معلولین جسمی
مشكلات تغذیه ای رایج در معلولین جسمی
1) سوء تغذیه معلولین
درجه و شدت سوء تغذیه با مشاهده آنالیز شیمیایی خون و ارزیابی آن و صحبت با بیمار، سنجیده می شود. احتمال دارد معلول عزیز به مكمل های پرانرژی نیاز داشته باشند. هنگامی كه مددكار به مقدار كافی غذا به بیمار ندهد، ممكن است دچار سوء تغذیه شود.
2) از دست دادن آب بدن
دهیدراتاسیون (از دست دادن آب بدن) یک مشكل عمده در معلولین است. این موضوع به ویژه در بیمارانی كه مایعات را از راه مزه مزه كردن آن و به آرامی دریافت می كنند، قابل توجه است. ممكن است این شكل به علت وجود مشكلاتی در مثانه و در نتیجه بی میلی در نوشیدن مایعات و آب ایجاد گردد. از این رو باید مراقبت شود كه این افراد دچار دهیدراتاسیون نشوند یا چنانچه مایعات را از طریق ورید دریافت می كنند مبتلا بهover hydrate ( افزایش آب بدن) نشوند. ثبت دقیق مایعات دریافتی، بخش مهمی از مراقبت های تغذیه ای را تشكیل می دهد.
3) یبوست
اشخاص فلج به علت كاهش قدرت حركت، تحرك پذیری اعصاب، كاهش توینسیته (قدرت كشش) عضلات و در نتیجه تغییر حركات روده، دچار اختلال در دفع مواد زاید و یبوست می گردند.
4) بی اشتهایی
بی اشتهایی معمولاً به دلیل دپرسیون (افسردگی)، جذاب نبودن غذا و بی علاقگی به آن وجود زخم های بستر و عدم توانایی در انجام ورزش و فعالیت، بروز می كند. همچنین ممكن است به صورت اثر ثانویه به علت یبوست بروز كرده باشد.
5) كمبود مواد مغذی
وابستگی زیاد بیمار به داروهای ملین می تواند به كمبود مواد مغذی منجر گردد.
6) اضافه وزن
كنترل وزن در معلولین از قسمت های مهم مراقبت های تغذیه ای است. این افراد ممكن است در نتیجه پر خوری از یك سو و كاهش فعالیت فیزیكی از سوی دیگر، مبتلا به چاقی شوند. از این رو رژیم غذایی مربوط به آنان باید با دقت تنظیم شده و مواد مغذی مورد نیاز بدن بدون دریافت كالری اضافی در هر روز مورد مصرف قرار گیرد. برای رسیدن به وزن ایده آل در معلولین چاق، كاهش وزن با سرعت حداكثر نیم كیلوگرم در هفته توصیه می شود.
7) كمبود ویتامین C
در این بیماران به دلیل مصرف زیاد غذاهای نرم فرآیند شده (Soft Diet) و پرهیز از مصرف میوه جات و سبزیجات تازه، خطر كمبود ویتامین C بسیار زیاد می باشد.
وضعیت تغذیه ای فرد با توجه به مشكلات فوق، طبق شرایطی که در این قسمت توضیح داده ایم, قابل جبران است:
1) باید بیشتر به كیفیت غذا و ظاهر خوشایند آن توجه و دقت شود.
2) محل صرف غذا، دلپذیر بوده و در صورت لزوم به اندازه كافی مددكار وجود داشته باشد.
3) در مورد افرادی كه بازوها كاملاً توانایی ندارند، می توان با تكیه دادن بازو به صندلی یا با استفاده از بالش، به آنها كمك نمود.
4) وسایل غذا خوری مانند قاشق، چاقو، بشقاب، لیوان و… باید بر اساس نیازهای فردی اصلاح یا طراحی شوند. به عنوان مثال از لیوان نی دار یا لیوانی كه دسته آن خیلی داغ یا سرد نباشد، استفاده شود و یا استفاده از قاشقی كه با دستگیره به راحتی در دست فرد جای گیرد. هدف از به كارگیری چنین وسایل ویژه ای این است كه بیمار را به حركت واداشته و او بتواند بدون كمك دیگران كارهای خود را انجام دهد.
5)اگر بیماران شخصاً قادر به نوشیدن نمی باشند، باید مكرراً به آنها مایعات داده شود یا وسایل مناسبی جهت راحت نوشیدن ، تهیه و در دسترسشان قرار گیرد. دریافت مایعات به مقدار كافی در جلوگیری از عفونت های ادراری و دربرخی بیماران، جهت پیشگیری از تشكیل سنگ كلیه مهم است.
6)برای پیشگیری از یبوست رعایت نكات زیر ضروری است:
– دریافت مایعات فراوان (3-2 لیتر در روز) بیمار باید به راحتی به آب آشامیدنی دسترسی داشته باشد.
– منظم نمودن زمان دفع مدفوع، برای تحریك اجابت مزاج استفاده از آب ولرم، تحریك كردن با انگشت و یا فشار بر شكم می تواند مفید باشد. در برخی بیماران استفاده از شیاف گلیسیرین نیم ساعت قبل از دفع با تجویز پزشك نیز مؤثر است.
– مصرف آب آلو به خصوص در ابتدای صبح مؤثر است. آبلیمو نیز دفع را راحت تر می كند. به طور كلی میوه های دارای هسته چوبی در رفع یبوست بیشتر مؤثر هستند.
– گنجاندن مقدار كافی فیبر غذایی در رژیم غذایی بیمار (سبزیجات و میوه های خام مثل سیب، هویج، مركبات و غلات كامل)
معلولین ذهنی
مشکلات تغذیه ای رایج در معلولین ذهنی
1) مشکل در جویدن، بلعیدن، مکیدن و کنترل زبان
در اثر اختلال در اعمال عصبی- عضلانی این افراد مثل عدم توانایی در جویدن، مکیدن و بلعیدن یا انسداد در ناحیه خاص یا در اثر عوامل فیزیولوژیک، مشکلاتی در تغذیه این افراد ایجاد می شود که برای تحریک ترشح بزاق و بلع آسان، استفاده از غذاهای نرم و شیرین در این افراد توصیه می شود.
2) فساد دندانی
فساد دندان در این افراد از مشکلات جدی به شمار می آید که مراجعه منظم به دندانپزشک و رعایت نکات بهداشتی دهان و دندان بسیار لازم به نظر می رسد که اگر این مشکلات دندانی در زمان مناسب درمان نشود، سبب محدودشدن تکامل کودک می شود.
3) تمایل نداشتن به غذا بر اثر تداخل دارویی
درمان طولانی مدت دارویی جهت کنترل تشنج یا مشکلات رفتاری و بهبود عفونت در این افراد لازم است و مصرف زیاد دارو روی وضعیت تغذیه آنها تاثیر سوء دارد.
4) مشکلات وزنی
اختلال در رشد، کاهش وزن یا چاقی، مشکل معمول در بین عقب ماندگان ذهنی است و عوامل تغذیه ای که روی رشد و وزن این افراد تأثیر می گذارند، عبارتند از: عدم کفایت تغذیه ای به دلیل مشکلات غذاخوردن، وجود بیماری های مزمن مثل بیماری های قلبی مادرزادی که سبب افزایش نیاز تغذیه ای می شود و وجود بیماری های متابولیکی مثل فنیل کتونوری، بیماری سلیاک و گالاکتوزمی.
