مینیسک یکی از قسمت های مهم زانو است این قسمت نقش ضربه گیر را در زانو برعهده دارد و باعث استحکام زانو میشود، پارگی مینیسک زانو میتواند باعث ایجاد اختلال درعملکرد صحیح زانو شود و تا زمان بهبودی در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد کند.علایم پارگی مینیسک زانو که ( بعضی به آن مینیسک زانو هم می گویند ) زمانی بروز میکند که افراد با انجام حرکات چرخشی در حین فعالیت های ورزشی یا فعالیت ها ی دیگر باعث ایجاد وزن روی زانو میشوند.
انواع منیسک
زمانیکه فردی میچرخد نواحی تحتانی ساق پا و پا در موقعیت دیگری قفل میشود این آسیب دیدگی شامل پارگی های خفیف مینیسک زانو (به مینسک هیچ آسیبی نمیرسد) و پارگی های شدید است که ممکن است بنابر نظر جراح زانو نیاز به جراحی برای درمان پارگی مینیسک وجود داشته باشد .
منیسک داخلی
به یک ساختمان لیفی غضروفی(فیبروکارتیلاژ) محکمی است که در سمت داخل زانو، بالای لقمه (کوندیل) استخوان درشت نی (Tibia) قرار داشته و باعث تطابق سطح مفصلی طبق درشت نی با سطح مفصلی استخوان ران در سمت داخل زانو می گردد .
منیسک خارجی
همانند منیسک داخلی در زانو ، یک ساختمان لیفی غضروفی است که در طرف خارج مفصل زانو، بالای لقمه یا کوندیل درشت نی قرار می گیرد و باعث تطابق سطح مفصلی طبق درشت نی با سطح مفصلی استخوان ران در طرف خارج زانو می گردد.
برخلاف منیسک داخلی که به شکل C انگلیسی است ، منیسک خارجی به شکل O انگلیسی بوده و نسبت به منیسک داخلی تحرک بیشتری دارد.اتصالات کمتر منیسک خارجی به عناصر مفصل زانو، باعث تحرک بیشتر و درنتیجه آسیب کمتر آن در مقایسه با منیسک داخلی می گردد.منیسک خارجی نسبت به منیسک داخلی، اهمیت بیشتری از نظر انتقال نیرو به عناصر اطراف مفصل دارد. انتقال نیروها از طرف منیسک ها به خصوص منیسک خارجی، یک عامل مهم جهت کنترل فشارهای اعمال شده از ناحیه استخوان ران به مفصل بوده و درنتیجه باعث حفظ و نگهداری غضروف های زانو می گردد.منیسک داخلی، بیشتر در ثبات و پایداری مفصل نقش دارد.برداشتن منیسک خارجی منجربه اعمال نیروهای شدید به غضروف های مفصلی می گردد.تخریب غضروف های مفصل، عامل آرتروز زود هنگام آرتروز زانو در مفصل است.آسیب های منیسک از شایعترین آسیب های زانو است و در ورزشکاران و بخصوص آنهایی که ورزش های پر برخورد مثل فوتبال را انجام میدهند بیشتر است.
راه ها و روش های درمان پارگی مینیسک زانو
نوع درمان پارگی منیسک بسته به نوع پارگی و اندازه آن و محل آن و مدت زمانی که از پارگی گذشته، متفاوت است.سن، بیماریهای دیگری که ممکن است داشته باشید و اینکه شما زندگی پرتحرکی دارید در تصمیم پزشک برای انتخاب نوع درمان شما موثر است. یک سوم خارجی منیسک دارای خونرسانی خوبی است و پارگی هایی که در این قسمت هستند ممکن است بطور خودبخودی یا با عمل جراحی پارگی مینیسک زانو ترمیم شوند.دو سوم داخلی منیسک خونرسانی ندارد و بنابراین پارگی در این قسمت بهبود نمی یابد. در ادامه به روش های درمان پارگی مینیسک زانو می پردازیم.
