به گزارش پایگاه خبری-تحلیلی ساعدنیوز به نقل از بیتوته، ممکن است درباره ی رنگ چشمان خود به عنوان یکی از ویژگی های جسمی متمایز و تعیین کننده فکر کنیم که مانند شکل بینی یا شکل لاله گوشمان یکی از ویژگی های متمایز ما است. دراین میان، موضوع عجیب این است که رنگ چشمان ما همیشه در طول زندگی ثابت نمی ماند. درواقع، طیف وسیعی از اثرهای خارجی، از عفونت گرفته تا جراحت و آسیب ناشی از نور آفتاب، می تواند آن را تغییر دهد. گاهی اوقات هم به نظر می رسد که رنگ چشم به طور خودبه خود تغییر می کند.
دو سال بعد، لودویگ و همکارانش دریافتند که از چهل نوزاد چشم آبی مطالعه شده، یازده نوزاد تا دوسالگی چشم قهوه ای و سه نوزاد چشم فندقی رنگ و دو نوزاد چشم سبز داشتند. از ۷۷ نوزاد متولدشده با چشمان قهوه ای، تقریباً همگی در دوسالگی همچنان چشم قهوه ای بودند. بنابراین، به نظر می رسد احتمال تغییر چشمان آبی در مراحل اولیه زندگی درمقایسه با چشم های قهوه ای بسیار بیشتر است. حال علت چیست؟
سرنخی در این واقعیت نهفته است که وقتی رنگ چشمان نوزادان تغییر می کرد، معمولاً تیره تر می شد و نه روشن تر. در مطالعه ی لودویگ، رنگ چشم یک سوم از نوزادان در دو سال اول زندگی تغییر کرد و در بیشتر مواقع رنگ چشم ها تیره تر شد. فقط ۵ کودک از ۱۴۸ کودک مطالعه شده (۳/۴ درصد) چشمانی داشتند که با افزایش سن رنگشان روشن تر شد. گرایش به سمت تیره ترشدن ممکن است به دلیل تجمع رنگ دانه ای محافظ در عنبیه ی چشم باشد.
چنین تغییر رنگ نسبتاً رایج و سالمی عمدتاً به اوایل دوران کودکی محدود می شود. در مطالعه ی دیگری در ایالات متحده که بیش از ۱,۳۰۰ کودک دوقلو را از زمان نوزادی تا بزرگ سالی دنبال کرده بود، تغییر رنگ چشم معمولاً تا شش سالگی متوقف می شد؛ اگرچه در برخی مواقع (۱۰ تا ۲۰ درصد از نمونه های مطالعه شده) تغییر آن تا دوران نوجوانی و بزرگ سالی نیز ادامه پیدا کرده بود. در میان دوقلوهای غیرهمسان، احتمال اینکه رنگ چشم دوقلوها در مراحل بعدی زندگی از هم فاصله می گرفت، بیشتر بود. دیوید مک کی، استاد چشم پزشکی در مؤسسه ی چشم لیونز در دانشگاه استرالیای غربی، می گوید این امر نشان دهنده نقش ژنتیک در گرایش به تغییر رنگ چشم است.
مک کی پس از کنجکاوشدن درباره ی پدیده ی تغییر رنگ چشم دریافت که این دو مطالعه تقریباً کل پژوهش هایی هستند که درزمینه ی تغییر رنگ چشم در دوران کودکی انجام شده اند. او متوجه شد غیرعادی نیست که والدین انتظار داشته باشند رنگ چشم نوزادشان تغییر کند. او می گوید:
شنیدم که والدین و دوستانشان می گفتند که رنگ چشم های نوزاد هنگام تولد آبی بوده است؛ اما در چند سال آینده تغییر خواهد کرد. نمی توانستم داده ای درباره ی این موضوع پیدا کنم. سرانجام آن دو مقاله را پیدا کردم. آن ها مطالعات نسبتاً کوچکی بودند؛ اما نشان می دادند که رنگ چشم تغییر می کند.
اگرچه داده ها محدود و این مطالعات فقط در یک کشور، یعنی ایالات متحده، انجام شده است، به نظر می رسد که تغییر رنگ چشم بیشتر در میان افراد دارای تبار اروپای شمالی و مردمان اهل جزایر اقیانوس آرام و نژادهای مختلط رایج باشد. نمونه های مشابهی درباره ی تغییر رنگ مو در دوران کودکی نیز در آن جمعیت ها دیده می شود. مک کی می گوید:
عکس هایی را از برخی از کودکان می بینید که در دوران نوزادی بلوند هستند؛ اما وقتی بزرگ تر می شوند، رنگ موهایشان قهوه ای تیره می شود. رنگ دانه های موجود در مو می تواند به تدریج در طول زمان افزایش پیدا کند و احتمالاً به دلیل افزایش تعداد سلول های رنگ دانه ساز و مهاجرت آن ها به آن نواحی است.
