قرارداد لیسانس
قرارداد لیسانس به قراردادی گفته میشود که به موجب آن امتیاز و اجازه استفاده از مالکیت های فکری به شخص یا اشخاص دیگری واگذار میشود ولی انتقال مالکیتی روی نمیدهد. در قراردادهای لیسانس، حق استفاده از علائم تجاری خاص، نامها و برندها که به عنوان موارد لیسانس (License Property) شناخته میشوند از سوی امتیاز دهنده به امتیاز گیرنده داده می شود. طرفین قرارداد لیسانس، امتیازدهنده و امتیازگیرنده نام دارند؛ امتیازدهنده، شخصی است که مالکیت علائم تجاری، نامها و برندها را دارد، و امتیازگیرنده شخصی است که از علائم تجاری، نام ها و برندها در تجارت خود استفاده می کند. بنابراين مالکيت توسط امتیازدهنده حفظ مي شود و امتیازگیرنده حق مالکیت بر موارد لیسانس را نخواهد داشت. آنچه در قرارداد آنها اتفاق می افتد این است که امتیازدهنده اجازه استفاده از موارد لیسانس خود را به امتیازگیرنده داده است.
هنگام ورود به یک قرارداد لیسانس، مهم است که هم امتیازدهنده و هم امتیازگیرنده، حوزه های تحت پوشش قرارداد که معمولا شامل موارد ذیل است را روشن نمایند:
- شناسایی موارد لیسانس: برای روشن شدن اینکه چه مجوزی وجود دارد.
- چارچوب زمانی: تا چه مدت مجوز حق استفاده از موارد لیسانس را دارد.
- حق امتیاز: مجموع مبلغی که امتیازگیرنده به امتیازدهنده در ازای مجوز پرداخت میکند. معمولا یک پرداخت اولیه و یک تعهد مستمر پرداخت حق امتیاز / لیسانس وجود دارد.
- محدودیتها: توسط امتیازدهنده تعیین خواهد شد که امتیازگیرنده تا چه میزان حق استفاده از موارد لیسانس را دارد.
چه دارایی هایی ممکن است موضوع لیسانس قرار بگیرند؟
نمونه هایی از دارایی هایی که ممکن است موضوع قراردادهای لیسانس بین لیسانس دهنده و لیسانس گیرنده قرار بگیرند شامل موارد زیر می باشند:
- در اختیار قرار دادن دانش فنی ساخت یک محصول یا ارائه یک خدمت برای مدت مشخص
- در اختیار قرار دادن حق استفاده از علامت تجاری برای مدت مشخص و در یک محدوده جغرافیایی
- در اختیار قرار دادن حق بهره برداری از اختراع در محدوده زمانی و مکانی مشخص
- در اختیار قرار دادن حق استفاده از نرم افزار یا سرویس برای مدت مشخص
قرارداد لیسانس و سایر قراردادهای مالکیت فکری، زمانی معنا پیدا می کنند که قانون، فرد را به عنوان مالک دارایی نامشهود به رسمیت بشناسد.
انواع قراردادهای لیسانس کدامند؟
همان طور که گفته شد قرارداد لیسانس یکی از انواع قرارداد انتقال فنّاوری است که طی آن یک حق انحصاری واگذار می شود. مواردی که در قراردادهای انتقال فنّاوری یک حق انحصاری واگذار می شود عبارتند از: واگذاری اختراع، علامت تجاری و دانش فنّی، که این سه مورد مهم ترین مصادیق قرارداد لیسانس می باشند.
-
لیسانس اختراع
منظور این است که یک طرف چیزی را ثبت اختراع کرده و طرف دیگر متقاضی استفاده از آن می باشد. در اینجا بین مخترع و متقاضی استفاده قرارداد لیسانس منعقد می شود. به این صورت که مخترع متعهد می شود که آن اختراع را در اختیار متقاضی قرار دهد و طرف دیگر که متقاضی استفاده از اختراع است نیز تعهداتی را بر عهده می گیرد.
-
لیسانس علامت تجاری
در لیسانس علامت تجاری محصول تولیدی توسط طرف لیسانس گیرنده با نام تجاری طرف لیسانس دهنده عرضه می شود. علامت تجاری یا برند، رنگ، تصویر و نشانه ای است که نشانگر یک محصول یا خدمت می باشد و برای تمایز آن محصول یا خدمت از دیگر محصولات و خدمات مشابه به کار می رود. علامت تجاری در صورت ثبت شدن دارای اعتبار حقوقی بوده و مورد حمایت قانون قرار می گیرد.
