آشنایی با انواع مختلف لباس‌ اقوام ایرانی

لباس اقوام مختلف ایرانی

ایران یکی از مناطق گردشگری مهم در خاورمیانه محسوب می شود که از این نظر در بین 19 کشور ثبت شده در یونسکو جای دارد. مردم ایران از فرهنگ های مختلف و زیبایی برخودارند که هر یک زبان مختص خود و آداب و رسوم خاصی خود را به همراه دارند و اکثر اقوام ایرانی را شیعیان تشکیل می دهند.

آذری

دیار آذربایجان از قدیم تاكنون، مهد فرهنگ و هنر و زیبایی بوده است. استان های آذری زبان هر ساله میزبان گردشگران و مسافران زیادی بوده و با آب و هوای خوش و فرهنگ دیرینه خود زبانزد گردشگران می باشد. لباس در فرهنگ آذری از قرن ها پیش نمادی از فرهنگ و هنر این سرزمین بوده است. در سال های اخیر استفاده از لباس های محلی در زندگی روزمره شهر نشینان كمرنگ تر شده ولی همچنان در مراسم ها و آئین های مختلفی رنگ و بوی خود را حفظ كرده و مورد استفاده قرار می گیرد. خصوصا روستاییان و عشایر همچنان با همان لباس های اجداد خود كه نشانه ای از شجاعت و دلاوری است ظاهر می شوند.

لباس اصیل آذربایجانی نشان دهندهٔ وضعیت تأهل و سن می باشد که رقص آذربایجانی با لباس آذربایجانی به اجرا درمی آید. از قرن بیستم به بعد، لباس آذربایجانی در شهرها کاربرد خود را از دست داده و حالت مدرنیته به خود گرفته است؛ ولی عموماً در مناطق عشایری و روستایی و مناطقی که اهالی آذربایجانی سکونت دارند، به مانند سابق کارکرد خود را حفظ کرده است.

لباس های مخصوص بانوان همه ویژگی های یك پوشش كامل را داشته است. جوان تر ها با رنگ های شاد و شادی بخش، با دور دوزی ها و نقش نگارهای زیبا و همچنین جنسی از ترمه و ابریشم لباسی بر تن می كردند. زنان این خطه كلاهی بر سر خود می گذاشتند به نام "برك". زنان با سن بالاتر غالبا سربندی روی روسری خود می بستند كه به آن"یایلیق" می گویند. مردان این سرزمین با پوشیدن كت های بلند و گذاشتن كلاهی پشمی بر سر، در كنار سادگی در پوشش از اصالت بالای خود می گویند.

ترکمن

ترکمن ها از اقوامی هستند که گردشگران علاقه مند به مناطق ترکمن نشین را به دیدار از این قوم و نوع پوشش آن ها ترغیب می کنند. قدیمی ترین لباس های قوم ترکمن از جنس ابریشم بوده، اما دیگر جنس پارچه ها همانند پوست، کتان، و پنبه نیز در البسه این قوم دیده می شود. لباس مردان شامل تن پوش، شلوار، کفش و کلاه تشکیل می شود. تن پوش یا ردای بلند که به آن دون می گویند( قیزیل دون یا ردای بلند قرمز رنگ از جمله نشانه های لباس ترکمن است) گاها این دون برای زیبایی بیشتر با نواری سوزن دوزی می شد. بر روی این دون شالی که آن را تیرمه شال می نامند، می بستند. بر روی آن برخی اوقات لباس کت مانندی می پوشیدند که به آن چاکمن می گفتند.

کوینک پیراهنی ساده و بدون یقه است که مردان ترکمن از زیر دون می پوشیدند. برای اینکه کوینک جلوه بیشتری داشته باشد، سرآستین آن گلدوزی می شد. شلوار مردان ترکمن که آن را بالاق می نامند، گشاد بوده و گاها با تزییناتی همانند منگوله همراه می شد. کلاه از دیگر ویژگی های لباس مردان ترکمن است. عموماً تصور می شود کلاه مردان ترکمن فقط کلاه پوستی است که پشم های بلندی دارد. اما باید گفت همین کلاه که با نام تلپک شناخته می شود انواع گوناگونی دارد؛ بعلاوه مردان از عرقچین (بوُروک) نیز استفاده می کنند.