فیزیوتراپی
معمولاً یک پارگی کوچک مینیسک، یا یک پارگی رخ داده در منطقه قرمز و یا درمان سفتی مفصل زانو خیلی سریع به درمان فیزیوتراپی جواب می دهد. یکی از وظایف اصلی مینیسک زانو جذب شوک ها (فشارها و ضربه ها ناگهانی) است. خوشبختانه، عضلات اطراف زانو هم نقش مهمی در جذب شوک ها دارند. محققان دریافته اند که با افزایش قدرت این عضلات، تنش های موجود در استخوان ها کاهش یافته و زانو به طور چشمگیری پایدارتر می شود.فیزیوتراپی با اهداف زیر انجام خواهد شد:
- کاهش درد و تورم.
- طبیعی سازی دامنه حرکت مفصل.
- تقویت زانو: خصوصاً عضلات چهار سر ران (به ویژه عضلات پهن مایل داخلی) و همسترینگ.
- تقویت اندام تحتانی: عضلات پشت ساق پا، باسن و لگن.
- بهبود راستای مفصل پاتلوفمورال (کاسه زانو).
- طبیعی سازی طول عضلات. بهبود تعادل و حس وضعیت مفصل . بهبود تکنیک و عملکرد بیمار برای انجام کارهایی مانند راه رفتن، دویدن، اسکات زدن، جهیدن و فرود آمدن.
- به حداقل رساندن احتمال بروز مجدد آسیب.
معمولاً آسیب های مینیسک به سایر آسیب های زانو مرتبط هستند، و این آسیب ها باید به همراه پارگی مینیسک درمان شوند.فیزیوتراپ ارزیابی دقیقی از وضعیت شما به عمل آورده و با توجه به مشکلاتی که دارید برایتان یک برنامه درمانی تدوین می کند. این برنامه می تواند شامل موارد زیر باشد:
- متحرک سازی و درمان دستی: این روش ها به کاهش درد، اسپاسم عضلات و سفتی مفصل زانو کمک می کنند.
- لیزر: از سطوح پایینی از لیزر برای افزایش گردش خون عمقی و کاهش درد موضعی استفاده می شود.
- شوک ویو تراپی: برای درمان عارضه زانوی پرشکاران و درد باند ایلیوتیبیال استفاده می شود. این روش درمانی که در آن از امواج اکوستیک با انرژی بالا و سرعتی بیش از سرعت صوت استفاده می گردد، باعث ایجاد یک پاسخ درمانی در عمق بافت های متورم می شود.
- درمان اینترفرنشیال: در این روش پالس های الکتریکی ملایمی به انتهای عصب هایی که در زیر پوست قرار دارند ارسال می شود تا درد و التهاب کاهش یابد.
- تحریک الکتریکی: از این روش برای بازآموزی و تقویت عضلات ران (چهار سر) از طریق تحریک الکتریکی استفاده می شود. این کار به پایداری زانو کمک می کند. دستگاه اولتراسوند: برای تورم و درد موضعی.
- درمان با تمرین و ورزش: در این روش تمریناتی که به اهداف مختلف درمانی کمک می کنند آموزش داده می شوند. این تمرینات می توانند شامل حرکات کششی، بازآموزی راه رفتن، تمریناتی برای بهبود حرکت، قدرت، پایداری و استقامت زانو باشند. همچنین برای آموزش های قدرتی از مچ بندهای آمنی باند و وزنه های قوزک پا استفاده می شود.
تمرین و حرکات ورزشی
در زیر نمونه هایی از تمریناتی که به طور معمول برای توان بخشی پارگی مینیسک تجویز می شوند را شرح می دهیم. تمرینات را به آرامی شروع کنید. در صورتی که احساس درد کردید از شدت انجام تمرین کم کنید. فیزیوتراپ یا پزشکتان به شما خواهد گفت که چه موقع می توانید این تمرینات شروع کنید و اینکه کدام یک از آن ها برایتان بهتر است.
تمرین خم کردن زانو
این تمرین را می توان در حالت ایستاده یا نشسته انجام داد. تنها کافی است زانویتان را تا جایی که درد و دامنه حرکت اجازه می دهند خم و راست کنید. این تمرین را، تا جایی که درد اجازه می دهد، روزی سه بار و هر بار در سه ست ۱۰ تا ۲۰تایی انجام دهید،. با ثابت نگه داشتن پا در هر دو حالت خم و کشیده، سختی انجام این تمرین را افزایش دهید.
