تومورهای هیپوفیز، رشد غیر طبیعی غده هیپوفیز می باشد. تومورهای هیپوفیز باعث کاهش و یا افزایش ترشح هورمون های می شوند که عملکردهای مهم بدن را تنظیم می کنند. بیشتر تومورهای هیپوفیز، رشد غیر سرطانی یا آدنوم (خوش خیم) هستند. آدنوما در غده هیپوفیز یا بافت های اطراف باقی می ماند و به قسمت های دیگر بدن سرایت نمی کند. گزینه های مختلفی برای از بین بردن تومور، کنترل رشد آن و مدیریت سطح هورمون با داروها برای درمان تومورهای هیپوفیز وجود دارد.غده هیپوفیز هورمون هایی را برای تنظیم اعضای و غدد بدن ترشح می کند، از جمله:
- بیضه ها
- تخمدان ها
- غدد آدرنال
- غده تیروئید
تومورهایی که در غده هیپوفیز تشکیل می شوند نادر و معمولاً غیر سرطانی یا خوش خیم هستند. اکثر آن ها همچنین “عملکردی” به حساب می آیند، به این معنی که هورمونی را تولید می کنند. تومورهایی که هورمون تولید نمی کنند “غیر عملکردی” نامیده می شوند.
غده ی هیپوفیز کدام هورمون ها را ترشح می کند؟
غده هیپوفیز در بدن افراد شش هورمون مختلف را تولید و پخش می کند. در ادامه مروری بر این هورمون ها و کارکردشان خواهیم داشت:
- هورمون محرک تیروئید (TSH): کارکرد مربوط به غده تیروئید را در بدن افراد کنترل می کند.
- هورمون آدرنوکورتیکوتروپیک (ACTH): این هورمون غده های آدرنال را جهت تولید آدرنالین تحریک می کند.
- هورمون تحریک پیاز مو (FSH): این هورمون نقش ویژه ای در دوره بلوغ و همچنین تولید مثل افراد ایفا می کند.
- هورمون لوستینیزه کننده (LH): این هورمون به کنترل تولید مثل و همچنین رشد جنسی افراد کمک می کند.
- هورمون رشد (GH): در کنترل رشد بدن در حین کودکی و بلوغ تاثیر ویژه ای دارد.
- پرولاکتین (PRL): این هورمون در بانوان تولید شیر در سینه ها را در حین بارداری کنترل می کند.
اکثر غده های موجود در بدن انسان فقط یک هورمون را تولید می کنند، با این حال غده هیپوفیز به دو دلیل پیچیدگی کارکرد خود و موقعیتی که در مغز و دقیقا پشت بینی قرار دارد؛ بسیار اهمیت ویژه ای دارد.
نه تنها این غده ویژه می تواند شش هورمون مختلف را تولید و در بدن پخش کند، بلکه برخی از این هورمون ها در کنترل هورمون های دیگر نظیر تیروئید نقش دارند.
بنابراین ایجاد تغییرات در کارکرد غده هیپوفیز می تواند تاثیر ویژه و قابل توجهی در سلامت و حالت کلی افراد داشته باشد. حوزه غدد درون ریزی یا همان endocrinology وظیفه بررسی وضعیت تولید و پخش هورمون توسط غده هیپوفیز و دیگر غدد بدن را تحت پوشش قرار می دهد.
علل ایجاد تومور هیپوفیز
دانشمندان دقیقا نمی دانند که چه چیزی باعث ایجاد تومورهای هیپوفیز می شود. در طول چند سال گذشته، آن ها پیشرفت زیادی در درک اینکه چگونه تغییرات خاصی در DNA یک فرد می تواند باعث ایجاد تومور توسط سلول های هیپوفیز شوند، داشته اند. DNA ماده شیمیایی درون هسته هر یک از سلول های ماست که ژن های ما را تشکیل می دهد (دستورالعمل هایی برای چگونگی عملکرد سلول های ما). ما معمولا شبیه به پدر و مادرمان هستیم؛ زیرا آن ها منبع DNA ما هستند. اما تاثیر DNA بیش از تصور اولیه ما است. برخی از ژن ها کنترل می کنند که سلول ها چه زمانی رشد کنند، به سلول های جدید تقسیم شوند و بمیرند. ژن هایی که به رشد سلول ها، تقسیم شدن و زنده ماندن آ ن ها کمک می کنند، آنکوژن نامیده می شوند. ژن هایی که سرعت تقسیم سلول را کاهش می دهند یا باعث مرگ سلول ها در زمان درست می شوند، ژن های سرکوب کننده تومور نامیده می شوند. تومورها می توانند در اثر تغییرات DNA ایجاد شوند که آنکوژن ها را فعال می کنند یا ژن های سرکوب کننده تومور را غیر فعال می کنند.
