آشنایی با پوشاک و پاپوش مردان ترکمن

در سرتاسر جهان پوشاک اقوام مختلف از باورها، تاریخ و وقایع خاص آن منطقه نشات گرفته است و در واقع جزئی از نماد، فرهنگ و البته سنت های آن منطقه می باشد. بیشتر پوشاک سنتی در جهان مربوط به یک دوره تاریخی خاص می باشد و ویژگی های پوشش آن دوران را یادآوری می کند. اما با مقایسه کردن پوشاک در نزد ترکمن ها با پوشاک در دوره های تاریخی ایران در مناطق دیگر در میابیم که نمی توان آن را به دوره خاصی مرتبط کرد، در واقع آنچه که لباس قومیت های مختلف ایرانی را از یکدیگر متمایز می کند ترکیب عناصر دوره های مختلف تاریخی است که بررسی ها را دشوار می کند.

لباس مردان ترکمن

تن پوش ها

تن پوش ها همان بالاپوش ها می باشند که ما به آنها را لباس می گوییم. این تن پوش های مردانه در پوشاک سنتی ترکمن چند نوع دارد از جمله دون (don)، قیزیل دون یا قیرمیز دون (Gyzyl/ Gyrmyz don)، قارما دون (Garma don)، چأکمن (Çäkmen)، ایچمک (Içmek).

پالتون یا پالتو

روپوشی برای زمستان که از پارچه های راه راه تشکیل می شود و به صورت دامنی بلند با آستین های صاف دوخته می گردد و سوراخی نیز در سر آستین هایش دارد. بخش جلوی این پوشاک به صورتی است که از هم باز شده و بدون دکمه است و جهت ثابت نگه داشتن آن و پوشاندن روی سینه از کمربندی چرمی استفاده می گردد.

قبا

قبا هم روپوشی است که آن هم از پارچه های راه راه و گاهی ساده تهیه می گردد. بدون یقه برگردان می باشد و آستین های راسته و هچنین بدون زیر بغلی دارد. این پوشش نیز دارای دامنی می باشد که دو سوی آن دارای یک چاک به چشم می خورد. دو طرف این لباس و از ناحیه کمر به نحوی یکنواخت گشادتر می گردد.

چاتال

چاتال به لباسی سبک می گویند که از لباس های خانگی کوتاه تر بوده و در زمان یورش به دشمن، آن را بر تن می کنند.

یاپینجا

پاپینجا نیز پوششی بدون آستین است و جنس آن از نمد است. چوپان ها در زمستان آن را بر دوش خود می اندازند و از آن درتابستان به عنوان سایه بان استفاده می کنند.

شلوار

شلوارهای سنتی در پوشاک مردان ترکمن در دو نوع است: بالاق یا تنبان که یک تنبان گشاد از رشته های پنبه است و جولبار یا شلوار که اغلب مردان کهنسال از آن ها درروزهای جشن استفاده می کنند.

کوینک Köýnek

پیراهنی ساده و فاقد یقه بود و یا یقه ای کوتاه و مدور و بدون دکمه داشت ; با آستین هایی بلند، ساده و راسته که به جای دکمه ، بندهایی در آن به کارمی رفت که «سپ یقه» نامیده می شد و بند را «یقه توپ» می نامیدند . پیراهن دیگری نیز دوخته می شد که آن هم ساده ، منتها دارای یقه کج یا کناری بود و آن را «چئک یقه» یا «گزک یقه» و یا «اوزیقه» می نامیدند که چاک یقه در پهلوی راست یقه قرار می گیرد.

این یقه با سوزن دوزی های مفصلیی از نوع «جویجه بورون» (نوک جوجه ای) زینت داده می شد و سرآستینش نیز گلدوزی شده بود و «گلباغ» نامیده می شد. قد پیراهن ها معمولی می باشد. پارچه آن را از چلوار ذکر کرده اند. مردان میان 50 تا 60 ساله و بزرگ تر از آن پیراهن سپید می پوشند. این پیراهن ها نقش و نگاری ندارند و آرایش آن ها نواری است، که در کنار یقه جیب های پهلو و آستین دوخته شده است.

پاپوش

بخش دیگری از این لباس متنوع، کفش ها و پاپوش هایی هستند که در چند نوع تهیه شده اند.

چکمه

مهم ترین نوع پاپوش مردان ترکمنی چکمه های بلندی است که در سوار کاری ورزش اول ترکمن ها از آن استفاده می شود.

چاریق

این کفش که از پوست گاو تهیه می شود نوعی پاپوش ترکمنی است که مردان ترکمن در صحرا از ان استفاده می کنند.

جوراب

جوراب های زخیم پشمی و ابریشمی نیز نوعی دیگر از پاپوش های ترکمنی را تشکیل می دهند.

پیراهن روحانیون

روحانیون ترکمن هنوز هم از پیراهن های سفید با دامنی بلند استفاده می کنند، اما یقه آن مثل سابق صوفی یقه نیست بلکه به تقلید از روحانیون فارس تهیه می شود که یقه ای مدور، پایه دار و دارای دکمه است. این پیراهن ها معمولا از جنس نخ های پنبه ای کتانی است.

آشنایی با پوشاک و پاپوش بانوان ترکمن