مقالات پراستناد و داغ چه مقالاتی هستند؟ 

مقاله داغ به مقاله ای اطلاق می شود که از لحاظ تعداد استنادهای دریافتی در رشته موضوعی خود در زمره مقالات یک دهم درصد برتر قرار گرفته و بازه زمانی برای محاسبه مقالات داغ دوماهه است، در حالی که مقاله پراستناد در زمره مقالات یک درصد برتر قرار می گیرد و بازه زمانی برای محاسبه مقالات پراستناد ده ساله است. این مقالات همچنین با نام مقالات یک درصد و یک دهم درصد برتر نیز شناخته می شوند.
مقالات برتر به دو دسته تقسیم می شود:

• مقالات داغ (Hot papers)
• مقالات پراستناد (Highly cited papers)

دکتر محمد شهریاری؛ عضو هیئت علمی دانشگاه تبریز در مقاله ای ثبت شده در خبرنامه شماره 130 انجمن ریاضی ایران بیان می دارد: "در سایت مؤسسه ISI، بخشی وجود دارد به نام Essential Science Indicator که پراستنادترین مقالات را معرفی می کند. در این بخش، مقالاتی که در طول دو سال گذشته، بیشترین ارجاعات را کسب کرده باشند، معرفی می شوند و گاه تحت عنوان مقالات داغ شناخته می شوند. یکی از تبصره های آیین نامه جدید ارتقای هیات علمی، تصریح می کند که در صورتی که مقاله ای به عنوان مقاله پراستناد و مقاله داغ شناخته شود، امتیاز آن، تا یک و نیم برابر، قابل افزایش است. ترکیب منطقی به کار رفته در عبارت «مقالات پراستناد و مقالات داغ» که عیناً از آیین نامه مذکور نقل می شود، باعث پیدایش یک ابهام و به تبع آن، سوء تعبیر و در نهایت، سوء استفاده برخی شده است. در عبارت فوق به نظر می رسد که مفاهیم مقاله پراستناد و داغ با هم فرق دارند و در حالی که می دانیم چنین نیست و یا حداقل، نویسندگان آیین نامه ارتقا، چنین منظوری نداشته اند. به دلیل این ابهام، برخی استدلال می کنند که منظور از مقاله داغ، همان مقالات پردانلودی است که به صورت هفتگی یا ماهانه توسط مجلات اعلام می شود. می دانیم که اکثر مجلات دارای این سیستم هستند که می توانند مقالات را بر حسب تعداد دانلودهای هفتگی یا ماهانه مرتب کنند و چون دانلود و مشاهده یک مقاله می تواند بارها توسط نویسنده و یا نزدیکان وی انجام گیرد، بنابراین پردانلود بودن، ملاک ارزشی برای مقالات محسوب نمی شود."

بیشتر بخوانید: چگونه مقاله بنویسم که پذیر فته شود؟

بر اساس بند ۹ ماده ۲ اساسنامه پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) مصوب جلسه ۶۲۳ شورای عالی انقلاب فرهنگی، ISC موظف است که پراستنادترین دانشگاه ها و مقالات علمی، افزایش رشد کیفی مقالات علمی کشور و دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی دارای برترین مقالات بین المللی را گزارش دهد.
اطلاعات این گروه از پژوهش ها از پایگاه طلایه داران علم تامسون رویترز(ESI) استخراج می شود که همواره اطلاعات ۱۰ سال اخیر را پوشش می دهد. مقالات پراستناد و داغ بیانگر پژوهش هایی هستند که مسیر توسعه علم بین الملل را نشان می دهند. بعد از انجام یک پژوهش، اینکه سایر پژوهشگران تا چه اندازه به آن توجه کرده و آن را مبنای تحقیقات بعدی خود قرار دهند نشان دهنده اهمیت آن پژوهش بوده است.
هر چند لفظ مقالات برتر مصطلح است، اما مدارک مختلفی که در حوزه های علمی تولید می شوند، می توانند به مقالات برتر یا مدارک برتر تبدیل شوند. شاید علت استفاده از لفظ مقاله برتر به این دلیل است که مقالات نسبت به سایر مدارک استناد بالاتری دریافت می کنند و همچنین مدرک غالب هستند.

