یکشنبه با شاهنامه فردوسی: منوچهر- بخش 10؛ چو خورشید تابان برآمد ز کوه / بازگشت زال + متن صوتی و معنی اشعار

خلاصه شاهنامهٔ فردوسی؛ منوچهر- بخش 10

در این شعر به ورود خورشید در صبح و تجلیل از پهلوانان اشاره می‌شود. سپهبد نامه‌ای به سام (پهلوان معروف) می‌فرستد تا او را به بزرگانی که دانایند بشناسد. سام از اقدامات مهم و شجاعت‌های خود سخن می‌گوید و از یزدان برای هدایت و رهبری در زندگی طلب می‌کند. او همچنین دل‌مشغولی‌ها و مشکلاتی را که با آن‌ها روبروست مطرح می‌کند و از عشق خود به دختری از خاندان مهراب می‌گوید.

سپس سام می‌فهمد که باید به توافقی با مهتران برسد و برای عوام فریبی زیبا، درست و با دین و اصول غیرت تدابیری بیندیشد. در ادامه، او به دنبال راه‌هایی برای بهبود وضعیت خود و اطمینان از آینده‌اش می‌گردد. در نهایت، سام به زندگی و تلاش‌هایش در میان فقدان‌ها و دردهایش ادامه می‌دهد و به این نتیجه می‌رسد که نیاز به صبر و خرد دارد.

برگردان به زبان ساده

# چو خورشید تابان برآمد ز کوه

برفتند گردان همه همگروه

هوش مصنوعی: چون خورشید روشن از پشت کوه سر برآورد، همه گروه به سمت آن حرکت کردند و پراکنده شدند.

# بدیدند مر پهلوان را پگاه

وزان جایگه برگرفتند راه

هوش مصنوعی: در صبحگاه، پهلوان را دیدند و بر اساس آن، محل را ترک کردند و به راه افتادند.

# سپهبد فرستاد خواننده را

که خواند بزرگان داننده را

هوش مصنوعی: رئیس سپاه فرستاد تا کسی را صدا کند که بزرگان و دانایان را گرد آورد و سخنانی را برای آنها بخواند.

# چو دستور فرزانه با موبدان

سرافراز گردان و فرخ ردان

هوش مصنوعی: زمانی که فرزانه‌ای به همراه موبدان محترم و با فضیلت، فرمانی صادر کند و به امور مهم بپردازد، همگان باید پاسدار و حامی آن باشند.

# به شادی بر پهلوان آمدند

خردمند و روشن روان آمدند

هوش مصنوعی: خردمندان و افرادی که دارای روحیه‌ای روشن هستند، به دیدن پهلوانی شاد و خوشحال رفتند.

# زبان تیز بگشاد دستان سام

لبی پر ز خنده دلی شادکام

هوش مصنوعی: سام با زبانی تند و تیز صحبت کرد و لبخندی بر لب داشت که نشان از شادی و خوشحالی در دلش بود.

# نخست آفرین جهاندار کرد

دل موبد از خواب بیدار کرد

هوش مصنوعی: ابتدا، خداوند جهان را خلق کرد و دل موبد را از خواب بیدار ساخت.

# چنین گفت کز داور راد و پاک

دل ما پر امید و ترس است و باک

هوش مصنوعی: او گفت که از داور که نیکو و پاکدل است، دل ما پر از امید و ترس است و از او نگرانی داریم.

# به بخشایش امید و ترس از گناه

به فرمانها ژرف کردن نگاه

هوش مصنوعی: به اینجا اشاره می‌شود که انسان باید به بخشش امید داشته باشد و در عین حال از گناه کردن بترسد. همچنین، لازم است که به دستورات و قوانین با دقت و عمق بیشتری توجه کند.

# ستودن مراو را چنان چون توان

شب و روز بودن به پیشش نوان

هوش مصنوعی: ستایش کردن او را به اندازه‌ای که توان دارم شب و روز، به گونه‌ای که همیشه در برابرش مشغول باشم.

# خداوند گردنده خورشید و ماه

روان را به نیکی نماینده راه

هوش مصنوعی: خداوند خورشید و ماه را در گردش و حرکت قرار داده است تا به بندگانش راه درست را نشان دهند.

# بدویست گیهان خرم به پای

همو داد و داور به هر دو سرای

هوش مصنوعی: جهان در آغاز حالتی شاداب و زیبا داشت، و خداوند به هر دو مکان (زمین و آسمان) حکمت و عدالت را داده است.

