خشکی دهان یا زرستومی، به عارضه ای اشاره دارد که در آن غدد بزاقی در دهان شما به اندازه کافی بزاق برای مرطوب نگه داشتن دهان تولید نمی کند. بزاق با اسیدهای خنثی سازی تولید شده توسط باکتری، محدود کردن رشد باکتری ها و پاک کردن ذرات مواد غذایی به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می کند. همچنین، بزاق، قدرت چشایی را افزایش داده و جویدن و قورت دادن را آسان تر می کند. علاوه بر این، آنزیم های بزاق به هضم غذا کمک می کنند. کاهش بزاق و خشکی دهان ممکن است تنها مایه رنجش بوده یا چیزی باشد که تاثیر زیادی روی سلامت کلی شما و سلامت دندان ها و لثه هایتان و همچنین روی اشتها و لذت از غذا داشته باشد. درمان خشک شدن دهان به علت خشکی بستگی دارد. درمان دهان خشک بستگی به علت آن دارد.
علل خشکی دهان چیست؟
خشکی دهان هنگامی که غدد بزاقی دهان بزاق کافی برای مرطوب نگه داشتن دهان نمی سازند ایجاد می شود. این غدد ممکن است به علل زیر به درستی کار نکنند:
- داروها: بسیاری از داروها، از جمله بسیاری از داروهایی که بدون نسخه تهیه می شوند، عارضه ی خشکی دهان دارند. داروهایی که به احتمال بیشتری مشکل ایجاد می کنند، برخی داروهای درمان افسردگی مثل ربوکستین، فشار خون بالا و اضطراب و همچنین ضد حساسیت ها، ضداحتقان ها، ریلکس کننده های عضلات و داروهای ضد درد هستند.
- افزایش سن: بسیاری از افراد مسن با افزایش سن خشکی دهان را تجربه می کنند. فاکتورهای دخیل در این موضوع شامل استفاده از داروهای خاص، تغییر در توانایی بدن برای پردازش دارو در بدن، تغذیه ی ناکافی و بیماری های مزمن می شوند.
- درمان سرطان: داروهای شیمی درمانی می توانند ترکیب بزاق و مقدار تولید شده را تغییر دهند. این اتفاق می تواند موقتی باشد و جریان طبیعی بزاق بعد از تکمیل درمان باز می گردد. به علاوه پرتو درمانی سر و گردن می تواند به غدد بزاقی آسیب رسانده و باعث کاهش قابل توجه در تولید بزاق شود. این مشکل بسته به دوز پرتو و منطقه ی درمان، ممکن است موقتی یا دائمی باشد.
- آسیب عصبی: آسیب یا جراحی که باعث ایجاد مشکل عصب در ناحیه سر و گردن شود می تواند منجر به خشکی دهان شود.
- سایر مشکلات سلامتی: دهان خشک می تواند ناشی از دلیل مشکلات سلامتی خاصی از جمله دیابت، سکته، عفونت قارچی (برفک) در دهان یا بیماری آلزایمر یا به دلیل بیماری های خودایمنی مانند سندرم شوگرن یا HIV/AIDS باشد. خروپف کردن و خوابیدن با دهان باز نیز می توانند منجر به خشکی دهان شوند.
- مصرف تنباکو و الکل: نوشیدن الکل و سیگار کشیدن یا جویدن تنباکو می تواند علائم خشکی دهان را تشدید کند.
- مصرف تفریحی مواد: مصرف متامفتامین می تواند منجر به خشکی شدید دهان و خرابی دندان ها (شرایطی که به عنوان “دهان مت” شناخته می شود)، شود.
علائم خشکی دهان
اگر به اندازه کافی بزاق تولید نمی کنید باید همیشه یا اکثر اوقات به این علائم و نشانه ها توجه کنید.
- خشکی یا احساس چسبندگی در دهانتان
- وجود بزاق کم و غلیظ
- بوی بد دهان
- مشکل در جویدن، صحبت کردن و قورت دادن
- گلوی خشک و دردناک و گرفته
- زبان خشک یا شیاردار
- تغییر در حس چشایی
- مشکل در گذاشتن دندان مصنوعی
علاوه بر این، خشکی دهان ممکن است باعث شود رژ لب به دندان ها بچسبد.
