جدول صرف برای ضمایر مفرد
جدول زیر ضمایر مفرد در زبان ترکی را به همراه پسوندهای صرف آنها نشان میدهد:
| آخرین حرف صدادار ▶ | a/ı | e/i | o/u | ö/ü |
| Ben |
-[y]ım |
-[y]im |
-[y]um |
-[y]üm |
| Sen |
-sın |
-sin |
-sun |
-sün |
| O |
– |
– |
– |
– |
نکته 1: با توجه به اینکه پسوندهای ضمیر Sen همگی با حروف بی صدا شروع می شوند، این پسوندها دیگر نیازی به “y” ندارند.
نکته 2: برای سوم شخص مفرد نیازی به اضافه کردن هیچ پسوندی نیست. در واقع خود واژه بدون پسوند، حالت صرف شده برای سوم شخص مفرد را ایجاد می کند.
حال به مثال های زیر توجه کند (از درس قبل با چهار واژه صرف شده doktor،güzel، baba و kötü آشنا هستیم):
| ترکی | فارسی | ترکی | فارسی |
| Ben doktorum | من یک دکتر هستم | Ben güzelim | من زیبا هستم |
| Sen doktorsun | تو یک دکتر هستی | Sen güzelsin | تو زیبا هستی |
| O doktor | او یک دکتر است | O güzel | او زیبا است |
| ترکی | فارسی | ترکی | فارسی |
| Ben babayım | من یک پدر هستم | Ben kötüyüm | من بد هستم |
| Sen babasın | تو یک پدر هستیی | Sen kötüsün | تو بد هستی |
| O baba | او یک پدر است | O kötü | او بد است |
جدول صرف برای ضمایر جمع
حال با پسوندهای صرف برای ضمایر جمع در زبان ترکی آشنا می شویم:
| آخرین حرف صدادار ▶ | a/ı | e/i | o/u | ö/ü |
| Biz |
-[y]ız |
[y]iz | -[y]uz |
-[y]üz |
| Siz |
-sınız |
-siniz | -sunuz |
-sünüz |
| Onlar |
-lar |
-ler | -lar |
-ler |
نکته 1: در صورتی که به جدول بالا دقت کنید شباهت هایی بین حالات مفرد و جمع برای دو ضمیر Biz و Siz خواهید دید. در واقع حالات صرف برای حالت مفرد و جمع این دو ضمیر بسیار به هم شبیه هستند. این موضوع یاد گرفتن حالات صرف ترکی را بسیار ساده می کند.
نکته 2: برای ضمیر Biz (اول شخص جمع) هم مانند شکل مفرد آن باید در صورتی که واژه به حرف صدادار ختم می شد از حرف “y” استفاده کرد.
حال مثال های بالا را برای حالت های جمع صرف میکنیم:
| ترکی | فارسی | ترکی | فارسی |
| Biz doktoruz | ما دکتر هستیم | Biz güzeliz | ما زیبا هستیم |
| Siz doktorsunuz | شما دکتر هستید | Siz güzelsiniz | شما زیبا هستید |
| Onlar doktorlar | آنها دکتر هستند | Onlar güzeller | آنها زیبا هستند |
| ترکی | فارسی | ترکی | فارسی |
| iz babayız | ما پدر هستیم | Biz kötüyüz | ما بد هستیم |
| Siz babasınız | شما پدر هستید | Siz kötüsünüz | شما بد هستید |
| Onlar babalar | آنها پدر هستند | Onlar kötüler | آنها بد هستند |
با یادگیری پسوندهای صرف در این درس، شما دید کلی ای در مورد ساختار زبان ترکی به دست آوردید. نحوه اضافه شدن پسوندها در این زبان، در بخش های مختلف گرامری تکرار می شود. این موضوع به نوعی پایه دستور زبان ترکی است.
صرف افعال
براي صرف فعل در زمانهاي متفاوت بايد ابتدا بن فعل رو بشناسيم .
مثال :
در زبان فارسي فعل – رفتن - را در نظر بگيريد ، ن را از آخر – رفتن - حذف ميكنيم
تا بن فعل كه همانا – رفت - مي باشد را به دست آوريم .
در زبان تركي استانبولي هم افعال با پسوندهاي mek و يا mak همراه هستند .
بايد مصدر فعل را كه داراي پسوند mek و يا mak هستند رو حذف كنيم تا بن فعل به دست آيد .
مثال 1 :
Gitmek = git + mek
با حذف پسوند mek در فعل gitmek ، بن و يا ريشه فعل كه در اين مثال git مي باشد
به دست مي آيد .
رفت + ن = رفتن
مثال 2 :
Kalmak = kal+mak
ماند + ن = ماندن
مثال 3 :
Donmek = don + mek
برگشت + ن = برگشتن
در دروس گرامري بعدي با صرف افعال در زمانهاي متفاوت و طرز سوال كردن و منفي كردن اين افعال آشنا خواهيم شد .