# بهار آرد و تیرماه و خزان

برآرد پر از میوه دار رزان

هوش مصنوعی: بهار می‌آید و تیرماه فرامی‌رسد و پاییز می‌آید که درختان پر از میوه می‌شوند.

# جوان داردش گاه با رنگ و بوی

گهش پیر بینی دژم کرده روی

هوش مصنوعی: جوانی گاهی با شادابی و نشاطش توجه را جلب می‌کند، اما وقتی پیرتر می‌شود، چهره‌اش غمگین و گرفته می‌شود.

# ز فرمان و رایش کسی نگذرد

پی مور بی او زمین نسپرد

هوش مصنوعی: هیچ کس نمی‌تواند از دستورات و اراده او فراتر رود، و بدون او زمین هیچ چیزی را به کسی نخواهد داد.

# بدانگه که لوح آفرید و قلم

بزد بر همه بودنیها رقم

هوش مصنوعی: زمانی که خداوند عالم را آفرید و با قلم سرنوشت، بر همه موجودات و هستی‌ها رقم زد.

# جهان را فزایش ز جفت آفرید

که از یک فزونی نیاید پدید

هوش مصنوعی: جهان به خاطر جفت‌ها و زوج‌ها به وجود آمده است، زیرا از یک عدد به تنهایی نمی‌توان چیزی را افزایش داد یا پدید آورد.

# ز چرخ بلند اندر آمد سخن

سراسر همین است گیتی ز بن

هوش مصنوعی: از آسمان بلند، سخن به اینجا رسیده که زندگی در این دنیا از اصل و اساس چنین است.

# زمانه به مردم شد آراسته

وزو ارج گیرد همی خواسته

هوش مصنوعی: دنیا به مردم زیبا شده است و از آن‌ها قدر و ارزش می‌دارد.

# اگر نیستی جفت اندر جهان

بماندی توانای اندر نهان

هوش مصنوعی: اگر تو در جهان نباشی، توانایی و قدرت واقعی در خاموشی و درون خود نهفته است.

# و دیگر که مایه ز دین خدای

ندیدم که ماندی جوان را بجای

هوش مصنوعی: این جمله به این معناست که هیچ چیزی را ندیده‌ام که جوانان را به جای دین خدا حمایت کند یا به آنها بزند و به اهمیت دین اهمیت دهد. در واقع، اشاره دارد به نبود الگوهای درست و اصولی برای جوانان در مسیر دین و ایمان.

# بویژه که باشد ز تخم بزرگ

چو بی‌جفت باشد بماند سترگ

هوش مصنوعی: به ویژه اگر چیزی از یک منبع بزرگ به دنیا بیاید که جفت و هم‌تراز نداشته باشد، آن وقت به تنهایی بزرگ و مهم باقی می‌ماند.

# چه نیکوتر از پهلوان جوان

که گردد به فرزند روشن روان

هوش مصنوعی: هیچ چیزی به اندازه یک جوان شجاع و دلیر که به فرزندی با روح پاک و روشن تبدیل شود، خوب و زیبا نیست.

# چو هنگام رفتن فراز آیدش

به فرزند نو روز بازآیدش

هوش مصنوعی: وقتی زمان رفتن به او نزدیک می‌شود، دوباره به یاد فرزندش در روز نو می‌افتد.

# به گیتی بماند ز فرزند نام

که این پور زالست و آن پور سام

هوش مصنوعی: در دنیا پس از خود، نامی ماندگار خواهد گذاشت؛ چرا که این پسر زال و آن پسر سام است.

# بدو گردد آراسته تاج و تخت

ازان رفته نام و بدین مانده بخت

هوش مصنوعی: در آنجا که نام و شهرت از بین رفته، تاج و تخت با زیبایی و شکوه حفظ می‌شود و فقط بخت و اقبال باقی می‌ماند.

# کنون این همه داستان منست

گل و نرگس بوستان منست

هوش مصنوعی: اکنون تمام این قصه‌ها به من مربوط می‌شود، گل و نرگس هم زیبایی‌های باغ من هستند.

