به گزارش سرویس مجله خانواده ساعد نیوز،هنر شیشه گری یا آبگینه یکی از قدیمی‌ترین هنرهای جهان است. شیشه‌گری یکی از محبوب‌ترین هنرها در طول تاریخ است که قدمت آن به حدود 2000 هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد. این صنعت، به ابزارهای ویژه و مهارت‌های خاص نیاز دارد. طی صد سال گذشته تا مدتی بعد از انقلاب صنعتی در سراسر دنیا، روش سنتی شیشه‌گری مدتی مورد کم‌توجهی قرار گرفت اما رفته رفته جایگاه خود را در دنیای مدرن نیز پیدا کرد. در این مطلب به تاریخچه، روش‌ها، ابزارها و تولیدات شیشه‌گری می‌پردازیم.
قدیمی‌ترین شیشه‌های پیدا شده در اطراف رود فرات که نشان از توجه مردم باستان به این هنر دارند. با رواج این هنر در سراسر دنیا و بدعت‌هایی در روش تولید، برخی شهرهای بزرگ به قطب‌های این صنعت تبدیل شدند که از جمله آن‌ها می‌توان به این شهرها اشاره کرد:
ونیز
اسکندریه
دمشق
از سوی دیگر آثار و شواهد باستان‌شناسی نشان از توسعه این هنر در ایران دارند. یک نمایشنامه یونانی قبل از میلاد مسیح به نویسندگی آرستیوفانس که از جام‌های بلورین در تخت جمشید نوشته است، گردن‌بندی با دانه‌های شیشه‌ای آبی و قدمت 2250 ساله در شمال ایران و نیز تکه‌های شیشه سبز رنگ مربوط به ماقبل تاریخ در لرستان و شوش، برخی از شواهد رشد و رواج این صنعت در ایران هستند.
با وجود قدمت طولانی هنر شیشه گری در جهان، روش‌های مختلفی برای تولید در شیشه‌گری وجود دارد. در واقع هر یک از این روش‌ها مزایایی نسبت به یکدیگر دارند و همچنین امکان ایجاد شیشه‌هایی متنوع را فراهم می‌کنند. در ادامه با دو روش اصلی این صنعت آشنا می‌شویم.
شیشه‌گری فوتی
هنر آبگینه با روش فوتی، هنر دمیدن نفس در شیشه است. این کار بعد از مراحل اصلی شیشه‌گری مانند ذوب سیلیس انجام می‌شود. این روش خود نیز دو روش دیگر دارد که عبارت‌اند از روش فوتی آزاد و روش فوتی-قالبی. ویژگی‌های این دو روش را با هم مرور می‌کنیم:
روش فوتی آزاد: در این روش بعد از ذوب کردن سیلیس متصل به لوله دم، شیشه‌گر در آن فوت می‌کند تا حبابی داخل شیشه پدید بیاید و شکل آن را با ابزارهای دیگر و دمیدن دوباره تغییر دهد
روش فوتی قالبی: در این روش بعد از ذوب کردن شیشه آن را همراه با لوله دم داخل قالب قرار می‌دهند و با دمیدن درون شیشه آن را به شکل قالب در می‌آورند.
روش دیگر شیشه‌گری روش پرسی است. در این روش شیشه‌گر بعد از ذوب کردن سیلیس آن را در قالب پرس قرار می‌دهد و از لوله دم جدا می‌کند. فشار هوا وارد قالب پرس می‌شود و شیشه را به شکل قالب مورد نظر در می‌آورد.