مک کی می گوید ممکن است داستان مشابهی برای رنگ چشم نیز وجود داشته باشد؛ زیرا مقدار رنگ دانه ها در ماه ها یا سال های پس از تولد افزایش پیدا می کند. او می گوید:
رنگ دانه ی اصلی موجود در چشم ملانین نام دارد و این نحوه ی توزیع ملانین است که رنگ های مختلف چشم را ایجاد می کند. به سادگی می توان آن ها را طبقه بندی کرد: شما چشمان آبی دارید، برخی درباره ی خاکستری ای صحبت می کنند که درواقع نوعی آبی است. سپس، ترکیب های فندقی و سبز را دارید و سپس رنگ قهوه ای را دارید که می تواند قهوه ای روشن یا قهوه ای خیلی تیره باشد. همه ی این ها به مقدار ملانین موجود در آنجا مربوط می شود.
انسان ها، تنها موجوداتی نیستند که رنگ چشمشان تغییر می کند. شاید چشمگیرترین تغییر، تغییر فصلی در رنگ چشمان گوزن شمالی باشد که از رنگ فیروزه ای طلایی در تابستان به آبی تیره در زمستان تغییر می کند. این تغییر در عنبیه رخ نمی دهد؛ بلکه در ساختار آینه مانندی اتفاق می افتد که پشت شبکیه قرار دارد و «پرده ی درخشان» نامیده می شود.
پرده ی درخشان نور را منعکس می کند تا شبکیه شانس بیشتری برای گرفتن نور داشته باشد. انسان ها فاقد پرده ی درخشان هستند؛ زیرا این ساختار بیشتر در حیواناتی وجود دارد که در شب فعال هستند و به دید در تاریکی نیاز دارند.
همان طورکه عنبیه ی چشم گوزن شمالی در تاریکی زمستان شمالگان گشاد می شود، فشار درون چشم افزایش پیدا می کند. این فشار رشته های کلاژن موجود در پرده ی درخشان را به هم نزدیک تر می کند و این امر باعث می شود نور آبی را منعکس کنند. دریافت مقدار بیشتری از نور آبی اشباع شمالگان به گوزن کمک می کند تا در ماه های تاریک زمستان بتواند ببیند.
درحالی که بسیاری از تغییرات رنگ چشم بی ضرر هستند، در مواقعی می توانند با تغییرات جدی تری مانند صدمه یا عفونت یا آسیب ناشی از نور خورشید در ارتباط باشند. یکی از تغییرات چشمی شناخته شده ناشی از صدمه ی چشم چپ دیوید بویی بود. تفاوت چشمگیر بین چشم چپ تیره و چشم راست آبی کم رنگ او نتیجه ی ضربه ای بود که به سرش وارد و موجب شد مردمک چشم او به طوردائمی گشاد بماند. این وضعیت «آنیزوکوریا» نامیده می شود. البته آن ضربه رنگ آبی عنبیه بویی را تغییر نداد و اتساع مردمک موجب شد چشم چپش تیره تر به نظر برسد.
در بیشتر مواقع، عفونت علت اصلی است. نمونه ای از هتروکرومی (ناهم رنگی عنبیه) واقعی که در آن رنگ عنبیه ها فرق دارد، میلا کونیسِ بازیگر است که چشم راستش قهوه ای و چشم چپش سبز است. هتروکرومی کونیس ناشی از عفونت عنبیه ی او است که مقداری از رنگ دانه های چشم چپ او را تخریب کرد. مک کی می گوید:
برخی از بیماری های عفونی می توانند باعث ازبین رفتن رنگ دانه ها شوند. یکی از این بیماری ها هتروکرومی فوکس سیکلیت است که ناشی از عفونت ویروسی و اغلب سرخجه (سرخک المانی) است. این ویروس که تمایل دارد در چشم زندگی کند، در مراحل بعدی زندگی فعال می شود و موجب ازبین رفتن رنگ دانه های آن ناحیه می شود.
ویروس های دیگر نیز می توانند دون چشم رشد کنند و گاهی بر رنگ دانه سازی تأثیر بگذارند. در نمونه ای بسیار نادر، رنگ چشم یکی از بازماندگان ابولا از آبی به سبز تغییر پیدا کرد. مشخص شد ویروس در شرایطی که از مناطق دیگر بدنش پاک شده است، در مایع چشم او وجود دارد.
گاهی اوقات تغییر در رنگ چشم بر کل عنبیه تأثیر نمی گذارد؛ بلکه در نقاط کوچکی ظاهر می شود. لکه های رنگ پریده به نام لکه های براش فیلد می تواند در عنبیه ی افراد مبتلا به سندرم داون ظاهر شود؛ درحالی که لکه های قهوه ای معروف به ندول های لیش نشانه ی رایجی از نوعی اختلال ژنتیکی به نام «نوروفیبروماتوز نوع ۱» است. همچنین، درست مانند روی پوست، کک ومک و خال می تواند در عنبیه و نواحی دیگر چشم ظاهر شود. مک کی می گوید:
شاید کک ومکی داشته باشید که خطری نداشته باشد؛ اما در برخی افراد، این ها می توانند به تومور تبدیل شوند و مشکلی جدی باشند.
درواقع، اگرچه در بیشتر مواقع تغییر رنگ چشم برای کسانی که شاهد آن هستند، خطرناک نیست، مک کی هشدار می دهد که باید مراقب تغییرات ناخوشایند در رنگ چشم های خود باشیم.
عطوفت و مهربانی رهبر معظم انقلاب با مخالفان خود
