میزان مصرف، تاثیرات و مکانیزم اثر قرص ریسپریدون

بیماری‌ها و اختلالات روانی متفاوت هستند و هرکدام درمان خاص خود را می‌طلبد. متاسفانه برخی افراد تنها به بیماری‌های جسمی خود اهمیت داده و از درمان بیماری‌هایی که روح و روان انسان را ذره ذره از بین می‌برد غافل هستند. چه بسا که روح انسان اگر در سلامت کامل نباشد خود منشا ایجاد بیماری‌ها و مشکلات جسمی می‌شود. بیماری روان پریشی یک اختلال روانی است که باعث می‌شود فرد به طور غیرعمد دچار توهم شود. این بیماری از گذشته‌های دور با علایم خاصی خود را نشان می‌داده است اما گذشتگانی که از علم روانشناسی بهره‌ای نداشتند فرد مبتلا را مجنون یا جن‌زده می‌خواندند. خوشبختانه برای کنترل روان پریشی داروهای مختلفی وجود دارد و پزشک باتوجه به میزان ضعف یا شدت بیماری ممکن است هرکدام را برای فرد مبتلا تجویز کند. قرص ریسپریدون از داروهای مورد استفاده در این زمینه است که قصد داریم با آن بیشتر آشنا شویم.

سایکوز یا روان پریشی چیست؟

روان پریشی که نام دیگر آن سایکوز است درواقع نوعی وضعیت روانی غیرطبیعی است که طی آن فرد دچار توهم و هذیان می‌شود. در این اختلال فرد ارتباط خود را با محیط واقعی قطع کرده و چیزهایی را که واقعیت ندارند می‌بیند یا می‌شنود. در این شرایط معمولا بیمار رفتارها و صحبت‌های غیرطبیعی داشته و در قدرت تفکر، درک و قضاوت او اختلال ایجاد می‌شود که خود باعث می‌شود فرد نتواند فعالیت اجتماعی درستی داشته باشد. مسئله مهمی که در این خصوص وجود دارد این است که فردی که به بیماری سایکوز مبتلا شده است خود را فردی سالم می‌پندارد و حاضر نیست به عنوان یک بیمار تحت درمان قرار بگیرد. بیماری‌هایی مثل اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی برخی از انواع بیماری‌های روان پریشانه هستند. روان پریشی بیشتر در افراد جوان رخ می‌دهد و می‌تواند ناشی از عوامل زیر باشد:

• ضربه‌های شدید مغزی
• مصرف مواد مخدر یا الکل
• عوامل ژنتیکی و ارثی
• ضربه‌های شدید روانی
• سکته مغزی یا آلزایمر

علائم نشان‌دهنده بیماری کدامند؟

فرد مبتلا به سایکوز ممکن است رفتارهای غیرطبیعی و متفاوتی از خود بروز دهد. به طور مثال چنین فردی زود عصبانی می‌شود، مشکوک و بدبین می‌شود، دلشوره دارد، دچار بی‌خوابی می‌شود، با خود صحبت می‌کند، بی دلیل می‌خندد و یا تمرکز حواس ندارد. فرد مبتلا به روان پریشی ممکن است چند مورد یا همه موارد از علایم این بیماری را با خود داشته باشد.

راه درمان چیست؟

برای رفع این اختلال معمولا از دارو درمانی استفاده می‌کنند. به این صورت که روانپزشک ممکن است پس از معاینه فرد و مشاهده حالات رفتاری او داروهای سایکوتیک را برای وی تجویز کند. این دسته از داروها میزان توهمات و هذیان گویی‌ها را کاهش داده و تفکر و رفتار فرد مبتلا را پایدار می‌کنند. در مواردی که بیماری حاد باشد معمولا فرد مبتلا در بیمارستان‌های اعصاب و روان بستری شده و تحت درمان قرار می‌گیرد. داروهایی که در این زمینه مورد استفاده قرار می‌گیرد اسامی مختلفی دارد. یکی از این داروها قرص ریسپریدون است که در ادامه بیشتر با آن آشنا می‌شوید.

