متفورمین به عنوان کاهنده قند خون در درمان دیابت نوع دو (دیابت غیروابسته به انسولین) بکارمی رود. متفورمین در اختلال متابولیسم کربوهیدرات و درمان سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز تجویز می شود.
مطالعات زیادی در گذشته نشان می داد که مصرف کوتاه مدت متفورمین باعث کاهش وزن افراد چاق می شود.متفورمین نمی گذارد قند از کبد وارد جریان خون شود. هنگامی که قبل از صرف غذا، این دارو مصرف شود به مقدار قابل توجهی از افزایش قند خون جلوگیری می کند.افزایش قند خون بعد از خوردن غذا باعث می شود که پانکراس (لوزالمعده) مقدار زیادی انسولین ترشح کند، زیرا هورمون انسولین، قند خون را کاهش می دهد. انسولین مترشحه با تاثیر بر روی مغز باعث ایجاد حس گرسنگی در شما می شود. در نتیجه بیشتر غذا می خورید و کبد چربی بیشتری می سازد و باعث تجمع مقدار زیادی چربی در ناحیه ی شکم می شود.این بررسی نشان می دهد استفاده از داروی متفورمین به همراه مصرف کم غذاهای شیرین و چرب، وزن افراد جوان چاق را برای مدت ها کاهش می دهد.همچنین این دارو مقدار قند و کلسترول خون را کاهش می دهد، مقاومت به انسولین را در بیماران دیابتی کم می کند و باعث کاهش جوش (آکنه) در جوانان چاق می شود.
تداخل دارویی متفورمین
بعضی داروها با هم تداخل دارند و نباید به طور هم زمان مصرف شوند. اما برخی دیگر از داروها را می توان علی رغم داشتن تداخل با تغییر در دوز مصرفی، هم زمان با هم استفاده کرد. احتمال وجود تداخل دارویی میان موارد زیر با قرص متفورمین وجود دارد. بنابراین، اگر یکی از این داروها را مصرف می کنید، حتما به پزشک تان اطلاع دهید. پزشک هم یا در مصرف داروهایتان تغییر ایجاد می کند یا درمان با متفورمین را کنار خواهد گذاشت:
- استریزوئیک اسید (Acetrizoic Acid)؛
- دیاتریزوات (Diatrizoate)؛
- روغن اتیودایزد (Ethiodized Oil)؛
- لوبنزامیک اسید (Iobenzamic Acid)؛
- لوبیتریدول (Iobitridol)؛
- ایوکارمیک اسید (Iocarmic Acid)؛
- ایوستامیک اسید (Iocetamic Acid)؛
- ایوداماید (Iodamide)؛
- ایدوپاماید (Iodipamide)؛
- ایدوزانول (Iodixanol)؛
- ایدوهیپوریک اسید (Iodohippuric Acid)؛
- لودوپیراکت (Iodopyracet)؛
- ایدوزامیک اسید (Iodoxamic Acid)؛
- ایگلیسیک اسید (Ioglicic Acid)؛
- ایگلیکامیک اسید (Ioglycamic Acid)؛
- ایهکسول (Iohexol)؛
- ایومپرول (Iomeprol)؛
- ایوپانوئیک اسید (Iopanoic Acid)؛
- ایوپنتول (Iopentol)؛
- ایوفندیلات (Iophendylate)؛
- ایوپرومید (Iopromide)؛
- ایپرونیک اسید (Iopronic Acid)؛
- ایزوریک اسید (Ioseric Acid)؛
- ایوسیمید (Iosimide)؛
- ایوتاسول (Iotasul)؛
- ایوتالامات (Iothalamate)؛
- ایوترولان (Iotrolan)؛
- ایوتروکسیک اسید (Iotroxic Acid)؛
- ایوکاگلات (Ioxaglate)؛
- ایوکسی تالامیک اسید (Ioxitalamic Acid)؛
- ایپودات (Ipodate)؛
- متریزامید (Metrizamide)؛
- متریزوئیک اسید (Metrizoic Acid)؛
- تیروپانوئات سدیم (Tyropanoate Sodium).
مصرف متفورمین با موارد زیر هم توصیه نمی شود. درصورتی که مصرف متفورمین با یکی از قرص های زیر به طور هم زمان لازم باشد، پزشک در دوز و بسامد مصرف یکی از قرص ها یا هر دو تغییراتی ایجاد می کند:
- آسپرین (Aspirin)؛
- بالوفلوکسسین (Balofloxacin)؛
- بسی فلوکسسین (Besifloxacin)؛
- بوپروپیون (Bupropion)؛
- سیپروفلوکسسین (Ciprofloxacin)؛
- داسابوویر (Dasabuvir)؛
- دافوتیلید (Dofetilide)؛
- دولوتگراویر (Dolutegravir)؛
- انوکساسین (Enoxacin)؛
- فلوروکساسین (Fleroxacin)؛
- فلوماکین (Flumequine)؛
- گتیفلوکساسین (Gatifloxacin)؛
- جمیفلوکساسین (Gemifloxacin)؛
- ایورسول (Ioversol)؛
- لانروئوتید (Lanreotide)؛
- لووفلوکساسین (Levofloxacin)؛
- لومفلوکساسین (Lomefloxacin)؛
- موکسی فلوکساسین (Moxifloxacin)؛
- نادی فلوکساسین (Nadifloxacin)؛
- نورفلوکساسین (Norfloxacin)؛
- اوکتروتید (Octreotide)؛
- اوفلوکسسین (Ofloxacin)؛
- اومبی تسویر(Ombitasvir)؛
- پارتی اپرویر (Paritaprevir)؛
- پازیروتوئید (Pasireotide)؛
- پازوفلوکسسین (Pazufloxacin)؛
- پفلوکسسین (Pefloxacin)؛
- پیوگلیتازون (Pioglitazone)؛
- پرولیفلوکسسین (Prulifloxacin)؛
- ریتوناویر (Ritonavir)؛
- روفلوکسسین (Rufloxacin)؛
- سیتاگلیپتین (Sitagliptin)؛
- اسپارفلوکسسین (Sparfloxacin)؛
- تافنوکین (Tafenoquine)؛
- تیوکتیک اسید (Thioctic Acid)؛
- توسفلوکسسین (Tosufloxacin)؛
- وندتانیب (Vandetanib).