# که از من رمیدست صبر و خرد

بگویید کاین را چه اندر خورد

هوش مصنوعی: صبر و عقل من از دست رفته و به شما می‌گویم که این وضعیت چه دلیلی دارد؟

# نگفتم من این تا نگشتم غمی

به مغز و خرد در نیامد کمی

هوش مصنوعی: من هیچ‌گاه این را نگفتم تا اینکه غم و اندوهی در ذهن و فکر من شکل گرفت و کمی آرامش از بین رفت.

# همه کاخ مهراب مهر منست

زمینش چو گردان سپهر منست

هوش مصنوعی: کاخ محور عشق و محبت من در این دنیا قرار دارد، همچون دایره‌ای که در آسمان می‌چرخد.

# دلم گشت با دخت سیندخت رام

چه گوینده باشد بدین رام سام

هوش مصنوعی: دل من در عشقی گرفتار شده که مانند زیبایی دختری به نام سیندخت است. نمی‌دانم چه باید بگویم، زیرا این دل به شدت در چنگال این عشق گرفتار است.

# شود رام گویی منوچهر شاه

جوانی گمانی برد یا گناه

هوش مصنوعی: منوچهر شاه جوان به آرامی می‌گوید که شاید گناهی در کار است یا احساساتی در او ایجاد شده است.

# چه مهتر چه کهتر چو شد جفت جوی

سوی دین و آیین نهادست روی

هوش مصنوعی: هر کسی، چه بزرگ و چه کوچک، زمانی که به هم پیوسته شوند، مسیر خود را به سوی دین و آیین مشخص می‌کنند.

# بدین در خردمند را جنگ نیست

که هم راه دینست و هم ننگ نیست

هوش مصنوعی: بسیار کسی که با عقل و تدبیر است، با این مسأله درگیر نیست؛ زیرا این مسیر، هم مطابق با دین است و هم عیب و ننگی ندارد.

# چه گوید کنون موبد پیش بین

چه دانید فرزانگان اندرین

هوش مصنوعی: موبد پیشگو اکنون چه می‌گوید؟ فرزانگان در این موضوع چه می‌دانند؟

# ببستند لب موبدان و ردان

سخن بسته شد بر لب بخردان

هوش مصنوعی: سخن و حرف زدن عالمان و خردمندان به خاطر مداخله و حرف زدن دیوان و نادانان خاموش شد.

# که ضحاک مهراب را بد نیا

دل شاه ازیشان پر از کیمیا

هوش مصنوعی: این بیت به توصیف شخصی به نام ضحاک می‌پردازد که در ذهن شاه نگرانی و اضطراب ایجاد کرده است. دل شاه از او پر از احساسات گران‌بها و شگفت‌انگیز است که به مانند کیمیا ارزشمند و نادر هستند.

# گشاده سخن کس نیارست گفت

که نشنید کس نوش با نیش جفت

هوش مصنوعی: هیچ‌کس جرأت بیان کردن پیدا نکرد، چون هیچ‌کس اشکالی ندارد که شنیده شود. برای انجام این کار، باید زهر و شکر را با هم ترکیب کرد.

# چو نشنید از ایشان سپهبد سخن

بجوشید و رای نو افگند بن

هوش مصنوعی: زمانی که سردار از صحبت‌های آنها حرفی نشنید، خشمگین شد و تصمیم جدیدی گرفت.

# که دانم که چون این پژوهش کنید

بدین رای بر من نکوهش کنید

هوش مصنوعی: می‌دانم که اگر به این موضوع بپردازید، بر من انتقاد خواهید کرد.

# ولیکن هر آنکو بود پر منش

بباید شنیدن بسی سرزنش

هوش مصنوعی: هر کسی که دارای روح بزرگ و نیک است، باید توجه کند که ممکن است به خاطر این فضیلت‌ها، criticism و انتقادهای زیادی را بشنود و تحمل کند.

# مرا اندرین گر نمایش کنید

وزین بند راه گشایش کنید

هوش مصنوعی: اگر مرا در این دنیا نشان دهید و از این بند، راهی برای رهایی به من نشان دهید.

# به جای شما آن کنم در جهان

که با کهتران کس نکرد از مهان

هوش مصنوعی: من در این دنیا کاری می‌کنم که هیچ‌کس از بزرگان با افراد کم‌مرتبه انجام نداده است.

# ز خوبی و از نیکی و راستی

ز بد ناورم بر شما کاستی

هوش مصنوعی: از زیبایی و نیکی و راستی، هیچ نارسایی و کمبودی بر شما نمی‌گذارم.

