پرورش بنه
نام انگلیسی : PISTACIA ATLANTICA
خانواده : ANACARDIACEAE – سماق
بومی : در سراسر شمال آفریقا و جنوب اروپا در ترکیه، ایران و خاورمیانه
- پسته وحشی از گیاهان درختی بلندقامت نواحی کوهستانی و نیمه خشک ایران است. ارتفاع این درخت در مناطقی گاهی به ۷ یا ۹ متر هم میرسد. این درخت در ایران با نام های دیگری ازجمله درخت سقز و بنه شناخته می شود. میوه این درخت، دانه ای روغنی، سفت، کوچک و مدور و رسیده آن سبزرنگ است.
- از روغن دانه بنه، جهت مصارف دارویی و خوراکی و از میوه آن برای تهیه ترشی، مربا و از خشک شده میوه آن جهت معطر کردن ماست و دوغ استفاده می شود. میوه این درخت برای دام نیز غذایی مناسب است. پسته وحشی کاربردهای متعدد و متنوع صنعتی و تجاری دیگری نیز دارد. درخت بنه منبع تولید شیره سقز نیز هست. سقز استفاده دارویی فراوان دارد.
- این درخت خشکی پسند می باشد و در نواحی گرم و خشک رشد خوبی دارد. میوه این گیاه دارای دانه ای روغنی، کوچک سفت و مدور می باشد. رنگ میوه درخت بنه در ابتدا صورتی می باشد که پس از مدتی به رنگ قرمز متمایل می شود و در هنگام رسیدن به رنگ سبز در می آید.
- صمغ حاصل از این درخت دارای ارزش تجاری بالایی است تا آنجا که صادر می شود. مواد تشکیل دهند صمغ این گیاه شامل روغن تربانتین و کلوفان است. این درخت سالانه میوه های زیادی تولید می کند. استفاده های گوناگونی از میوه این درخت می شود. میوه این دارای طعمی ترش مزه است.
از این درخت سه واریته در ایران می روید :
کسور یا بنه کابلی (cabulica) :
این واریته در جهان در کشورهای ایران، افغانستان، جنوب استرالیا و پاکستان می روید. این واریته در ایران در استان های کهگیلویه و بویراحمد، کرمان (شاه کوه، کوه جبال بارز) و سیستان و بلوچستان (۱۳ کیلومتری جنوب غرب نصرت آباد، کوه تفتان) می روید.
بنه کردستانی، کُلخنک یا سقز (kurdica) :
این واریته در جهان در کشورهای ایران، سوریه، آناتولی، شمال عراق و ارمنستان می روید. این واریته در ایران در استان های کردستان، کرمانشاه، خوزستان، کرمان، فارس، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد و سیستان و بلوچستان می روید.
بنه چاتلانقوش (mutica) :
این واریته در جهان در ایران، ترکیه، آناتولی و قفقاز می روید. این واریته در ایران در استان های گیلان، آذربایجان، همدان، کردستان، کرمانشاه، مرکزی، کرمان، کرمان، فارس، لرستان، تهران، خراسان و سیستان و بلوچستان می روید.
کاربرد ها و خواص درخت بنه :
- طبع میوه تازه این گیاه، گرم و خشک است و خشک آن خیلی گرم و خشک است.
- خوردن میوه بنه جهت تقویت نیروی جنسی، مفید است.
- بنه مدر و ادرار آور می باشد.
- برای درمان اسهال های ساده از دم کرده پوست و برگ این گیاه می توان استفاده کرد.
- جهت رفع کم خونی از بنه می توان استفاده کرد. معمولاً در غذاهای محلی مانند کشک به جای گردو از بنه استفاده می کنند.
- جهت کمردرد و دردهای مفصلی از روغن این گیاه می توان به کمر مالید.
- برای پاک کردن کبد و رفع سردرد از ترشی بنه می توان استفاده کرد.
- برای رویانیدن مو از ضماد سوخته آن استفاده می شود. این ضماد برای بیماری گری نیز مناسب است.
- خوردن زیاد آن برای گرم مزاجان مضر است.
- برای صاف شدن صدا از روغن بنه می توان استفاده کرد.
- جهت بیماری لقوه و فلج کمی از روغن بنه میل شود و با آن عضو را ماساژ دهند.
- خوردن روغن بنه جهت یرقان مفید است.
- کسانی که سختی ترشح ادرار دارند می توانند از روغن بنه استفاده کنند.
- جهت تقویت اعصاب، بنه را کوبیده و با شکر مخلوط کرده، میل نمایید.
