تعریف جرم عقیم
قانون مجازات اسلامی، در ماده 2، جرم را چنین تعریف می کند: هر فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد، جرم محسوب می شود.
جرم عقیم وقتی است که مجرم به واسطۀ عدم مهارت یا بی کفایتی یا بی فکری خود یا یک علت اتفاقی غیرقابل پیش بینی نتیجه ای از عمل خویش نمی گیرد.
در تعریفی دیگر جرم عقیم حالتی است که در آن، مرتکب جرم عملیات اجرایی جرم را آغاز می کند و به پایان می رساند، امّا به خاطر علل خارجی نتیجه موردنظر فاعل محقق نمی شود. به عبارت دیگر، فاعل تمام تلاش خود را برای رسیدن به نتیجه به کار می گیرد، امّا بنا به عللی که خارج از اراده اوست، نتیجه موردنظر حاصل نمی شود.
در این مورد مقتضیاتی که به وجود آمده اند مستقل از ارادۀ فاعل هستند، مثلا بزهکار تیری به قصد کشتن دیگری رها کرده ولی تیر به دلیل عدم مهارت یا بی کفایتی یا علت اتفاقی غیر قابل پیش بینی به خطا رفته و به هدف اصابت نکرده است.
در اینجا فرد مجرم با وجود تهیۀ مقدمات و تیراندازی و انجام کلیۀ عملیات در مسیر مجرمانه نتوانسته به نتیجۀ نهائی که همان کشتن فرد منظور است، دست یابد به این عمل جرم عقیم گویند.
تعریف جرم رشا و ارتشا و نحوه شکایت و رسیدگی به آن در مراجع قضایی
شرایط تحقق جرم عقیم
ارادۀ ارتکاب جرم: بدین معنی که مرتکب جرم عقیم باید به میل و ارادۀ خود عمل مجرمانه ای که طبق قانون جرم است به انجام برساند.
اتمام عملیات اجرائی جرم: یعنی باید قصد مجرمانه داشت با اتمام رساندن کلیۀ عملیات اجرائی جرم، آشکار گردد هر چند بنا به عللی موفقیتی بدست نمی آورد.
بی نتیجه ماندن عملیت اجرائی جرم: یعنی فعل جرم به هدف نهائیش که معمولاً از وقوع جرم حاصل می گردد نمی رسد و اعمال مجرمانه اش بی نتیجه بماند.جرم محال جرمی است که مرتکب یا هر شخص دیگری نتواند در شرایطی که وجود دارد آنرا انجام دهد.در جرم محال گاهی انجام جرم موضوعاً منتفی است مانند سعی در کشتن کسی که قبلاً مرده است. یا سعی در سقط جنین زنی که اصلاً حامله نبوده است. و گاهی وسایلی که برای ارتکاب جرم به کار می رود ممکن است طور باشد که انجام آن ذاتاً غیرممکن باشد. در جرم محال مانند شروع به جرم مرتکب فعالیت خود را انجام می دهد اما شرائطی که در جرم محال وجود دارد و مانع تحقق جرم می شود بر خلاف شروع در جرم، شرایطی ذاتی است که در لحظۀ شروع به جرم نیز وجود دارد و عارضی نمی باشد مثل اینکه مرتکب مالی را برباید که متعلق به خود اوست.
تعریف جرم محال
جرم محال جرمی است که مرتکب یا هر شخص دیگری نتواند در شرایطی که وجود دارد آنرا انجام دهد.
به بیان دیگر جرم محال زمانی است که به علت وجود حالتی در موضوع جرم یا در ابزار و وسایلی که در ارتکاب جرم به کار می رود، ارتکاب جرم را محال و غیر ممکن می کند.
در جرم محال گاهی انجام جرم موضوعا منتفی است مانند سعی در کشتن کسی که قبلا مرده است. یا سعی در سقط جنین زنی که اصلا حامله نبوده است و گاهی وسایلی که برای ارتکاب جرم به کار می رود ممکن است طور باشد که انجام آن ذاتا غیرممکن باشد.
انواع جرم محال
- جرم محال مطلق ناشی از موضوع: در صورتی است که موضوع اصلا وجود نداشته و یا موضوع جرم دارای وصف لازم برای تحقق جرم نبوده است مانند تیراندازی به کسی که قبلا مرده است.
- جرم محال نسبی ناشی از موضوع: در صورتی که موضوع جرم واقعا می توانست وجود داشته باشد ولی در لحظۀ ارتکاب به طور اتفاقی مفقود بوده است مثل تیراندازی از محل غائب باشد یا سارقی که به قصد جیب بری دست در جیب کسی می کند ولی اتفاقا جیب خالی است.