# همه موبدان پاسخ آراستند

همه کام و آرام او خواستند

هوش مصنوعی: تمامی دانشمندان و روحانیان آماده پاسخگویی شدند و همگی در پی این بودند که آرامش و رضایت او را فراهم کنند.

# که ما مر ترا یک به یک بنده‌ایم

نه از بس شگفتی سرافگنده‌ایم

هوش مصنوعی: ما به تو یک به یک خدمت می‌کنیم و این نشان نمی‌دهد که ما از شگفتی تو نگران یا شرمنده‌ایم.

# ابا آنکه مهراب ازین پایه نیست

بزرگست و گرد و سبک مایه نیست

هوش مصنوعی: با وجود اینکه مهراب به این مقام تعلق ندارد، اما بزرگی و اهمیت او بیش از آن است که به سادگی بتوان به ویژگی‌هایش اشاره کرد.

# بدانست کز گوهر اژدهاست

و گر چند بر تازیان پادشاست

هوش مصنوعی: او دانست که اژدها از گوهر ارزشمندی برخوردار است و هرچند بر عرب‌ها سلطنت دارد.

# اگر شاه رابد نگردد گمان

نباشد ازو ننگ بر دودمان

هوش مصنوعی: اگر پادشاه به خوشرویی رفتار نکند، ننگ و عیب او بر دودمانش سایه می‌افکند.

# یکی نامه باید سوی پهلوان

چنان چون تو دانی به روشن روان

هوش مصنوعی: برای پهلوان باید نامه‌ای ارسال شود، درست مانند آنچه که تو به خوبی می‌دانی و درک می‌کنی.

# ترا خود خرد زان ما بیشتر

روان و گمانت به اندیشتر

هوش مصنوعی: تو خود از عقل و فکر بیشتر بهره‌مند هستی و تصور تو از آنچه که اندیشیده‌ای، قوی‌تر و عمیق‌تر است.

# مگر کو یکی نامه نزدیک شاه

فرستد کند رای او را نگاه

هوش مصنوعی: آیا کسی هست که نامه‌ای به نزد شاه بفرستد و نظر او را بررسی کند؟

# منوچهر هم رای سام سوار

نپردازد از ره بدین مایه کار

هوش مصنوعی: منوچهر هم نباید با سام هم نظر شود، تا از این راه کارهای ناپسند انجام دهد.

# سپهبد نویسنده را پیش خواند

دل آگنده بودش همه برفشاند

هوش مصنوعی: سپهبد نویسنده را فراخواند و دلش پر از احساسات بود، به‌طوریکه همه احساساتش را بر او نثار کرد.

# یکی نامه فرمود نزدیک سام

سراسر نوید و درود و خرام

هوش مصنوعی: یک نفر نامه‌ای نوشت و فرستاد به سام که پر از خبرهای خوش و سلام و درود بود.

# ز خط نخست آفرین گسترید

بدان دادگر کو جهان آفرید

هوش مصنوعی: از خط نخستین، ستایش و تحسین را آغاز می‌کنم، به کسی که عدالت را برقرار کرد و جهان را به وجود آورد.

# ازویست شادی ازویست زور

خداوند کیوان و ناهید و هور

هوش مصنوعی: این بیت به بیان این موضوع می‌پردازد که شادی و قدرت از خداوند ناشی می‌شود و وجود ستاره‌هایی مانند کیوان، ناهید و هور نیز نمادهایی از این نیروها و برکت‌ها هستند. به عبارتی، خوشبختی و قدرت را باید از مصدر الهی دانست که در سیارات و ستاره‌ها نیز نمایان می‌شود.

# خداوند هست و خداوند نیست

همه بندگانیم و ایزد یکیست

هوش مصنوعی: خداوند وجود دارد و در عین حال نمی‌توان او را مشخص کرد. همه ما در حقیقت بندگان او هستیم و در نهایت، او تنها یک است.

# ازو باد بر سام نیرم درود

خداوند کوپال و شمشیر و خود

هوش مصنوعی: از او باد و نیروی بسیار و خالصی فرستاده می‌شود، خداوندی که دارای قدرت و سلاح است.

# چمانندهٔ دیزه هنگام گرد

چرانندهٔ کرگس اندر نبرد

هوش مصنوعی: چمن‌زاری در حال خرامیدن است و در این هنگام، گرد و غبار افرازنده‌ای در حال پرواز است. مانند نبردی که درون آن، کرگس‌ها درگیر می‌شوند.