قرص ریسپریدون چیست؟

قرص ریسپریدون (Risperidone) از داروهای ضد روان پریشی و ضد جنون است که برای درمان اسکیزوفرنی، رفع علایم اختلال دوقطبی، رفع بی‌قراری در بیماران اوتیسم و درمان اختلالات اضطرابی تجویز می‌شود. این دارو در درمان اسکیزوفرنی و سایر اختلالات روانی نیز تجویز می‌شود.

موارد مصرف ریسپریدون:

این دارو در موارد زیر و صرفا با تجویز پزشک متخصص قابل مصرف می باشد:

1- برطرف کردن افکار غیر عادی و بیمارگونه:که منجر به اشتغال ذهنی فرد با آنها شده و واقع بینی و کارکرد روزانه ی وی را مختل می سازَد.

2-از بین بردن افکار وسواسی:مانند افکار غیرقابل کنترل توهین به مقدسات یا افکار ناخواسته ی جنسی یا افکار نامقبول ِ آسیب زدن به دیگران.

3-در درمان علایم منفی روانپریشی(مانند ِکم حرفی،گوشه گیری،انزوای اجتماعی،فقر محتوای فکری).

4- تصحیح باورهای غلطِ استدلال ناپذیر :مانند بدبینی به مردم و یا بدبینی به همسر و شریک زندگی.

5- در کودکان ِ در خود فرو رفته ی (اوتیستیکِ) بین شش تا هفده سال که در ارتباط عاطفی و معاشرت با دیگران ناتوانند ،برای کنترل قشقرق و ناسازگاری و خودزنی .

6- حالات سرخوشی (مانیا)در نوسانات خلقی و دو قطبی(بایپولار) .

7- در اختلالات رفتاری کودکان مانند اختلال سلوک(conduct) یا در خصومت و لجبازی آنها با والدین (ODD) و نیز در اختلال بیش فعالی(ADHD).

8- در درمان اختلال تیک (توره ).

9-همه ی داروهای ضد روانپریشی در دوزهای پایین برای اختلالات روان نژندی (نروتیک)مانندِ اضطراب فراگیر(GAD) و اختلالاسترس پس از سانحه (PTSD) و اختلال هویت تجزیه ای (Dissociatve identity disorder) و همچنین در دلیریوم و اختلالات خواب و اختلالات خوردن بنا به صلاحدید روانپزشک میتوانند بکار روند.

مقدار مصرف

الف) درمان کوتاه مدت (6 تا 8 هفته) اسکیزوفرنی.

بزرگسالان:یک میلی گرم دوبار در روز از راه خوراکی؛ در روز دوم و سوم، یک میلی گرم دوبار در روز دوز را افزایش داده تا به 3 میلی گرم دوبار در روز برسد؛ یا یک میلی گرم در روز اول تجویز شده ، دوز را به دو میلی گرم یک بار در روز در روز دوم و 4 میلی گرم یک بار در روز در روز سوم افزایش دهید. قبل از هرگونه تعدیل دوز بیشتر یک هفته صبر کنید. تنظیم دوز به میزان 1 تا 2 میلی گرم صورت گیرد. دوزهای بالاتر از 6 میلی گرم تأثیر بیشتری نداشته و عوارض اکستراپیرامیدال بیشتری ایجاد می کند. دوزهای تا 8 میلی گرم در روز مؤثر و ایمن است. ایمنی دوزهای بالاتر از 16 میلی گرم اثبات نشده است.

ب) درمان کوتاه مدت (12 هفته) اسکیزوفرنی.

