با نگرانی‌ها و ترس‌های وجودمان چه کنیم؟

نگرانی ها و ترس های زندگی

شاید شما هم جزو افرادی باشید که در ذهن تان بارها و بارها با اینگونه افکار کلنجار رفته اید، ولی این واقعیت را بپذیرید که بسیاری از چیزهایی که نگران شان هستیم شاید هیچ گاه اتفاق نیفتند و قرار نیست برای چیزهایی که هنوز اتفاق نیفتاده اند از قبل نگران و مضطرب شویم. برای اینکه «اگرچه» های ذهن مان کمتر شود چه کار هایی می توانیم انجام دهیم و ریشه این همه نگرانی و ترس در وجود ما چیست؟»

نگرش های ایستا

به طور کلی نگرش افراد، تعیین کننده نوع نگاه آنها به زندگی است. بعضی ها دائم نگران آینده هستند و فکر می کنند مبادا در آینده اتفاقات بدی در انتظارشان باشد و همیشه می ترسند که چگونه با آنها مواجه شوند. در وجود این افراد معمولا ترس های گوناگونی وجود دارد که نکند چیزهای باارزشی را که دارند از دست بدهند. در واقع جملاتی با مضمون «اگر..آنگاه..» دائم در فکر شان جریان دارد؛ مثل اینکه: «اگر شغلم را از دست دهم چه کار باید بکنم ؟اگر پوستم خراب شود و احساس پیری کنم چه به سر من می آید؟ اگر همسرم دیگر دوستم نداشته باشد، چه کار کنم و....»

نگرش و تفکر عده ای دیگر از افراد بر پایه «ای کاش» و در واقع رو به گذشته است؛ « ای کاش این کار را نمی کردم، ای کاش چنین تصمیمی نمی گرفتم، ای کاش زودتر از خانه بیرن رفته بودم و....» ذهن بعضی دیگر از افراد هم بر مبنای «باید» و «نباید» هاست؛ باید این کار را انجام می دادم، باید کمتر غذا بخورم، باید بیشتر ورزش کنم و....

تفکر این افراد هم رو به آینده و هم رو به گذشته است و در نهایت تفکر همه این افراد نیز ریشه اضطرابی دارد؛ یعنی نگرانند مبادا مشکلات خاصی در انتظارشان باشد یا نگران هستند که چرا نتوانسته اند گذشته خوبی داشته باشند. به این نوع نگرش ها نگرش های «ایستا » گفته می شود؛ یعنی پویایی خاصی در آنها وجود ندارد.

نگرش های پویا

در مقابل چنین طرز تفکراتی، نگرش بعضی افراد هم نگرش «پویا»ست ؛یعنی نگاه و تفکر سازنده ای دارند که به آنها کمک می کند به جای نگرانی های بسیار در مورد آینده یا حسرت خوردن ایام گذشته بیشتر بر زمان حال تسلط داشته باشند. در نگرش های پویا سؤال این است: «من هم اکنون چه کار می توانم بکنم؟ چه کاری لازم است انجام دهم و در واقع انجام چه کارهایی مهم و ممکن است تا ما را بیشتر به اهدافمان نزدیک کند؟ من چه کار می توانم بکنم و چگونه می توانم از دیگران کمک بگیرم.» این جملات به برخوردار بودن از طرز فکر پویا کمک می کند؛ یعنی اینگونه افکار رو به حل مسئله هستند یا به گونه ای آینده ای مثبت نگر.

چگونگی پرورش نگرش های مختلف

توجه داشته باشیم بعضی بچه ها در خانواده هایی بزرگ می شوند که موضوع صحبت خانواده به طور کلی تمرکز بر اخبار منفی یا به نوعی نگرانی از آینده است؛ مثلا دائم می گویند: «این لباس را نپوش سرما می خوری، این را نخور مریض می شوی، این کار را نکن زشت است و...» این جملات نگاه به آینده ای خطرناک دارند؛ آینده ای که از قبل باید از آن ترسید.

رسیدن به چنین تفکراتی ریشه در آموزش ما از زمان کودکی دارد؛ اینکه والدین ما تا چه اندازه نگران یا اسیر ترس های بیهوده خود بوده و آنها را به فرزندانشان هم منتقل کرده اند. همچنین اینکه سبک تربیتی ما هم سبک تربیتی «اطمینان بخش» نبوده است؛ بنابراین در آینده و در بزرگسالی جامعه را به صورت «ناامن» تلقی می کنیم. به این ترتیب حس ناامنی در همه جا با ما خواهد بود؛ در ارتباط با کار، کارفرما، همکاران، دوستان و...؛ انگار یک نگرانی همیشگی برای از دست دادن بسیاری چیزها ازجمله شغل، موقعیت، پول، اعتبار و...در وجود ما خواهد بود.»

شکل گیری تیپ های شخصیتی

در کنار نوع آموزش و تربیت والدین، تیپ های شخصیتی متفاوتی هم داریم که بنا بر نوع بعضی آنزیم ها یا هورمون ها ممکن است اضطراب یا آدرنالین کم یا زیاد شود. ولی خیلی نمی توانند تعیین کننده باشند. مهم ترین چیز آن است که شخصیت ما چگونه بار بیاید؛ اضطرابی، آرام یا.... می توان گفت در واقع خیلی از پیش تعیین نمی شود؛ بنابراین تیپ های شخصیتی هم براثر تربیت و آموزش ساخته می شوند و شکل می گیرند و «سرشت» ما را تعیین می کنند.