- جرم محال مطلق ناشی از وسائل کار: در شرایطی است که وسیله ای را که عامل برای اجرای قصد خود به کار می برد اساسا معد برای آن نباشد، مانند هدف گیری با تفنگ خالی یا خورانیدن داروی شفابخش به قصد سم دادن و سلب حیات دیگری.
- جرم محال نسبی ناشی از وسائل کار: در موقعیتی است که وسیلۀ کار برای ارتکاب جرم آماده است، ولی به واسطۀ اتفاق خارجی فقد اثر شود مانند اینکه کسی هدف گلوله قرار گرفته از تیررس تیر انداز خارج شود.
شرایط تحقق جرم محال
- ارادۀ ارتکاب جرم
- اتمام عملیات اجرائی جرم: که این مرحله در جرم محال با جرم عقیم تفاوت دارد، زیرا در جرم عقیم احتمال تحقق نتیجۀ مرجمانه وجود دارد ولی در جرم محال اصولا نتیجۀ مجرمانه غیرممکن بوده ولی فاعل جرم از آن بی اطلاع است.
- غیرممکن بودن حصول نتیجۀ مجرمانه
شباهت و تفاوت های جرم محال و جرم عقیم با یکدیگر
شباهت بین جرم عقیم و محال در این است که تا آخرین لحظه انگیزه مجرمانه وجود دارد و تفاوت آنها در امکان تحقق نتایج آن دو است در حالی که تحقق نتیجه در ارتکاب جرم عقیم همیشه ممکن است امکان اخذ نتیجه در جرم حال هیچ گاه ممکن نیست.
جرم عقیم و جرم محال (اقدامات مجرمانۀ بی بهره) اقدماتی است که فاعل بر خلاف مورد شروع به جرم که در نیمۀ راه متوقف می شود، مسیر مجرمانه را به طور کامل طی می نماید، اما نتیجه ای از عملیات عاید او نمی شود و بزهکار علیرغم پایان کلیۀ عملیات، به موفقیت نهائی نمی رسد که نتیجۀ این امر وقوع جرائم عقیم و محال است.
جرم عقیم وقتی است که مجرم به واسطۀ عدم مهارت یا بی کفایتی یا بی فکری خود یا یک علت اتفاقی غیرقابل پیش بینی نتیجه ای از عمل خویش نمی گیرد. در این مورد مقتضیاتی که به وجود آمده اند مستقل از ارادۀ فاعل هستند.
مثلاً بزهکار تیری به قصد کشتن دیگری رها کرده ولی تیر به دلیل عدم مهارت یا بی کفایتی یا علت اتفاقی غیر قابل پیش بینی به خطا رفته و به هدف اصابت نکرده است در اینجا فرد مجرم با وجود تهیۀ مقدمات و تیراندازی و انجام کلیۀ عملیات در مسیر مجرمانه تنوانسته به نتیجۀ نهائی که همان کشتن فرد منظور است، دست یابد به این عمل جرم عقیم گویند.
مجازات جرم عقیم و جرم محال
در قانون مجازات اسلامی جرم عقیم و جرم محال پیش بینی نشده است مادۀ ۴۱ قانون مذکور در مورد شروع به جرم است.
باتوجه به این ماده مجازات جرم عقیم و محال در حدی متصور است که مقدار عملیات انجام شده، همانند شروع به جرم، جرم باشد.
جرم عقیم و محال از این جهت که جرم منظور واقع نشده شبیه به شروع به جرم است؛ بنابراین در محدوده ماده ۴۱ قانون مجازات اسلامی چنانچه اقدامات انجام گرفته جرم باشد، عامل محکوم به مجازات همان جرم می گردد.
مع هذا مفاد ماده ۶۱۳ قانون مجازات اسلامی که از مصادیق شروع به جرم قتل عمدی است به جرم عقیم قابل تعمیم است و لذا مرتکب جرم عقیم در قتل عمدی مستوجب ۶ ماه تا ۳ سال حبس است
با توجه به اینکه ممکن است از جرم عقیم و محال خسارتی به مجنی علیه وارد شود، هر چند جرمی انجام نشده است اما چون تقصیر وجود دارد، می توان طبق قانون مسؤولیت مدنی از باب جبران خسارت و از باب تسبیب علیه متهم طرح دعوی و مطالبۀ خسارت نمود.
تعریف انواع هک در فضای مجازی و نحوه شکایت و مجازات آن در ایران
