ترکمن ها یکی از بزرگترین اقوام در آسیای میانه به شمار می روند. بیشتر افراد این قوم در ترکمنستان، بخش هایی از افغانستان و در ایران سکونت دارند. جمعیت اقوام ترکمن ایران در حدود ۱.۵ میلیون نفر است که بخش عمده ای از آنها در استان گلستان و در منطقه معروف به ترکمن صحرا زندگی می کنند.بیشتر ترکمن ها چه در ایران و چه در سایر کشورها مسلمان و سنی مذهب هستند و به زبان ترکی نیز صحبت می کنند. چاودر، ارساری، آل علی و قره نیز از معروفترین طایفه های آنها به شمار می آیند.
پوشاک سنتی ترکمن ها
پوشاک ترکمن ها معمولا از موادی از جمله ابریشم ، پوست ، کتان و پنبه ساخته می شود. اما جنس پوشش اصیل ترکمن ها از ابریشم بود و نوع زنانه و مردانه نیز تفاوتی چندانی نمی کرد. مسئولیت پرورش کرم های ابریشم و تهیه پیله آن بر عهده زنان ترکمن است و پس از تهیه شدن ابریشم آن را با چرخ دستی تاب می دادند تا نخ به دست آید و با رنگ های طبیعی همچون دانه انار و پوست آن، بویا، نیل و دیگر گیاهان صحرایی به آن جلوه ای خاص می دادند. در واقع می توان پوشاک ترکمن ها را به دو بخش مردان و زنان تقسیم کرد.
پوشاک بانوان ترکمن
لباس های زنان ترکمن دارای تنوع زیادی است و علت آن نیز به دوره های سنی آنها مربوط است. پوشاک زنان ترکمن معمولا دارای برشی ساده است ولی تزیینات چشم گیری روی آنها نقش بسته است. در کل زنان ترکمن چهار نوع لباس برای خود دارند که شامل لباس منزل که با توجه به سن آنها شکل و ظاهری متفاوت دارد، لباس کار که معمولا برای پختن نان و همچنین انجام کارهای کشاورزی استفاده می شود، لباس شهر که برای خروج از خانه و یا خرید از بازار مورد استفاده است و لباس تشریفات که به منظور شرکت در مراسم، جشن ها و اعیاد بر تن می کنند.
اجزای پوشش بانوان ترکمن
پوشش بانوان ترکمن به چهار دسته کلی زیر تقسیم می شود:
- پوشش سر
- تن پوش
- شلوار
- پاپوش
پاپوش زنان ترکمن
پوشش پای زنان ترکمن از دو جزء اصلی جوراب و کفش تشکیل می شود.
کفش زنان ترکمن
یکی از ویژگی های جالب کفش زنان ترکمن پنجه ی پهن و پاشنه های سه گوش آن هاست. جنس این کفش ها نیز از چرم خام است و به آن کویش یا آیاق قاب می گویند. برای تزئین کویش از گلدوزی استفده می کنند.
جوراب بانوان ترکمن
جوراب بانوان ترکمن که معمولا توسط خود آن ها بافته می شود از جنس پشم و ابریشم الوان است.
تن پوش زنان ترکمن
برای پوشیدن بدن بانوان ترکمن از لباس هایی با ظاهرهایی کاملا متفاوت مانند کوینک، قوشاق، چابیت، چاروود یا جبه، چکمن، بوقو و نیم تنه استفاده می شود.
پیشانی بند، سربند و روسری
از زمان های گذشته به منظور پوشاندن سر در پوشاک ترکمن از گزینه های متفاوتی استفاده می شد که برخی از آنها شامل : بوروک (Börük) یا عرقچین کلاه گرد و صافی بود که معمولا دختران آن را با زینت آلات خود بر سر می کردند و بر دو نوع ساده و تزیین شده می باشد. توپبی (Topbi) کلاه هایی به شکل مخروط ناقص را بر سر می کردند که از نی و چوب جارو تولید می شد، دون که زنان ترکمن پوشاکی از جنس ابریشم بود و بر سر می کردند، چارقد روسری بزرگی که زنان در زمان بیرون رفتن یا میهمانی یا عروسی بر سر می کردند. چاشو که روسری به شکل مربع و از ابریشم نازک است، چیرپی که نوعی شنل تشریفاتی به حساب می آید. قینگاچ نوعی روسری است که از ابریشم نازک بافته می شود. یالیق یا یایلیق روسری نازک، ابریشمی و دارای نقش و نگار است که البته بیشتر در خانه استفاده می شود.