همانند همه هنرهای جهان در این هنر هم از ابزارهای خاصی استفاده می‌شود. ابزارهای شیشه‌گری باید مقاوم به دمای بالا باشند. این ابزارها معمولا فلزی یا چوبی هستند. در ادامه با برخی از ابزارها آشنا می‌شویم:
لوله دم: لوله‌ای تو خالی و فلزی که شیشه ذوب شده را در آن قرار می‌دهند. با این لوله شیشه‌گر درون شیشه مذاب فوت می‌کند. در مواردی مثل استفاده از روش پرسی برای جابه‌جایی از آن در هنر شیشه گری استفاده می‌شود
انبر: این ابزار شبیه به انبر‌های رایج است. از انبر در هنر شیشه گری برای شکل دادن به شیشه استفاده می‌شود
قاشق: یکی از وسایلی که نقش قالبی دارند قاشق است. این ابزار از استوانه‌ای چوبی ساخته شده که به یکسان شدن ضخامت شیشه کمک می‌کند. نکته قابل توجه در استفاده از قاشق خیس بودن آن در طول زمان استفاده از آن در شیشه‌گری است
تیغ: تیغ شباهت زیادی به چاقوی موجود در آشپزخانه دارد. تفاوت تیغ با چاقوهای عادی مقاومت بیشتر آن است. از تیغ برای بریدن و یا خش انداختن محل جدا سازی استفاده می‌شود
قیچی: یکی دیگر از ابزارهای هنر شیشه گری قیچی است که کاملا شبیه به قیچی عادی می‌باشد. کاربرد قیچی برای بریدن بار اضافی از شیشه و بریدن محل جداسازی همانند تیغ است
تخته: این ابزار با جنس چوبی خود همانند دیگر ابزارهای چوبی در هنر شیشه گری باید مداوم خیس شود. تخته که در ابعاد مختلف ساخته می‌شود برای تغییر شکل گوشه‌ها و تمام ظروف شیشه‌ای استفاده می‌شود
قالب تخته: قالب تخته که از جنس چوب است و همیشه باید خیس بماند از دو تخته چوبی تشکیل شده است. کاربرد این ابزار برای کنترل و شکل دادن به ظروف است.
شیشه‌های رنگی از زمان قدیم تا به امروز یکی از مهم‌ترین محصولات این هنر بوده‌اند. برای رنگ دادن در هنر شیشه گری از پودر اکسید فلزها استفاده می‌شود. این اکسیدها باید به اندازه کافی با شیشه مذاب اولیه مخلوط شوند. در ادامه با برخی از اکسیدات فلزها و رنگ‌هایی که به شیشه می‌دهند آشنا می‌شویم:
رنگ سبز: ترکیب پودر آهن و بی‌کرمات به وجود آورنده این رنگ است
رنگ آبی: از اکسید کبالت برای ایجاد رنگ آبی لاجوردی در هنر شیشه گری استفاده می‌شود
رنگ قرمز: سلینیوم یا اکسید مس باعث این رنگ زیبا در شیشه می‌شود
بنفش: یکی از رنگ‌های خاص شیشه از گذشته تا به امروز بنفش بوده که با اضافه کردن ترکیب بی‌اکسید منگنز و کبالت در شیشه‌ها به وجود می‌آید
قهوه‌ای: برای ایجاد رنگ قهوه‌ای باید پیریت، گوگرد و ذغال چوب را استفاد کرد.
تولیدات هنر آبگینه
هنر شیشه گری شامل طیف وسیعی از تولیدات می‌شود. برخی از تولیداتی که در هنر شیشه گری ساخته می‌شوند عبارت‌اند از شیشه بارفتن، شیشه‌های دو پوست و سه پوست، شیشه آبگر، شیشه مات، شیشه نقش‌دار، شیشه تلفیقی با فلز و شیشه تراش‌دار.
شیشه‌گری هنری با سابقه‌ای طولانی است. هنر شیشه گری در طول تاریخ توانسته است به یکی از محبوب‌ترین انواع صنایع دستی تبدیل شود. گمان می‌رود خاستگاه این هنر کشور مصر است اما قطب‌های بزرگ این هنر مانند ونیز و دمشق تولیداتی زیبا را به‌جا گذاشته‌اند. در این مطلب از انواع روش‌های ساخت و ابزارهای مورد نیاز برای تولید آبگینه‌ها گفتیم.
برای مشاهده سایر اخبار مربوط با سرویس مجله خانواده سلعد نیوز همراه باشید.