کفش از دیگر عناصر لباس مردان است. ترکمن ها به جای کفش معمولی از چکمه هایی بلند از جنس چرم استفاده می کنند. لباس زنان نیز مانند مردان از تن پوش، شلوار، کفش، و کلاه تشکیل شده اما روسری و زیورآلات از جمله دیگر ویژگی های پوشش بانوان است. تن پوش بانوان ترکمن از جنس ابریشم و معمولاً قرمز رنگ بوده است. از ویژگی این لباس اقوام ایرانی و تن پوش می توان به سوزن دوزی سرآستین و یقه اشاره کرد.

شلوار زنان ترکمن نیز سوزن دوزی می شد که نشان از ظرافت بانوان داشت. کلاه بانوان معمولاً کرد و بدون برجستگی بوده است و با پولک ها و قبک ها آراسته می شد. روسری در میان قوم ترکمن چندان رواج نداشته و استفاده از کلاه رایج تر بوده است. کفش زنان ترکمن محصول هنر دست هنرمندان محلی است که انواع مختلفی از آن ها را می دوختند.

خراسان

گرچه خراسان امروزه منطقه ای مذهبی است که میزبان زائران و مسافرانی است که مهمان این خطه شده اند. اما مردمان این سرزمین از دیرباز پوششی اسلامی و نوعی از لباس اقوام ایرانی داشته اند. لباس مردم خراسان در عین راحتی، پوشیده و اسلامی است. رنگ های غالب در لباس مردم خراسان رنگ های تیره است. مردان خراسان، شلوارهایی گشاد با پیراهن هایی بلند و یقه گرد می پوشند که عموماً با عمامه ای بر سر همراه است. پوشش بانوان خراسانی همانند مردانشان با پیراهن هایی بلند همراه

كردی

پوشاک مردان و زنان کرد شامل تن پوش، سرپوش و پای افزار است. ساخت و کاربرد هریک از این اجزا، بسته به فصل، نوع کار و معیشت و مراسم و جشن ها با یکدیگر تفاوت دارد. هرچند پوشاک نواحی مختلف کردستان مانند اورامان، سقز، بانه، گروس، سنندج، مریوان و… متفاوت است، اما از نظر پوشش کامل بدن، همه با هم یکسان هستند. پیش از ورود پارچه، کفش های خارجی و سایر محصولات داخلی به کردستان، بیشتر پارچه ها و نیز پای افزار مورد نیاز توسط بافندگان و دوزندگان محلی بافته و ساخته می شد.

لباس های كردی از قسمت های مختلفی تشكیل می شود كه هر قسمت كاربردی بجا دارد. اغلب مردان شلواری گشاد به نام"پاتول" می پوشند. نیم تنه های مختلفی به نام های "چوخه" و "ملكی" به تن می كنند. بر سرخود پارچه ای به نام "دستار" می پیچند و یا كلاهی به نام "پیچ وكولاو" با تقش و نگار هایی زیبا بر سر می گذارند.

پوشش زنان این منطقه نیز بسیار پوشیده و نشانگر فرهنگ اصیل آن ها می باشد. زنان غالبا شلواری گشاد از جنس حریر بر پا می كنند كه به آن "جافی" می گویند. شالی به كمر می بندند و نیم تنه ای به نام "كلنجه" بر تن می كنند. روسری بلندی به نام "كلكه" یا كلاهی به نام "كلاو" بر سر می گذارند. از روسری زنان کرد معمولا پولک هایی آویزان هست و رنگ های مختلفی دارد. از ویژگی های چشم گیر لباس های كردی، رنگ های شاد و جذاب آن ها می باشد.

بلوچ

پوشاک بلوچ به ویژه در سیستان و بلوچستان به لحاظ هم مرز بودن با پاکستان و افغانستان، از نوع پوشش این دو کشور نیز تأثیر گرفته است. از ویژگی لباس مردان بلوچ، پیراهنی بلند با شلواری گشاد است که با بستن عمامه به سر تکمیل می شود. پوشش زنان نیز به لحاظ فعالیت آن ها، پوششی گشاد و راحت است. بلندی پیراهن بانوان بلوچ معمولاً تا زانو می باشد و بانوان خوش سلیقه پیراهن خود را با شلوار خود ست می کنند. استفاده از رنگ های متنوع در لباس ها از دیگر ویژگی پوشش بلوچ ها است.