-
لیسانس دانش فنی
دانش فنی به مجموعه ای از اطلاعات سودمند و مهارت های مرتبط با طراحی، ساخت و عملیات، که برای تولید محصول یا خدمات مشخص لازم باشد اطلاق می گردد. در اینجا قراداد لیسانس به این صورت منعقد می شود که لیسانس دهنده متعهد می شود تمام یا بخشی از دانش فنی ساخت یک ابزار خاصی را در اختیار لیسانس گیرنده قرار دهد و لیسانس گیرنده هم در مقابل، تعهداتی را بر عهده می گیرد.
ویژگی های قرارداد لیسانس
- قرارداد لیسانس ممکن است انحصاری یا غیرانحصاری باشد. قرارداد انحصاری به این معناست که لیسانس دهنده حق ندارد به فرد دیگری به جز لیسانس گیرنده، معمولا در یک قلمرو مشخص قرارداد منعقد کند. به عنوان مثال اگر شرکت الف یک قرارداد انحصاری با مکدونالد منعقد کرده باشد که در تهران یک شعبه رستوران بزند، مکدونالد حق نخواهد داشت که در شهر تهران با افراد دیگری هم قرارداد لیسانس ببندد. قرارداد غیرانحصاری هم همان طور که از نام آن پیداست این نوع محدودیت را برای لیسانس دهنده ایجاد نمی کند و او می تواند به هر میزان و در هر کجا که مایل باشد به سایرین لیسانس بدهد.
- مهم ترین بخش یک قرارداد لیسانس انتقالِ اطلاعات و دانش فنی به لیسانس گیرنده است. به موجب این قرارداد لیسانس دهنده یا دارنده حق باید همه دانش فنی، اطلاعات و حتی اسراری را که برای تولید محصول یا ارائه خدمتِ مورد نظر ضروری است، به لیسانس گیرنده منتقل کند. علاوه بر این غالبا در قرارداد های لیسانس شرطی برای ارائه خدمات فنی و مهندسی در طول مدت قرارداد (مثلا با اعزام دو جانبه کارشناس و متخصص) و حتی بعضا شرطی برای آموزش نیروی انسانی لیسانس گیرنده وجود دارد.
- بخش مهم دیگر در یک قرارداد لیسانس، شرط کنترل کیفیت و نظارت است. غالبا لیسانس دهنده استاندارد های خاصی برای تولید/فروش/توزیع در نظر دارد که لیسانس گیرنده باید آنها را رعایت کند. چرا که کیفیت کالاها و خدماتی که با استفاده از لیسانس، تولید و به بازار عرضه می شوند در شهرت و میزان ارزش آنها مؤثرند؛ به ویژه در مورد علامت های تجاری که عموم افراد تصور خاصی از کیفیت آنها دارند. به این ترتیب دارنده حق/لیسانس دهنده این حق را دارد که اگر کالاها یا خدمات تولیدی را دارای کیفیت و استاندارد های مورد نظر خود ندید، مانع از عرضه آنها به بازار شود. به همین جهت معمولا در قرارداد های لیسانس محدودیت های خاصی برای لیسانس گیرنده در نظر گرفته می شود تا کیفیت کالا یا خدمت حفظ شود. از جمله این شروط می توان به این شرط اشاره کرد که مواد اولیه باید حتما از سوی خود لیسانس دهنده تأمین شوند. دقت داشته باشید که موضوع یک قرارداد لیسانس می تواند تولید یک محصول، فروش و توزیع آن یا همه این موارد باشد.
- لیسانس گیرنده در مقابل اطلاعات و اجازه ای که برای بهره برداری از مال فکری کسب می کند، باید مبلغی پول را به عنوان حق امتیاز به لیسانس دهنده پرداخت کند. به علاوه او متعهد به یک امر مهم دیگر است: رازداری. ارزش و مزیت تجاری بسیاری از اطلاعات و دانش فنی در محرمانگی آنهاست. بنابراین لیسانس گیرنده باید این اطلاعات را نزد خود نگه دارد و آنها را فاش نکند. معمولا در خود قرارداد مشخص می شود که کدام دسته از اطلاعات محرمانه هستند و نباید فاش شوند.
قرارداد های لیسانس امروزه بسیار شایع هستند و استفاده از آنها در انتقال تکنولوژی بسیار متداول است.
تنظیم قراردادهای لیسانس
تنظیم قرارداد لیسانس می تواند یکی از مهمترین فعالیت های حقوقی کاری هر شرکت و نهادی به حساب آید. زیرا به موجب آن، شرکت لیسانس گیرنده پل ارتباطی ورود دانشی جدید به یک کشور شده و شرکت لیسانس دهنده توانسته است علم خود را فراتر از مرزهای جغرافیایی خود صادر نماید.
قرارداد کار چیست و انواع آن کدامند؟