لغزاندن پاشنه پا
به پشت دراز بکشید و با لغزاندن پاشنه پایتان بر روی زمین، یک زانویتان را به بالا خم کنید. تا جایی که جا دارد پاشنه پایتان را به طرف باسنتان بلغزانید. ممکن است در فازهای اولیه بهبودی تنها بتوانید زانویتان را به اندازه ۳۰ درجه خم کنید، که البته مقدار آن به مرور زمان بیشتر می شود. این حرکت را، تا جایی که درد اجازه می دهد، روزانه ۱۰ تا ۲۰ بار با هدف افزایش دامنه حرکت انجام دهید. اگر عضلاتتان قدرت کافی برای خم کردن زانو را ندارند، می توانید با قرار دادن یک حوله به دور قوزک پا به خم شدن زانو کمک کرده و انجام این تمرین را آسان تر کنید. همچنین می توانید با پوشیدن جوراب های ضخیم و لغزاندن مچ پا بر روی یک سطح صیقلی، به جای فرش، نیز این تمرین را آسان تر کنید.
تزریق پی آر پی
در روش درمان با پلاسمای غنی از پلاکت (پی آرپی)، از پلاکت های خون خود بیمار برای بازسازی مینیسک آسیب دیده استفاده می شود.تزریق پلاسمای غنی از پلاکت کمتر از یک ساعت طول می کشد. در این روش خون بیمار گرفته می شود و به مدت ۱۵ دقیقه در یک سانتریفیوژ قرار داده می شود تا پلاکت های آن جدا شوند. سپس پلاسمای غنی از پلاکت، با استفاده از تصاویر به دست آمده از یک دستگاه اولتراسوند به عنوان راهنما، به زانوی آسیب دیده تزریق می شود. بعضی از بیمارانی که آسیب دیدگی های وخیم تری دارند برای موفقیت آمیز بودن درمان به بیش از یک تزریق نیاز دارد. اغلب بیمارانی که تزریق پی آر پی انجام می دهند،در عرض 3 ماه می توانند بیشتر کارهایی که قبل از پاره شدن مینیسک انجام می دادند و یا حتی تمامی آن ها را، دوباره انجام دهند.
پرهیز از فعالیت های ضربه ای مانند دویدن و پریدن
اگر دچار پاره شدن مینیسک زانو شده اید از انجام کارها ی هیجانی و پر خطر همانند :پریدن،بالا و پایین رفتن از پله و فعالیت های این چنینی به شدت خودداری نمایید تا درمان خانگی پاره شدن مینیسک زانو به خوبی انجام پذیرد.
این درمان های خانگی پاره شدن مینیسک زانو همیشه کافی نیستند. اگر پارگی بزرگ ، ناپایدار یا با ایجاد علائم شدیدی همچون قفل شدن زانو باشد ، ممکن است برای ترمیم و درمان پاره شدن مینیسک زانو به جراحی نیاز باشد. این روش معمولاً بسیار ساده است و شما اغلب می توانید در همان روز به خانه بروید.
برای ۸۵ تا ۹۰ درصد افرادی که برای پاره شدن مینیسک زانو جراحی می شوند ، نتایج کوتاه مدت خوب و عالی است. اما در دراز مدت ، افرادی که آسیب بزرگی به مینیسک زانو دارند و قابل جبران نیست ، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای آرتروز زانو باشند.
انجام عمل جراحی
گاهی اوقات آسیب دیدگی به شکلی است که با انجام همه روش های درمانی ممکن، مشکل همچنان پا برجا باقی می ماند و علائم آن هم بر طرف نمی شوند. اگر وضعیت این طور باشد، راهی به غیر از استفاده از عمل جراحی برای بهبود آسیب وارد شده به زانو وجود ندارد. از آن جا که بافت غضروفی مینیسک زانو هیچ گونه رگ خونی ندارد و در نتیجه از نظر مواد مغذی هیچ راهی برای تغذیه ندارد، بیشتر آسیب هایی که برایش رخ می دهد، ترمیم نمی شوند.