توجه داشته باشیم محیط قبل از تولد و به نوعی ساختار ژنتیک و محیط حین تولد و بعد از آن (3 سال نخست تولد)در شکل گیری شخصیت ما بسیار تعیین کننده هستند. افسردگی و اضطراب با نگاه رو به گذشته و آینده نمی گذارند فرد از زندگی خود لذت ببرد و بتواند کنترلی بر اوضاع خود داشته باشد.

بعضی ها چون درگذشته و در کودکی بارها «از دست دادن» را تجربه کرده اند این ترس همیشه با آنها همراه است اما بعضی دیگر هم فقط به دلیل تهدیدهای والدین خود مبنی براینکه «اگر بچه خوبی نباشی ما هم تو را ترک می کنیم یا من اصلا دیگه مامان تو نیستم چون تو به حرفم گوش نمی دی و...» ترس از دست دادن دارند.

با تصور چنین چیزهایی کودک همیشه تصویری از رفتن و از دست دادن والدین خود را دارد چون آنها به او این پیام را منتقل می کنند که به اندازه کافی شایسته و سزاوار نیست. بعضی کودکان هم واقعا طرد و ترک می شوند یا به نوعی اصلا در خانواده به حساب آورده نمی شوند. به این ترتیب این بچه ها همیشه «طرح واره » های«از دست دادن » دارند و به نوعی از آن می ترسند و به این نتیجه می رسند که دنیا جای ناامنی است.

مقابله با افکار بیهوده

با توجه به اینکه بروز اینگونه افکار ریشه در گذشته افراد دارد و می تواند بسیار مخرب باشد باید از طریق آموزش با آن مقابله کرد. در این خصوص چند راهکار وجود دارد؛ نخستین راهکار آن است که ما هیجان های خودمان را به رسمیت بشناسیم؛ یعنی اگر اضطراب داریم آن را انگار نکنیم و سعی در شناسایی و مقابله با آن باشیم. در مرحله بعد منطق و فکر خود را از احساس مان جدا کنیم.

در واقع براساس افکار ما احساساتمان هم شکل می گیرند. راهکار بعدی این است که خود را آماده رؤیارویی با موقعیت های خاص بکنیم؛ نه اینکه آنها را انکار کرده یا از آنها فرار کنیم؛ مثلا اگر ترس از دست دادن کار داشته باشیم باید مشکل اصلی خود را پیدا کنیم و ببینیم چه ترس هایی در آن نهفته است. در واقع هر قدر هم که بازار کار کساد باشد و نتوانیم به شغل مناسب دیگری دست یابیم ولی با بالا بردن میزان آگاهی ها و اطلاعات خود می توانیم به نتیجه بهتری برسیم و کمی از ترس ها و نگرانی های خود کاهش دهیم.

تخلیه هیجانات منفی

تکنیک دیگری که می توان در مواقعی که با اینگونه ترس ها و نگرانی ها مواجه می شویم به کار برد، این است که به طور ذهنی فکر کنیم در موقعیتی که از آن واهمه داریم و نگرانش هستیم قرار گرفته ایم؛ مثلا اگر می ترسیم که کارمان را از دست بدهیم فکر کنیم هم اکنون کارمان را از دست داده ایم. ابتدا با کشیدن نفسی عمیق می توانیم فکر کنیم آرامش داریم و با تجربه آن اضطراب، مطمئن شویم که این موضوع فقط در ذهن ما اتفاق افتاده است. ضمن اینکه با این روش، هیجانات منفی هم از وجودمان تخلیه می شود.

پس از آن با افزایش اعتماد به نفس و آگاهی به هر شکل ممکن (مطالعه یا شرکت در دوره های مختلف در این خصوص) می توان به مقابله با هیجانات منفی پرداخت. ضمن اینکه در موقعیت های خاص و بحرانی حتما باید میزان اطلاعات خود را افزایش داد؛ مثلا اگر ترس ازدست دادن کاری یا فردی را داریم می توانیم آگاهی خود را در زمینه کاری بالا ببریم. با افزایش اعتماد به نفس و وسعت دادن به فعالیت های مختلف خود از تمرکز و وابسته بودن بیش از اندازه به یک نفر رها می شویم.

تمرکز بر توانمندی ها

داشتن استقلال و افزایش آگاهی در برابر هر مشکل و بحرانی بسیار مهم و کارساز خواهد بود. برای این کار داشتن نقشه ها و راه های مختلف، بسیار مهم و کارساز خواهد بود؛ یعنی به اصطلاح هر کدام از نقشه های ما که درست از آب در نیامد می توانیم سراغ نقشه های بعدی برویم.

در مواقع بحران و مشکل یکی از مهم ترین چیزها داشتن ذهن باز و افق وسیع است؛ نه محدود بودن به یک کار یا وابسته و اسیر شدن در یک راه یا یک شخص خاص. به جای داشتن ذهنیت «اگرچه..آنگاه »که ما را محدود به ناتوانایی هایمان می کند باید تمرکز خود را بر توانایی ها و خواسته های واقعی خود بگذاریم. ضمن اینکه نهایت تلاش را هم برای رسیدن به آنها به کار ببریم. این کار به تدریج استرس و اضطراب ما را کاهش می دهد.

راهکارهای برای پیشگیری از فرسودگی زنان در زندگی