سهم ۸۹ درصدی مقالات پژوهشی از کل مقالات برتر ایران

بر اساس گزارش پایگاه استنادی علوم جهان اسلام (ISC) و اطلاعات پایگاه طلایه داران علم تامسون رویترز (ESI) مجموع کل مقالات برتر تولید شده توسط پژوهشگران کشور در ۱۰ سال اخیر تا پایان شهریور سال ۱۳۹۴ برابر با ۹۵۶ مورد گزارش شده که از این تعداد ۸۵۳ یعنی ۸۹% آنها را مقالات پژوهشی و ۱۰۳ یعنی ۱۱% از مقالات برتر شامل مقالات مروری می شود.

بر این اساس تعداد مقالات برتر جمهوری اسلامی ایران در ۱۰ سال گذشته به طور مرتب افزایش یافته است. به طوری که در سال ۲۰۰۵ میلادی تنها تعداد ۱۳ مقاله برتر موجود بود و این تعداد در سال ۲۰۰۶ میلادی به ۳۲ و در سال ۲۰۰۷ میلادی به ۵۷ مورد افزایش یافت.

در سال ۲۰۱۱ میلادی پژوهشگران کشور موفق شدند تا تعداد ۸۹ مقاله را در مجموع مقالات برتر دنیا جای داده و در سال ۲۰۱۲ میلادی این رقم به تعداد ۱۱۱ مورد افزایش یافت. در سال ۲۰۱۳ میلادی تعداد مقالات برتر کشور به ۱۵۳ مورد و در سال ۲۰۱۴ میلادی با یک افزایش دیگر، تعداد این دسته از مقالات به ۲۴۵ مورد رسیده است.
با مقایسه تعداد مقالات برتر در سال ۲۰۰۵ میلادی نسبت به ۲۰۱۴ میلادی مشخص می شود که تعداد این دسته از مقالات ۱۹ برابر شده است. همچنین از ابتدای سال ۲۰۱۵ میلادی تاکنون تعداد ۶۸ مقاله پراستناد توسط پژوهشگران کشور در طلایه داران علم ثبت شده است.

رشته های جدول مقالات برتر دنیا:

بر اساس اطلاعات پایگاه طلایه داران علم تامسون رویترز، رشته های پزشکی بالینی، شیمی، فیزیک، مهندسی و علوم اجتماعی پنج رشته موضوعی هستند که بیشترین تعداد مقالات داغ و پراستناد دنیا در آن ها تولید شده است که پزشکی بالینی، صدرنشین جدول مقالات برتر دنیا می باشد. در مقابل اقتصاد و بازرگانی، میکروبیولوژی و علوم هوا و فضا دارای کمترین تعداد مقالات داغ و پراستناد هستند.

جایگاه مقالات مهندسی در بین مقالات برتر ایران:

پژوهشگران کشور در برخی رشته های موضوعی قوی تر از سایرین ظاهر شده اند. این قیاس تنها با نگاه به میزان مقالات پراستناد در یک رشته قابل انجام نیست، بلکه بایستی به تعداد پژوهشگران کشور در آن رشته موضوعی و همچنین سهم آن رشته موضوعی از کل مقالات پراستناد دنیا نیز نگریست. پژوهشگران کشور در حوزه مهندسی موفق شده اند ۳۵۱ مقاله پراستناد در سطح بین المللی تولید کنند که برابر با ۳٫۵۳ درصد از کل مقالات پراستناد دنیاست.

در مجموع باید گفت که سهم مقالات داغ و پراستناد کشور از کل مقالات دنیا از سهم تولید علم کشور در سال ۲۰۱۴ میلادی پیشی گرفته است. در طول ده سال گذشته همواره سهم کمیت تولید علم کشور از سهم مقالات پراستناد و داغ دنیا کمتر بوده است، اما داده های سال ۲۰۱۴ میلادی نشان می دهد که این روند برعکس شده است.