در نتیجه باید گفت که راه حل نهایی برای درمان پارگی مینیسک زانو در صورتی که استفاده از روش های دیگر برای بازگرداندن عملکرد طبیعی زانو موفقیت آمیز نبوده باشند، انجام جراحی است. هدف از انجام جراحی هم این است که بخشی از مینیسک که آسیب دیده است برداشته شده یا برش داده شود. این جراحی از طریق آرتروسکوپی انجام می شود.
انجام جراحی به کمک آرتروسکوپی بسیار ساده تر از جراحی معمولی است. در این روش لازم نیست برش بزرگ در بافت ها ایجاد شود. روش آرتروسکوپی شبیه به آندوسکوپی است. در این روش یک برش کوچک در بافت ها انجام می شود و یک دوربین کوچک به داخل ارسال می شود. در نتیجه از طریق همان سوراخ های کوچکی که ایجاد شده است جراحی انجام می گیرد. به این صورت انجام جراحی بسیار ساده تر از قبل صورت می گیرد.
گاهی اوقات هم لبه مینیسک میانی نیاز به ترمیم دارد که با عمل جراحی انجام می شود. بعد از عمل جراحی باید از زانو مراقبت شود. بیمار در این مرحله باید از ایجاد فشار زیاد بر روی زانو خود داری کند تا زانو و بافت های آن فرصت ترمیم داشته باشند. شاید دوره بازیابی جراحی مینیسک زانو زیاد باشد ولی رعایت اصول توصیه شده در این دوران قطعاً ارزشش را دارد چرا که در انتها مینیسک پاره شده به طور کامل بهبود پیدا می کند.
در میان جراحی های مختلفی که بر روی زانو انجام می شود، بازیابی جراحی پارگی مینیسک زانو از همه سریع تر است. مثلاً اینکه نیاز به استفاده از عصای زیر بغلی فقط به مدت چند روز لازم است و بعد از آن می توانید بدون وسیله کمکی به راحتی حرکت داشته باشید. فیزیوتراپی هم بعد از عمل برای تسریع فرآیند بازیابی انجام می شود. این کار برای کاهش تورم و افزایش دامنه حرکتی زانو و همچنین تقویت عضلات انجام می شود.
بعد از عمل جراحی همیشه التهاب و تورم به وجود می آید. رساندن این تورم به حداقل ممکن کلید اصلی برای گرفتن بهترین نتیجه ممکن است. تورم باعث افزایش درد، کاهش دامنه حرکتی و همچنین اخلال در حرکت و کارکرد عضلات می شود. البته پس گذشت مدت کوتاهی از انجام عمل جراحی، شما قادر خواهید بود راه بروید و فعالیت های مختلف داشته باشید ولی اگر بخواهید سریع تر وضعیت به شکل نرمال و سابق بر گردد باید تورمی که به وجود آمده است را کاهش دهید که این کار با کاهش فشار و تنش در زانو و اجتناب از انجام فعالیت های پر فشار انجام می شود.
استفاده از دوچرخه ثابت همان طور که به کاهش التهاب و تورم در پارگی مینیسک زانو کمک می کند، به کاهش التهاب و تورم پس از انجام عمل جراحی هم کمک می کند. در نتیجه دامنه حرکتی زانو با استفاده از وسیله ای مثل دوچرخه ثابت به خوبی افزایش پیدا می کند. همچنین تقویت عضلات چهار سر ران و عضلات دیگر اطراف زانو هم اثر مثبتی در بازیابی هر چه سریع تر از عمل جراحی دارند ضمن اینکه نقش حمایتی مناسبی هم برای کاهش فشار در زانو و جلوگیری از بازگشت مجدد آسیب دیدگی بازی می کنند.
همانطور که می دانید یکی از شایع ترین مشکلات زانو، آسیب مینیسک، شامل کشیدگی و پارگی مینیسک است. با توجه به فراگیری این ضایعه، به ویژه در ورزشکاران تکنیک های درمانی گوناگونی مناسب با وضعیت بیمار وجود دارد که پزشک با توجه به شرایط، در مورد بیمار اعمال می نماید.
پارگی مینیسک زانو چیست؟
