به گزارش سرویس طب سنتی و گیاهان دارویی پایگاه خبری ساعدنیوز، آب آوردگی شکم یا آسیت (Ascites)، به تجمع غیرطبیعی مایع در حفره شکمی (فضای صفاقی) گفته میشود. این وضعیت به خودی خود یک بیماری نیست، بلکه یک نشانه مهم از وجود یک بیماری زمینهای دیگر در بدن است. بسیاری از افراد با مشاهده ورم و بزرگی شکم نگران میشوند و به دنبال علت و درمان آن میگردند. طب سنتی ایران با نگاهی ریشهای و کلنگر، علت این عارضه را اغلب ناشی از سوء مزاج در اعضای کلیدی بدن مانند کبد دانسته و راهکارهای مؤثری برای مدیریت و درمان آب آوردگی شکم ارائه میدهد. در این مقاله، به تفصیل علائم آب آوردگی شکم را بررسی کرده و سپس به اصول درمان آسیت در طب سنتی خواهیم پرداخت.
در حالت طبیعی، مقدار بسیار کمی مایع در حفره شکم وجود دارد که حرکت روان اندامها را ممکن میسازد. اما زمانی که به دلایلی مانند بیماریهای کبدی (بهویژه سیروز)، نارسایی قلبی، مشکلات کلیوی یا برخی سرطانها، تعادل مایعات در بدن به هم میخورد، این مایع به شکل غیرقابل کنترلی در شکم جمع میشود.
از دیدگاه طب سنتی، علت اصلی این عارضه که به آن "استسقا" نیز گفته میشود، غلبه سردی و تری بر بدن و به طور خاص، "سوء مزاج سرد و تر کبد" است. وقتی کبد ضعیف شده و عملکرد طبیعی خود را از دست میدهد، توانایی هضم و تبدیل مواد غذایی به انرژی (خون صالح) را از دست داده و مایعات زائد در بدن انباشته میشوند.
شناسایی زودهنگام علائم میتواند به کنترل بهتر بیماری زمینهای کمک کند. اگرچه ورم شکم بارزترین نشانه است، اما علائم دیگری نیز همراه آن ظاهر میشوند:
افزایش وزن ناگهانی و بدون دلیل: تجمع مایع باعث سنگین شدن بدن و بالا رفتن سریع وزن میشود.
احساس پری و سنگینی در شکم: بیمار حتی با خوردن مقدار کمی غذا احساس سیری و نفخ شدید میکند.
تنگی نفس: فشار مایع شکمی به دیافراگم، فضای ریهها را برای تنفس کامل محدود میکند. این علامت بهویژه در حالت درازکش تشدید میشود.
ورم در سایر نقاط بدن: معمولاً مچ پاها و ساق پاها نیز دچار ورم میشوند.
مشکلات گوارشی: سوزش سر دل، حالت تهوع و بیاشتهایی از دیگر علائم شایع هستند.
کمردرد: فشار ناشی از مایع اضافی میتواند باعث ایجاد درد در ناحیه کمر شود.
بیرون زدن ناف: در موارد شدید، فشار داخل شکم باعث بیرونزدگی ناف میشود.
درمان آسیت در طب سنتی یک فرآیند چندوجهی است که صرفاً بر دفع مایعات متمرکز نیست، بلکه هدف اصلی آن اصلاح علت ریشهای، یعنی تقویت کبد و اصلاح مزاج بدن است.
اولین و مهمترین گام، پرهیز از مواد غذایی است که سردی و تری را در بدن افزایش میدهند. این مواد شامل:
پرهیزات: لبنیات (بهویژه ماست و دوغ)، ترشیجات، آب سرد، میوههای ترش و آبدار (مانند هندوانه و خیار)، گوشت گاو، ماهی و غذاهای سنگین و دیرهضم.
غذاهای مفید: غذاهای با طبع گرم و خشک مانند گوشت گوسفند و پرندگان کوچک (کبک و بلدرچین) که با ادویههای گرم مانند زنجبیل، دارچین و زعفران طعمدار شدهاند. مصرف نخودآب، آشهای ساده و سبک و حجم کم غذا در وعدههای متعدد توصیه میشود.
طب سنتی از گیاهان دارویی با خاصیت "مدر (ادرارآور)" و "مفتح (بازکننده)" برای دفع مایعات زائد و پاکسازی کبد استفاده میکند. برخی از مهمترین آنها عبارتاند از:
تخم کرفس: یکی از قویترین گیاهان برای دفع آب اضافی بدن و گرم کردن کبد و کلیه است.
کاسنی و شاهتره: این دو گیاه به پاکسازی و تقویت کبد کمک کرده و از بهترین گزینهها برای رفع مشکلات کبدی محسوب میشوند.
رازیانه: علاوه بر خاصیت ادرارآوری، به تقویت سیستم گوارش نیز کمک میکند.
ریشه قاصدک: یک دیورتیک (ادرارآور) طبیعی و قدرتمند است که به بهبود عملکرد کبد کمک میکند.
نحوه مصرف: این گیاهان معمولاً به صورت دمنوش یا عرق گیاهی و تحت نظر متخصص طب سنتی مصرف میشوند.
در کنار تغذیه و گیاهان دارویی، روشهای دیگری نیز برای تسریع روند درمان به کار میروند:
بادکش گرم و خشک: انجام بادکش در ناحیه شکم و کبد به افزایش گردش خون موضعی و گرم کردن عضو کمک میکند.
روغنمالی: ماساژ شکم با روغنهای گرم مانند روغن شوید یا روغن بابونه میتواند به کاهش ورم و تسکین درد کمک کند.
تأکید میشود که آب آوردگی شکم یک علامت جدی است و قبل از هرگونه اقدام درمانی (چه در طب نوین و چه در طب سنتی)، باید علت اصلی آن توسط پزشک متخصص تشخیص داده شود. درمانهای طب سنتی میتوانند به عنوان یک روش مکمل و حمایتی بسیار مؤثر باشند، اما هرگز نباید جایگزین تشخیص و نظارت پزشکی شوند. استفاده از هرگونه گیاه دارویی باید با مشورت پزشک یا متخصص معتبر طب سنتی صورت گیرد.
آب آوردگی شکم یا آسیت، نشانهای از عدم تعادل جدی در بدن است که نیازمند توجه فوری میباشد. شناخت علائم آب آوردگی شکم مانند ورم، تنگی نفس و افزایش وزن ناگهانی، کلید تشخیص زودهنگام است. طب سنتی با تمرکز بر اصلاح مزاج، تقویت کبد و استفاده از راهکارهای طبیعی، رویکردی ریشهای برای درمان آب آوردگی شکم ارائه میدهد. با این حال، بهترین نتیجه زمانی حاصل میشود که درمان آسیت در طب سنتی به عنوان یک بازوی کمکی در کنار درمانهای پزشکی نوین و تحت نظارت متخصصان هر دو حوزه به کار گرفته شود تا سلامت کامل بیمار تضمین گردد.
برای دیدن مطالب مربوط به طب سنتی و گیاهان دارویی کلیک کنید