برخی افراد جهش های ژنی (تغییرات) را از والدین خود به ارث می برند که خطر ابتلا به تومورهای هیپوفیز را افزایش می دهد. برخی از این جهش ها در بخش عوامل خطر برای تومورهای هیپوفیز توضیح داده شده اند. اعضای خانواده های دارای این سندرم های ژنتیکی می توانند آزمایش ژنتیکی انجام دهند تا دریابند آن ها مبتلا به تومور خواهند شد یا خیر. اما اغلب، جهش های ژنی در طول زندگی رخ می دهد تا اینکه به ارث برده شوند. در برخی از انواع سرطان، این جهش های اکتسابی می تواند در اثر قرار گرفتن در معرض عوامل خارجی مانند اشعه یا مواد شیمیایی مولد سرطان ایجاد شوند. اکثر تومورهای هیپوفیز سرطانی نیستند و هیچ علت محیطی شناخته شده برای این تومورها وجود ندارد. تغییرات ژن در این تومورها ممکن است فقط رویدادهایی تصادفی باشند که گاهی اوقات هنگام تقسیم سلولی اتفاق می افتند بدون اینکه علت بیرونی وجود داشته باشد.
چیزی که مشخص است این است که مکانیسم تنظیم کنندگی که معمولا مانع از رشد و تولید هورمون بیش از حد در سلول های هیپوفیز می شود، مختل می شود. از آنجا که هیچ علت مرتبط با سبک زندگی یا علل محیطی برای تومورهای هیپوفیز شناخته نشده است، مهم است به یاد داشته باشید که هیچ کاری نبوده است که افراد مبتلا به این تومورها انجام دهند تا قادر به جلوگیری از آن باشد.
علائم ابتلا به تومور هیپوفیز
همه تومورهای هیپوفیز دارای علائم نیستند و بعضی اوقات به طور تصادفی در یک آزمایش تصویربرداری مانند MRI یا CT که به دلیل دیگری انجام می شود، شناسایی می شوند. تومورهای غده هیپوفیز، بسته به نوع هورمونی که تولید می کنند، می توانند علائم و نشانه های مختلفی را ایجاد کنند. از طرف دیگر برخی علائم و نشانه ها مربوط به تومورهای هیپوفیزی هستند که هورمونی تولید نمی کنند و غیرفعال هستند و به سایر ساختارها فشار وارد می کنند.
تومورهای بزرگ هیپوفیز - آنهایی که اندازه آنها تقریبا 1 سانتی متر (کمی کمتر از نیم اینچ) یا بیشتر است - به عنوان ماکروآدنوم (macroadenomas) شناخته می شوند. تومورهای کوچکتر را میکروآدنوم (microadenomas) می نامند. به دلیل اندازه ماکروآدنوم، آنها می توانند به غده هیپوفیز طبیعی و ساختارهای مجاور فشار وارد کنند.
علائم و نشانه های مربوط به فشار تومور
- سردرد
- کاهش بینایی، به ویژه از دست دادن بینایی محیطی
علائم مربوط به تغییرات سطح هورمون
تومورهای بزرگ می توانند باعث کمبود هورمون شوند. علائم و نشانه های این عارضه عبارتند از:
- تهوع و استفراغ
- ضعف
- احساس سرما
- دوره های قاعدگی کم یا بدون قاعدگی
- اختلال عملکرد جنسی
- افزایش مقدار ادرار
- کاهش یا افزایش ناخواسته وزن