بزرگسالان:قبل از تجویز دارو به صورت عضلانی، از تحمل خوراکی دارو توسط بیمار مطمئن شوید. دارو به صورت 25 میلی گرم عضلانی عمیق در عضله گلوتئال هر 3 هفته تجویز کنید. دارو را می توان در عضلات سرینی نیز تجویز کرد. تنظیم دوز در فواصل 4 هفته ای صورت گیرد. حداکثر مقدار مصرف 50 میلی گرم هر دو هفته می باشد. داروی خوراکی برای 3 هفته تا بعد از تجویز اولین دوز عضلانی ادامه داده و سپس قطع کنید.

پ) جلوگیری از عود اسکیزوفرنی در مصارف طولانی مدت (یک تا دو سال)

بزرگسالان:ابتدا یک میلی گرم خوراکی در روز اول تجویز شود. سپس به دو میلی گرم در روز دوم و 4 میلی گرم در روز سوم افزایش یابد. محدوده دوز دارو بین 2 تا 8 میلی گرم روزانه می باشد.

ت) درمان فاز حاد مانیا یا اختلالات mixed در بیماران دوقطبی تیپ یک به صورت مونوتراپی یا همراه با لیتیم یا والپروات برای دوره های کوتاه مدت (3 هفته).

بزرگسالان:2 تا 3 میلی گرم خوراکی روزانه (یک بار در روز) تجویز شود. تنظیم دوز به صورت یک میلی گرم روزانه صورت گیرد. محدوده دوز دارو بین یک تا 6 میلی گرم روزانه می باشد

تنظیم دوز:در بیماران مسن یا ناتوان، دچار افت فشار خون و بیماران با نارسایی شدید کبدی یا کلیوی دارو را با 0.5 میلی گرم خوراکی دوبار در روز شروع کنید. سپس به صورت 0.5 میلی گرم دوبار در روز افزایش دهید. بیشتر از 1.5 میلی گرم دوبار در روز هفتگی افزایش ندهید. زمانی که بیمار برای مدت 2 تا 3 روز در دوز مناسب دوبار در روز بود سپس به صورت یک بار در روز دارو را تجویز کنید.

ث) بی قراری ناشی از اوتیسم.

نوجوانان و کودکان بزرگتر از 5 سال با وزن حداقل 20 کیلوگرم :ابتدا 0.5 میلی گرم روزانه یا دوبار در روز تجویز شود. بعد از 4 روز دوز را به یک میلی گرم افزایش دهید. افزایش دوزهای اضافی به صورت 0.5 میلی گرم هر دو هفته صورت گیرد.

کودکان بزرگتر از 5 سال با وزن کمتر از 20 کیلوگرم :ابتدا 0.25 میلی گرم روزانه یا دوبار در روز تجویز شود. بعد از 4 روز دوز را به 0.5 میلی گرم افزایش دهید. افزایش دوزهای اضافی به صورت 0.25 میلی گرم هر دو هفته صورت گیرد. در کودکان با وزن کمتر از 15 کیلوگرم دوز را با احتیاط افزایش دهید.

مکانیسم اثر

اثر آنتی سایکوتیک:دارو با بلوک گیرنده های دوپامینی تیپ 2 و سروتونینی تیپ 2 اثر آنتی سایکوتیک دارد. بلوک دیگر گیرنده ها ممکن است مسؤول دیگر اثرات دارو باشد.

فارماکوکینتیک

جذب:بعد از مصرف خوراکی به طور کامل جذب می شود. فراهمی زیستی مطلق دارو 70% است. غذا روی جذب دارو تأثیری ندارد. بعد از تجویز عضلانی به آهستگی جذب شده؛ اثر آن بعد از 3 هفته شروع شده و 7 هفته دوام دارد.

پخش:میزان اتصال به پروتئینهای پلاسما 90% برای دارو و 77% برای متابولیت های اصلی فعال دارو می باشد.

متابولیسم:دارو به طور گسترده در کبد به 9- هیدروکسی ریسپریدون تبدیل می شود.

دفع:از طریق کلیه دفع شده در نارسایی کلیوی کلیرانس دارو کاهش می یابد.