استفاده از قرص متفورمین، هم زمان با هر یک از داروهای زیر، امکان وقوع عوارض جانبی مختلف را افزایش می دهد. اما گاهی اوقات نیاز است که دو دارو به طور هم زمان مصرف شوند. در چنین مواردی، پزشک در میزان دوز یا بسامد مصرفی برای استفاده در روز تغییراتی ایجاد خواهد کرد.
- آسبوتولل (Acebutolol)
- آتنولل (Atenolol)
- بتاکسولل (Betaxolol)
- بیزوپرولل (Bisoprolol)
- بیترملون (Bitter Melon)
- کارتئولل (Carteolol)
- کارودیلول (Carvedilol)
- سلی پرولل (Celiprolol)
- اسمولل (Esmolol)
- فنوگریک (Fenugreek)
- فورازیلدون (Furazolidone)
- گلوکومانان (Glucomannan)
- گوارگام (Guar Gum)
- ایپرونیازید (Iproniazid)
- ایزوکاربوکسازید (Isocarboxazid)
- لبتالل (Labetalol)
- لووبونولل (Levobunolol)
- لینزولید (Linezolid)
- متلین بلو (Methylene Blue)
- متی پرونالل (Metipranolol)
- متی پرولل (Metoprolol)
- موکلوبومید (Moclobemide)
- نادولل (Nadolol)
- نبی ولل (Nebivolol)
- نیالامید (Nialamide)
- اوکس پرنولل (Oxprenolol)
- پاتیرومر (Patiromer)
- پن بوتلل (Penbutolol)
- فنل زین (Phenelzine)
- پینودلل (Pindolol)
- پرکتولل (Practolol)
- پروکاربازین (Procarbazine)
- پروپرانولل (Propranolol)
- سیلیوم (Psyllium)
- رانولازین (Ranolazine)
- راساگیلین (Rasagiline)
- ریفامپین (Rifampin)
- سافینامید (Safinamide)
- سلگیلین (Selegiline)
- سوتالل (Sotalol)
- تیمولل (Timolol)
- ترنیل سیپرومین (Tranylcypromine)
- وراپامیل (Verapamil)
موارد منع مصرف متفورمین
- نارسایی کلیوی (eGFR <30 میلی لیتر در دقیقه / 1.73 متر مربع)
- ازدیاد حساسیت به این دارو و ترکیبات آن
- نارسایی قلبی
- اسیدوز متابولیک مزمن یا حاد
- مصرف بیش از حد الکل (حاد یا مزمن)
- اختلال عملکرد شدید کبدی یا شواهد بالینی یا آزمایشگاهی بیماری کبدی
- شرایط استرس (به عنوان مثال عفونت شدید، ضربه، جراحی و مرحله بهبودی بعد از عمل)
- کم آبی شدید
عوارض جانبی متفورمین
- اسهال (قرص IR=53%، قرص ER=10%)
- نفخ معده (12%)
- تهوع و استفراغ (قرص IR=26%، قرص ER=7%)
- قلب و عروق: ناراحتی قفسه سینه، گرگرفتگی، تپش قلب
- پوستی: بیماری ناخن
- غدد درون ریز و متابولیک: کمبود سیانوکوبالامین (vit b12)(7٪)، افت قند خون
- دستگاه گوارش: اتساع شکم، احساس ناراحتی در شکم (6٪) ، درد شکم، مدفوع غیرطبیعی، سوء هاضمه (7٪)، دل درد
- سیستم عصبی: لرز، سرگیجه، سردرد (6٪)
- عصبی - عضلانی و اسکلتی: آستنی یا ضعف جسمانی (9٪)، میالژی یا درد عضلانی
- تنفسی: تنگی نفس، علائم شبیه آنفولانزا، عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
چگونه عوارض جانبی متفورمین را مدیریت کنیم؟
بسیاری از عوارض جانبی متفورمین مرتبط با دستگاه گوارشی هستند؛ با انجام کارهای زیر می توانید ریسک این عوارض را کم کنید:
- شروع دارو با دوز کم : برای کاهش عوارض دارو خوب است که مصرف آن را با دوز کم آغاز کنید. بهترین دوز شروع دارو اغلب 500 میلی گرم است.
- مصرف دارو با غذا: مصرف دارو با غذا احتمال عوارض گوارشی از قبیل ناراحتی معده را کم می کند.
- مصرف متفورمین آهسته-رهش: در این باره خوب است با پزشک خود مشورت کنید. در این نوع قرص متفورمین به آهستگی آزاد می شود و عوارض آن عموماً خفیف تر است.
- مصرف کامل قرص ها:شما نباید قرص ها را خرد کنید. این کار سبب می شود تا سرعت جذب دارو افزایش یابد. با این حال، در صورتی که عوارض متفورمین شدید یا غیرقابل تحمل بود، خوب است که با پزشک خود در این باره مشورت کنید. آن ها در صورت لزوم دوز یا نوع دارو را تغییر می دهند. همچنین، لازم است از مصرف بیش از حد الکل حین مصرف متفورمین خودداری کنید؛ زیرا می تواند منجر به اسیدوز لاکتیک شود.
میزان و نحوه مصرف داروی متفورمین