درمان و پیشگیری خشکی دهان چیست؟
درمان به علت خشکی دهان بستگی دارد. پزشک یا دندان پزشک ممکن است راه های زیر را پیشنهاد کند:
تغییر دارو: تغییر دارویی که منجر به خشکی دهان شده است.
مرطوب کننده ی دهان: تجویز محصولاتی که دهان را مرطوب می کنند که شامل محلول های دهانی بدون نسخه، داروهای نیازمند نسخه، بزاق مصنوعی یا مرطوب کننده ها برای افزایش لغزندگی دهان می شود. دهان شویه های دارای زایلیتول (Xylitol) می توانند موثر باشند. اگر بیمار دچار خشکی دهان شدید باشد پزشک یا دندان پزشک ممکن است داروهایی که ترشح بزاق را تحریک می کنند (مانند پیلوکارپین) تجویز کنند و اقداماتی برای محافظت از دندان ها انجام دهند.
علاوه بر توصیه های پزشکی، برخی اقدامات مربوط به سبک زندگی می تواند به کاهش علائم خشکی دهان کمک کند:
- در طول روز کم کم آب یا نوشیدنی های بدون شکر بنوشید یا قطعات یخ در دهانتان بمکید.
- آدامس های بدون شکر بجوید یا آبنبات بدون شکر مصرف کنید، محصولاتی که زایلیتول دارند به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می کنند.
- ترکیبات بزاقی بدون نسخه که حاوی زایلیتول هستند، استفاده کنید.
- از طریق بینی نفس بکشید.
- به هوای محل خواب رطوبت اضافه کنید.
- لب ها را مرطوب کنید تا از خشکی و ترک آن ها جلوگیری کنید.
- از محصولاتی که علائم را بدتر می کنند، مانند: کافئین و الکل، تنباکو، ضدحساسیت ها و ضداحتقان های بدون نسخه، غذاها و آبنبات های شیرین یا اسیدی، دوری کنید.
- اقداماتی که با محافظت از سلامت دهان و دندان به کاهش علائم خشکی دهان کمک می کنند: از خمیردندان دارای فلوراید استفاده کنید، از دهان شویه های دارای فلوراید استفاده کنید، حداقل دوبار در سال به دندان پزشک مراجعه کنید.
عوارض خشکی دهان
اگر به اندازه ی کافی بزاق نداشته و دهان خشک داشته باشید، این خشکی ممکن است به مشکلات زیر منجر شود.
- افزایش پلاک، پوسیدگی دندان و بیماری های لثه
- سوزش دهان
- وجود عفونت قارچی یا برفک در دهانتان
- پوست خشن یا ترک دار در گوشه های دهان یا لب های ترک خورده
- تغذیه بد ناشی از مشکلات موجود در جویدن و قورت دادن
تشخیص خشکی دهان
برای تعیین علت خشکی دهان، احتمالا پزشکتان تاریخچه پزشکی شما و تمام داروهایی که استفاده می کنید، از جمله داروهای بدون نسخه را بررسی و دهان شما را معاینه خواهد کرد. گاهی ممکن است نیاز به آزمایش خون، تصاویر اسکن شده از غدد بزاقی یا آزمایش هایی که مقدار تولید بزاق را نشان می دهند نیز باشد تا علت خشک شدن دهانتان مشخص شود. اگر پزشکتان شک کند که خشکی دهان در اثر سندرم اسجوگرن به وجود آمده، یک نمونه ی کوچک از سلول های غدد بزاقی از لب های شما (نمونه برداری) برای آزمایش فرستاده می شود.
درمان خشکی دهان با تغییر سبک زندگی
متخصصان دهان و دندان مردم را به خوردن آبِ بیشتر توصیه می کنند و در صورت مصرف مشروبات الکلی، نیاز بدن به آب بیشتر می شود (زیرا مشروب، رطوبت دهان را جذب می کند) جویدن آدامس بدون قند نیز به تولید بیشتر بزاق دهان کمک می کنند.
اگر نوشیدن آب بیشتر و جویدن آدامس هم خشکی دهان را برطرف نکرد، می توانید از دهان شویه ها و خمیردندان های مناسب نیز برای رفع خشکی دهان استفاده کنید. در بعضی از موارد می توان قرص و اسپری برای تولید بزاق بیشتر به کار برد.