# فزایندهٔ باد آوردگاه

فشانندهٔ خون ز ابر سیاه

هوش مصنوعی: این بیت به توصیف یک وضعیت طبیعی می‌پردازد، که در آن وزش باد باعث می‌شود که از ابرهای تیره باران و طوفان بیافتد. این تصویر نشان‌دهنده اثرات قدرت طبیعت و پیوستگی بین عوامل مختلف جوی است که می‌تواند منجر به بارش و در نتیجه جاری شدن آب شود.

# گرایندهٔ تاج و زرین کمر

نشانندهٔ زال بر تخت زر

هوش مصنوعی: کسی که به دنبال تاج و کمربند زرین است، نشانه‌ای از زال (پدر رستم) بر تخت زرین را به همراه دارد.

# به مردی هنر در هنر ساخته

خرد از هنرها برافراخته

هوش مصنوعی: مردی که با خرد و فهم خود به هنرهایی دست یافته، توانسته است مهارت‌هایش را به نمایش بگذارد و به درجات بالایی برسد.

# من او را بسان یکی بنده‌ام

به مهرش روان و دل آگنده‌ام

هوش مصنوعی: من همچون یک بنده به او تعلق دارم و به خاطر عشقش، سرشار از احساسات و محبت هستم.

# ز مادر بزادم بران سان که دید

ز گردون به من بر ستمها رسید

هوش مصنوعی: من از مادرم تولد یافتم به روشی که دیدم از آسمان بر من ظلم‌های بسیاری نازل شد.

# پدر بود در ناز و خز و پرند

مرا برده سیمرغ بر کوه هند

هوش مصنوعی: پدر من، در حالتی از ناز و شکوه، مرا مانند پرنده‌ای زیبا به دمنوشی بالاتر از همه جا و در کوه‌های هند برده است.

# نیازم بد آنکو شکار آورد

ابا بچه‌ام در شمار آورد

هوش مصنوعی: به شخصی نیاز دارم که با کمک او بتوانم فرزندم را به خوشبختی و موفقیت برسانم.

# همی پوست از باد بر من بسوخت

زمان تا زمان خاک چشمم بدوخت

هوش مصنوعی: زمانی که باد بر من ظلم و آزار می‌کرد، من دچار درد و رنج می‌شدم و در آن بین، اشک‌هایم همچون خاک، بر روی زمین می‌ریخت.

# همی خواندندی مرا پور سام

به اورنگ بر سام و من در کنام

هوش مصنوعی: پسر سام مرا به خاطر نام و مقامش می‌خواند، ولی من در جای امن و پناهگاه خودم نشسته‌ام.

# چو یزدان چنین راند اندر بوش

بران بود چرخ روان را روش

هوش مصنوعی: وقتی خداوند چنین تقدیر و سرنوشتی برای انسان رقم زده، دلیلی ندارد که زندگی به گونه‌ای دیگر پیش برود.

# کس از داد یزدان نیابد گریغ

وگرچه بپرد برآید به میغ

هوش مصنوعی: هیچ‌کس از عدالت خداوند به‌خوبی نجات نمی‌یابد و حتی اگر به آسمان برود، باز هم زیر نظر و نگاه خدا خواهد بود.

# سنان گر بدندان بخاید دلیر

بدرد ز آواز او چرم شیر

هوش مصنوعی: اگر نیزه‌ای به دندان بگیرد، دلیر خواهد شد و با صدای او، چرم شیر پاره می‌شود.

# گرفتار فرمان یزدان بود

وگر چند دندانش سندان بود

هوش مصنوعی: او تحت کنترل اراده خداوند قرار داشت و هر چقدر هم که قدرت و توانایی داشت، باز هم نتوانست از سرنوشت خود فرار کند.

# یکی کار پیش آمدم دل شکن

که نتوان ستودنش بر انجمن

هوش مصنوعی: یک مشکل برایم پیش آمد که باعث دلشکستگی‌ام شد و نمی‌توانم آن را در جمع ستایش کنم.

# پدر گر دلیرست و نراژدهاست

اگر بشنود راز بنده رواست

هوش مصنوعی: اگر پدر شجاع و نیرومند باشد، پس اگر راز فرزندش را بشنود، این موضوع برایش قابل قبول خواهد بود.