فارس

لباس های محلی استان فارس از زیباترین جاذبه های فرهنگی سراسر ایران است. یک نمونه از لباس های محلی و سنتی مردم استان فارس لباس عشایر است. لباسی که شاید برای گردشگری ایران همچون یک برند معروف ظرفیت تبلیغ داشته باشد. هنوز هم میان عکس ها و تصاویر سیاحان خارجی در ایران می توان لباس های عشایر را یافت و همین موضوع نشان می دهد لباس ها چقدر می توانند در وجهه و بازتاب فرهنگ ایران موثر باشند.

پوشاک زنان عشایر شامل کلاهک، آرخالق، تنبان، پاپوش، روسری، پیراهن، دامن(قر) است که بیشتر در رنگ های بسیار شاد و متنوع و الهام گرفته از طبیعت تهیه می شود. پوشاک مردان عشایر نیز شامل کلاه، پیراهن، آرخالق، شال کمر، چقه و کپنک است. لباس عروس ها در جنوب فارس توسط زنان هنرمند شهر اوز تهیه می شود؛ کاری که به نام خوس بافی می خوانند و رونق خوبی دارد.

کلاه پوستی بلند و دواری که گاه سرش تخت بود.در آغاز قرن بیستم مردها پیراهن بی یقه سفید، شلوار گشاد سیاه که دم پایشان جمع شده بود، قبایی که جلویش با کمربند بسته می شد، و کلاه کوتاه و گرد نمدی می پوشیدند. بعضی مردها نیز ژاکت های پوستی و جلیقه های نمدی می پوشیدند. پاپوششان نیز مانند همه ایران گیوه (ملکی) بود. برای جشن ها، شکار و جنگ مردها عبای نازکی به نام چوقا می پوشیدند. بستن قطار فشنگ نیز مایه مباهات بود. مردهای طوایف گوناگون قشقایی بر اساس کمربند و شیوه بستن قطار فشنگشان قابل تشخیص بودند.

از ۱۳۰۷ که رضاشاه پوشیدن لباس های محلی را ممنوع کرد تا ۱۳۲۰ که مجبور به استعفا شد، مردان قشقایی از پوشیدن قبا، کمربند و کلاهشان منع شدند. ایشان مانند تمامی مردم ایران (به جز روحانیون) مجبور به پوشیدن لباس های غربی شدند. پس از ۱۳۲۰ قشقایی ها به پوشیدن لباس های گذشته شان روی آورند با این تفاوت که آرخالق به لباس مهمانی تبدیل شد و چوقا ورافتاد. در همین زمان ناصرخان قشقایی که از زندان رضاشاه گریخته بود و در پی ایفای نقش مؤثری در مقام ایلخانی ایل قشقایی بود، کلاهی جدید (دوگوشی) به قشقایی ها عرضه کرد که در رنگ های نخودی، مازویی و خاکستری، از نمد ساخته می شد. این کلاه به سرعت توسط مردان قشقایی پذیرفته شد و به سمبلی از قدرت، خودمختاری و هویت قشقایی ها بدل شد.

لر

از دیگر اقوامی که باید سفری به شهرهایشان داشت و از لباس سنتی شان دیدن کرد، لرها هستند. لباس مردان لر عموماً در رنگ های تیره قهوه ای و خاکستری است. از ویژگی های لباس مردان لر سادگی و کم طرح بودن آن ها است. کت و جلیقه ای که مردان لر می پوشند معمولاً گشاد بوده و راحتی را برای مردان به همراه دارد. برخی اوقات استفاده از کلاه نیز در پوشش مردان دیده شده است. لباس بانوان لر به گونه ای است که سر و گردن شان را به طور کامل می پوشاند. از ویژگی لباس بانوان استفاده از جلیقه هایی آستین کوتاه است که رنگ بیشتر آن ها برخلاف لباس مردان، رنگ هایی شاد و روشن است.

سیستان

پیراهن چل تریز: پیراهن گشاد و پرچینی که قد آن تا میان ساق پا می رسد، آستین آن ازدو تکه و یک مرغک تشکیل می شود و مچ دار است و برای گشادی دامن آن از ترکهای راسته و گود استفاده می کنند. برای دوخت این لباس ۸ تا ۱۰ متر پارچه نیاز است و اغلب به رنگ سفید است. این پیراهن از ۴۰ تکه تشکیل می شود، دور سجاف و سرمچ آن را با نخ سیاه، سیاه دوزی می کنند و روی آن کمربند شانه کش می بندند.