- خوردن حلوای میوه بنه باعث تقویت قدرت حافظه می گردد.
- جهت کلیه و دفع سنگ های ریز آن از میوه بنه استفاده شود.
- روغن و میوه بنه پاک کننده اخلاط سینه و ریه می باشند.
- کسانی که می خواهند چاق شوند، بنه، بادام زمینی، بادام درختی و شکر را کوبیده میل کنند.
- جهت باز شدن رنگ پوست صورت، بنه را کوبیده به صورت ماسک روی پوست صورت بگذارند.
- خوردن بنه از ترک لب جلوگیری می کند.
- بنه برای درمان شب کوری مفید است.
- کسانی که نرمی استخوان دارند از بنه استفاده کنند.
نحوه پرورش و نگهداری پوملوخواص سقز :
محصول سقز درختان بنه که دارای ارزش اقتصادی فراوانی می باشد،جزء اقلام صادراتی است که از نظر ارزآوری حائز اهمیت می باشد.سقز جزء دسته سمغهایی (الئورزینها) قرار می گیرد که دارای خواص داروئی، خوراکی و صنعتی فراوان می باشد و در طب سنتی نیز مورد استفاده قرار می گیرد.چند نمونه از کاربرد سقز:
- در صنایع چسب، صنایع لاک، صنایع رنگ، صنایع پلیمری، صنایع داروسازی.
- به عنوان امولسیون کننده، در تهیه روغن چاپ و روغن کابل، در تهیه پارکت و کفپوش، آهارهای کاغذ، به عنوان قارچ کش جهت حفاظت چوب و کاغذ و پارچه.
- در تهیه اسانس و عطریات
- به عنوان ضدعفونی کننده در درمان بیماری های مختلف
شرایط رشد و پرورش درخت بنه :
با توجه به اینکه گیاه پسته وحشی بومی مناطق گرم و خشک است، باید در معرض نوردهی فراوان باشد. مناسب ترین خاک برای این گیاه، ترکیب شن و ماسه و خاک رس است. افزودن کمی زغال سنگ نارس به این خاک نیز بسیار مناسب است. آبیاری این گیاه باید هنگامی صورت بگیرد که خاک کاملاً خشک شده باشد.
روش کاشت درخت بنه :
روش کاشت در گلدان :
جهت کاشت در گلدان ابتدا دقت داشته باشید که کف گلدان خروجی آب داشته باشد اگر گلدان مورد نظر خروجی نداشت می توانید چند سوراخ در کف گلدان ایجاد کنید. کف گلدان را با کمی پوست برنج (در حد دو سانت) پر کنید این کار باعث می شود کف گلدان گرم بماند و از سرما زدگی بذر ها جلوگیری کند. سپس خاکی که قرار هست در گلدان پر کنید خاک مرغوب باغچه ای با ماسه رود خانه ای به صورت مساوی یعنی ۵۰ درصد خاک و ۵۰ درصد ماسه رودخانه ای مخلوط کرده و در گلدان بریزید سپس بذر های مورد نظر را بر روی این خاک با فاطله ای یک سانتی متری قرار دهید و در انتها دقیقا دو برابر سایز بذر بر روی آن ماسه بریزید و در انتها با اسپری اب پاش کاملا گلدان را آبیاری کنید و این کار را روزانه انجام دهید و گلدان را در یک فضای نور گیر قرار دهید. بذرها پس از دو الی ۴ هفته اقدام به رویش می کنند.
روش کاشت در فضای آزاد :
بهترین زمان برای کاشت در فضای آزاد از دهم اسفند ماه الی ۱۰ فروردین می باشد. محل مورد نظر را ابتدا کاملا شخم بزنید و خاک آن را پودر کنید سطح مورد نظر ۱۰ الی ۱۵ سانت از سطح زمین بالاتر باشد. سپس ماسه رود خانه ای بر روی خاک بریزید طوری که محتوای خاک و ماسه به صورت نصف به نصف باشد و کاملا ماسه و خاک را با هم مخلوط کنید. سپس سطح مورد نظر را کاملا صاف کنید و بذر های مورد نظر را بر روی این سطح بپاشید پس از پایان این کار دقیقا دو برابر سایز بذر بر روی آن ماسه الک شده بپاشید و در انتها آبیاری به کمک یک آبپاش صورت دهید. محل کاشته شده می باید هر روز آبیاری بشود و خاک آن همواره مرطوب باشد. بذر های سبز شده در فصل پاییز می توانید از زمین جدا کرده و به گلدان و یا محل مورد نظر منتقل بفرمایید.
نحوه پرورش و نگهداری کارپوبروتوس