# من از دخت مهراب گریان شدم

چو بر آتش تیز بریان شدم

هوش مصنوعی: من از زیبایی و شگفتی دختر مهراب به شدت تحت تأثیر قرار گرفتم و احساس حسی عمیق و سوزان در قلب من شکل گرفت، مانند اینکه در آتش سوزانده شوم.

# ستاره شب تیره یار منست

من آنم که دریا کنار منست

هوش مصنوعی: ستاره شب تاریک همدم من است و من آن کسی هستم که دریا در کنارم قرار دارد.

# به رنجی رسیدستم از خویشتن

که بر من بگرید همه انجمن

هوش مصنوعی: من به درد و رنجی مبتلا شده‌ام که حتی تمام مردم دور و برم به خاطر آن برایم گریه کنند.

# اگرچه دلم دید چندین ستم

نیارم زدن جز به فرمانت دم

هوش مصنوعی: هرچند که دلم به ظلم‌ها و سختی‌ها عادت کرده است، اما همچنان جز به خاطر تو حرفی نخواهم زد.

# چه فرماید اکنون جهان پهلوان

گشایم ازین رنج و سختی روان

هوش مصنوعی: اکنون چه می‌تواند بگوید پهلوان بزرگ، که من از این درد و سختی رها می‌شوم؟

# ز پیمان نگردد سپهبد پدر

بدین کار دستور باشد مگر

هوش مصنوعی: سپهبد پدر به خاطر این کار عهد و پیمان خود را نمی‌شکند، مگر اینکه دستور دیگری داشته باشد.

# که من دخت مهراب را جفت خویش

کنم راستی را به آیین و کیش

هوش مصنوعی: من تصمیم دارم دختر مهراب را همسر خودم کنم، طبق اصول و قوانین درست.

# به پیمان چنین رفت پیش گروه

چو باز آوریدم ز البرز کوه

هوش مصنوعی: با پیمان به سوی گروه حرکت کردم، زمانی که آن را از کوه البرز بازآوردم.

# که هیچ آرزو بر دلت نگسلم

کنون اندرین است بسته دلم

هوش مصنوعی: حال که دل من در بند است، هیچ آرزویی را بر دلت نخواهم گذاشت.

# سواری به کردار آذر گشسپ

ز کابل سوی سام شد بر دو اسپ

هوش مصنوعی: یک سوار مانند آذرگشسب، از کابل به سمت سام حرکت کرد و بر روی دو اسب سوار بود.

# بفرمود و گفت ار بماند یکی

نباید ترا دم زدن اندکی

هوش مصنوعی: او دستور داد و گفت: اگر کسی بماند، نباید تو حتی به اندازه‌ای کم، سخنی از او به میان آوری.

# به دیگر تو پای اندر آور برو

برین سان همی تاز تا پیش گو

هوش مصنوعی: به دیگران بی‌محابا و با شور و شوق خودت را نشان بده و به جلو برو تا بتوانی حرف خود را بیان کنی.

# فرستاده در پیش او باد گشت

به زیر اندرش چرمه پولاد گشت

هوش مصنوعی: فرستاده به نزد او رفت و زیر بار او به شدت فشار آورد و به سختی افتاد.

# چو نزدیکی گرگساران رسید

یکایک ز دورش سپهبد بدید

هوش مصنوعی: وقتی که به جایی نزدیک گرگساران رسیدند، هر کدام از دور به دیدن فرمانده خود آمدند.

# همی گشت گرد یکی کوهسار

چماننده یوز و رمنده شکار

هوش مصنوعی: در اطراف کوهی در حال گردش بود، مانند یوزی که در جستجوی شکار می‌دود و می‌پندارد.

# چنین گفت با غمگساران خویش

بدان کار دیده سواران خویش

هوش مصنوعی: او به دوستان غم‌خوارش گفت که به خاطر کار و تلاش سواران خود، دچار درد و اندوه شده است.

# که آمد سواری دمان کابلی

چمان چرمهٔ زیر او زابلی

هوش مصنوعی: یک سوار از کابل آمد، سوار بر اسبی با چرم زرد که متعلق به زابل است.

# فرستادهٔ زال باشد درست

ازو آگهی جست باید نخست

هوش مصنوعی: فرستادهٔ زال باید به درستی از او خبر بگیرد و در ابتدا باید اطلاعات لازم را جمع‌آوری کند.