پیراهن برچاک: پیراهنی بلند و گشاد تا پایین زانو که درقسمت پایین دامن گشادتر است با آستین بلند و گشاد و بدون سردست که دو طرف دامن، پیراهن چاکدار است و به آن برچاک می گویند. یقه گرد دارد که چاک گریبان آن بر روی شانه چپ به وسیله دکمه بسته می شود.

شلوار: شلوار پرچینی که لیفهای برگردان دارد، از دو ساق و یک میان ساق فراخ تشکیل شده است، شلوار به وسیله بندهای بومی که توسط خود مردم منطقه بافته می شود بر روی بدن استوار می گردد. برای دوخت آن ۶ تا ۸ متر پارچه نیاز است.

پیراهن معمول: این پیراهن از گذشته تاکنون دستخوش تغییر و تحول گشته و از گشادی شلوار آن کاسته شده است. پیراهن مردان سیستانی درگذشته راسته و گشاد و جادار دوخته می شد، در جلو فاقد سجاف و از سرشانه شکافی مورب تا زیر سینه داشت که به وسیله دکمه ای روی شانه بسته می شد، روی آن با ابریشم سفید خامه دوزی می شد، آستین گشاد و پر چین و مچ دار داشت و قد آن تا زیر زانو می رسید.

جیب چهارگوش در پهلوها داشت. به مرور زمان از گشادی آستین آن کاسته شد و به شکل راسته با مچ درآمد. در جلو سجاف با یقه یا بدون یقه و قد آن تا زانو در دو طرف پهلو دارای چاک و جیب چهارگوش است.

گیلک

خطه سرسبز شمال همیشه پذیرای گردشگران داخلی و خارجی است که سفری را به این منطقه خوش آب وهوا دارند. لباس مردمان گیلکی نیز همانند محیط زندگی شان چشم هر بیننده ای را به حیرت وا می دارد. لباس مردمان گیلک سمفونی رنگ ها بوده و انرژی و نشاط را با خود به همراه دارد. این لباس علاوه بر رنگ های چشم نواز تاریخی طولانی نیز دارد. لباس گیلکی ها قدمتی 4000 ساله را با خود به دوش می کشد. همانطور که گفتیم ترکیب رنگ های فراوان از جمله ویژگی های لباس گیلکی ها است.

بانوان گیلک دامن بلندی می پوشند که بلندی اش تا زمین است. طرح این دامن ها معمولاً راه راه افقی است که هر یک از راه ها رنگی متفاوت دارد. این دامن های بلند با پیراهنی ساده و جلیقه ای رنگارنگ پوشیده می شوند. روسری های سفید رنگ و منگوله دار از دیگر ویژگی پوشش بانوان گیلک است. ویژگی متفاوت پوشش مردان گیلکی کمربند هایی است که به کمر خود می بندند. جنس این کمرها نخی است. بعلاوه استفاده از کلاه نیز در میان مردان گیلکی رایج است. کلاه های مردان استوانه ای شکل است و با توجه به شرایط و مناسبت های مختلف بر سر گذاشته می شود.

قزوین

در پوشش مردمان قزوین، کلاه نقشی اساسی دارد. این را می توان هنوز به چشم دید. کلاه یکی از موارد تمایز طبقاتی مردان قزوینی است. استفاده از کلاه در گذشته هم بین مردان بسیار مرسوم بوده و هر شخص به فراخور شغل و شرایط اقتصادی از کلاهی ویژه استفاده می کرده است. پیراهن های این منطقه معمولا به رنگ سفید و ساده تهیه می شود. پس از آن پیراهن هایی با یقه های بلند به نام یقه قزاقی مرسوم شد و بعد از آن هم یقه ملایی جای آن را گرفت.

زنان قزوینی، اما زیر پیراهن خود شلیته به تن می کنند، به طوری که یک وجب یا حتی کمتر از دامن بیرون بیاید. پاپوش زنان هم حکایت کلاه مردان است. کفش ها میان زنان به فراخور وضع مالی خانواده تعیین می شود. تهیدستان گیوه های ظریف به پا دارند و زنان اعیان هم از کفش های چرمی با مدل های مرسوم استفاده می کنند.

آشنایی با آداب و رسوم مردم بلژیک