اگر دارویی که مصرف می کنید باعث خشکی دهان می شود، می توانید از دکترتان درخواست کنید که داروی دیگری برای تان تجویز کند، همچنین می توانید در شستشوی روزانه ی دندان ها از فلوراید هم استفاده کنید تا مانعِ پوسیدگی دندان ها که یکی از عوامل خشکی دهان است، بشود. جزییات بیشتر برای درمان خشکی دهان که در ادامه آمده اند به شما برای رفع این مشکل کمک زیادی خواهند کرد:
با پزشک تان مشورت کنید
اگر احساس خشکی در دهان تان دارید، قبل از هر کاری با پزشک تان مشورت کنید، ممکن است خشکی دهان از علائم یک بیماری باشد، در این صورت پزشک می تواند میزان داروها یا نوع آنها را تغییر بدهد. اگر مبتلا به دیابت هستید و قند خون بالایی دارید، احتمالا با خشکی دهان مواجه هستید و پزشک می تواند از بزاق مصنوعی برای مرطوب نگهداشتن دهان تان استفاده کند یا دارویی برای افزایش ترشح بزاق دهان تجویز نماید.
از دهان شویه های بدون الکل استفاده کنید
دهان شویه ها می توانند موجب درمان برخی مشکلات دهان و دندان بشوند اما پزشکان هشدار می دهند از انواع بدون الکل آنها استفاده کنید، زیرا الکل می تواند موجب خشکی دهان شود که در نتیجه ی آن لبها ترک می خورد و دهان زخم می شود. آنها همچنین توصیه می کنند که از چرب کننده و مرطوب کننده ی لب برای جلوگیری از ترک خوردن لب ها استفاده کنید. متخصصان دهان و دندان پیشنهاد می دهند قبل از خواب دهان تان را با دهان شویه ی حاوی فلوراید شست وشو بدهید و یک لیوان آب هم بالای سرتان بگذارید تا اگر با تشنگی بیدار شدید، آب بنوشید.
همراه غذا از سس یا آبِ گوشت استفاده کنید
بزاق دهان شامل آنزیم هایی است که به هضم غذا کمک می کنند. تحقیقات نشان می دهد که وقتی غدد بزاقی با اختلال مواجه شوند روی بلع، جویدن و چشیدن اثر می گذارند. برای اینکه از غذا لذت بیشتری ببرید می توانید از سس و یا آبِ گوشت برای مرطوب کردن غذا استفاده کنید. می توانید غذا را با کره چرب کنید تا جویدن و بلعیدن آن آسان تر شود.
از مصرف کافئین، الکل و تنباکو خودداری کنید
متخصصان می گویند مصرف کافئین، الکل و دخانیات باعث خشکی دهان می شود. سعی کنید میزان مصرف الکل، کافئین و چای را کاهش دهید. از نوشیدنی های بدون کافئین استفاده کنید. به جای نوشابه از آب گازدار استفاده کنید تا از خشکی دهان و کم شدن رطوبت دهان جلوگیری کند. نوشیدن مایعات برای ایجاد سطح قابل قبولی از رطوبت در بدن ضروری است، بنابراین نوشیدن ۸ لیوان آب در طول روز برای بدن ضرورت دارد. به جای مصرف سیگار یا قلیان، آدامس بجوید تا بتوانید این عادات را ترک کنید.
با رعایت بهداشت دهان و دندان از پوسیدگی دندان ها و التهاب لثه ها جلوگیری کنید
تحقیقات نشان می دهد که بزاق دهان با خنثی کردن اسید تولید شده توسط باکتری های موجود در دهان و پاک کردن باقیمانده ی غذا از پوسیدگی و خرابی دندان ها جلوگیری می کند. بر اساس گزارشات دریافتی، خشکی دهان می تواند موجب حساسیت بیشتر نسبت به خرابی، بیماری های لثه و عفونت شود. متخصصان دهان و دندان توصیه می کنند هر روز از نخ دندان استفاده کنید و بعد از هر غذا با خمیردندان دارای فلوراید مسواک بزنید، از مصرف خمیردندان های دارای سولفات لوریل سدیم که یک عامل کف کننده است و ممکن است به لثه ها آسیب برساند خودداری کنید. در فواصل زمانی منظم به دندان پزشک مراجعه کنید و از او درباره ی خواص درمانی فلوراید بپرسید.
منظور از کیست های درموئید چیست؟