# ز دستان و ایران و از شهریار

همی کرد باید سخن خواستار

هوش مصنوعی: باید درباره دستان و ایران و پادشاه سخن گفت و خواسته‌ها را بیان کرد.

# هم اندر زمان پیش او شد سوار

به دست اندرون نامهٔ نامدار

هوش مصنوعی: در زمان گذشته، سواری در مقابل او حاضر شد و نامه‌ای معروف را در دستان خود داشت.

# فرود آمد و خاک را بوس داد

بسی از جهان آفرین کرد یاد

هوش مصنوعی: او به زمین نزدیک شد و خاک را بوسید و خیلی به یاد خالق جهان افتاد.

# بپرسید و بستد ازو نامه سام

فرستاده گفت آنچه بود از پیام

هوش مصنوعی: از او پرسیدند و نامه‌ای را که سام فرستاده بود، گرفتند و او هم آنچه را که در پیام بود، گفت.

# سپهدار بگشاد از نامه بند

فرود آمد از تیغ کوه بلند

هوش مصنوعی: فرمانده جنگ، نامه را باز کرد و از بالای کوه بلند به پایین آمد.

# سخنهای دستان سراسر بخواند

بپژمرد و بر جای خیره بماند

هوش مصنوعی: دستان در حال سخن گفتن تمام حرف‌ها را بیان می‌کند، اما وقتی پژمرده شود، به حالت سکوت و تفکر فرو می‌رود و به چیزهایی که در اطرافش هستند، خیره می‌شود.

# پسندش نیامد چنان آرزوی

دگرگونه بایستش او را به خوی

هوش مصنوعی: او به یک آرزوی متفاوت و ناخواسته رضایت نداد و این امر باعث شد که او به طبیعت و ذات خود بازگردد.

# چنین داد پاسخ که آمد پدید

سخن هر چه از گوهر بد سزید

هوش مصنوعی: پاسخی چنین داد که هر چیزی که به جوهر و ذات خود بچسبد، روشن و نمایان می‌شود.

# چو مرغ ژیان باشد آموزگار

چنین کام دل جوید از روزگار

هوش مصنوعی: چنان که پرنده‌ای زنده و هوشیار، معلمی است که به دنبال آرزوها و خواسته‌های خود از زندگی است.

# ز نخچیر کامد سوی خانه باز

به دلش اندر اندیشه آمد دراز

هوش مصنوعی: از شکار بر می‌گردد به خانه و در دلش افکاری طولانی شکل می‌گیرد.

# همی گفت اگر گویم این نیست رای

مکن داوری سوی دانش گرای

هوش مصنوعی: اگر بگویم که این چیز درست نیست، نباید قضاوت کنی. به جای آن، به علم و دانش رجوع کن.

# سوی شهریاران سر انجمن

شوم خام گفتار و پیمان شکن

هوش مصنوعی: من به سوی حکام و سران جمع می‌روم، اما با زبانی ناپخته و ناپایدار.

# و گر گویم آری و کامت رواست

بپرداز دل را بدانچت هواست

هوش مصنوعی: اگر بگویم آری و خواسته‌ات برآورده است، دل را به آنچه تمنا داری می‌سپارم.

# ازین مرغ پرورده وان دیوزاد

چه گویی چگونه برآید نژاد

هوش مصنوعی: از این پرنده‌ای که تربیت شده و از آن دیو زاده چه باید گفت؟ چگونه می‌توان نژاد او را توجیه کرد؟

# سرش گشت از اندیشهٔ دل گران

بخفت و نیاسوده گشت اندران

هوش مصنوعی: او از فکر و اندیشه‌ای که بر دلش سنگینی می‌کرد، خسته و بی‌قرار شده و نتوانسته است آرامش پیدا کند.

# سخن هر چه بر بنده دشوارتر

دلش خسته‌تر زان و تن زارتر

هوش مصنوعی: هر چه سخن و موضوع برای بنده سخت‌تر باشد، دل او بیشتر خسته می‌شود و جسمش بیشتر آسیب می‌بیند.

# گشاده‌تر آن باشد اندر نهان

چو فرمان دهد کردگار جهان

هوش مصنوعی: آنچه در دل و نهان آدمی می‌گذرد، وقتی که خداوند بخواهد، آشکارتر و واضح‌تر می‌شود.