با بوجود آمدن علقه زوجیت، زن و مرد موظفند تکالیف قانونی و شرعی خود را در قبال دیگری انجام دهند که یکی از این وظایف تمکین است. عدم تمکین از شوهر بدون دلیل موجه سبب به وجود آمدن آثار حقوقی مهمی در روابط میان زوجین خواهد شد؛ با این حال به دلیل اینکه در مسائل فردی امکان اجبار به دیگری وجود ندارد، علی القاعده نمی توان زن را به دلیل عدم تمکین مجازات نمود. هنگامی که زن و مرد با هم ازدواج کردند، بر اساس شرع و قانون بایستی تکالیفی را در برابر یکدیگر انجام بدهند. به عنوان مثال زن از حق نفقه برخوردار است و در عین حال بایستی تمکین نماید. تمکین همان گونه که در عرف شناخته می شود، به معنای انجام وظایف زن در امور کلی زندگی خانوادگی و روابط زناشویی است. اما گاهی ممکن است که به دلیل اختلافات مطرح شده میان زن و مرد ، زن حاضر به تمکین در برابر شوهر خود نشود. و وظایفی را که بر عهده دارد به خوبی انجام ندهد. با توجه به اهمیت نهاد خانواده، در قانون ملاحظات ویژه ای در این مواقع در نظر گرفته شده است تا زن و مرد با به زندگی با یکدیگر ترقیب بشوند.
عدم تمکین
زن و مرد تکالیفی قانونی و شرعی در قبال یکدیگر دارند که از جمله آن ها می توان به وظایف زناشویی اشاره کرد. قانون مدنی در ماده 1102 در همین زمینه می گوید: "همین که نکاح به طور صحت واقع شد روابط زوجیت بین طرفین موجود و حقوق و تکالیف زوجین در مقابل همدیگر برقرار میشود." بنابراین زوجین موظفند با یکدیگر حسن معاشرت داشته باشند. انواع تمکین شامل دو نوع تمکین عام و تمکین خاص است . در صورتی که زن در امور کلی زندگی مشترک و یا روابط زناشویی از همسر خود تمکین نکند ، در اصطلاح فقهی و حقوقی به وی زن ناشزه گفته می شود . مصادیق عدم تمکین در برابر شوهر عبارت است از عدم سکونت در محلی که شوهر آن را فراهم کرده است ، انتخاب شغل مغایر با شئون خانوادگی زوج ، خارج شدن از منزل بدون اجازه و اطلاع شوهر و از این قبیل. در این صورت ، عدم تمکین از جانب زن ، پیامدهای حقوقی می تواند به بار آورد که ذیلا به آنها اشاره می کنیم . در فقه و در عرف تمکین مختص به زن است و در صورت عدم تمکین زن در برابر شوهرش، مرد می تواند ضمانت اجراهایی که در قانون پیش بینی شده است را اجرا کند. به طور مثال می تواند زن را از نفقه محروم کند یا در صورتی که در عقدنامه شرط تنصیف آمده باشد، اموال شوهر با او تقسیم نخواهد شد. با این حال در صورتی که مرد وظایف زناشویی خود را به خوبی اجرا نکند، برای زن حق و حقوقی ایجاد می شود.
مجازات عدم تمکین زن
در خصوص آثار عدم تمکین زن چیست ، برخی این سوال را می پرسند که مجازات عدم تمکین زن چیست . در پاسخ به این سوال باید بگوییم که مجازات قانونی ، تنها در صورتی در قبال اشخاص اجرا می شود که در قانون برای عمل آنها جرم تعیین نموده باشد. اما عدم تمکین از سوی زن ، جرم نیست تا بتوان وی را مجازات کرد . بلکه بهتر است گفته شود که آثار حقوقی عدم تمکین از سوی زن چیست . یا به عبارت دیگر عدم تمکین از سوی زن چه پیامدهای حقوقی و قانونی به دنبال خواهد داشت . لذا در این قسمت سعی داریم تا به مهمترین آثار حقوقی عدم تمکین زن بپردازیم.
- در صورتی که زن بدون مانع مشروع از تمکین در برابر شوهر خودداری کند، از حق دریافت نفقه محروم خواهد شد.
- در صورت عدم تمکین، زن از برخی از حقوق مالی بعد از طلاق همچون تنصیف اموال و دارایی های مرد پس از طلاق محروم می گردد.
- مرد با گذشت مدت زمان عدم تمکین زن، می تواند با مراجعه به دادگاه حکم ازدواج مجدد بگیرد.
بنابراین همانطور که ملاحضه می کنید، در صورتی که زن از تمکین خودداری کند، مجازات نخواهد شد و مجازات عدم تمکین زن، همان عدم بهرمندی زن از حقوق مالی خود است و در صورتی که مرد حقوق مالی زن را ادا نکند، زن نمی تواند به دادگاه مراجعه کند. نکته قابل توجه این است که مهریه در هر صورت به زن تعلق خواهد گرفت و مرد نمی تواند به بهانه عدم تمکین مهریه او را نپردازد.
گناه عدم تمکین زن از شوهر از نظر شرع
در صورتی که زن عذر شرعی نداشته باشد و از ارتباط جنسی با همسرش پرهیز کند ، روایاتی وجود دارد که حاکی از آن است که این عدم تمکین زن از شوهرش می تواند گناه باشد. پیامبر صلی الله علیه وسلم در همین مورد حدیثی دارد که می فرمایند: "والذی نفسی بیده، ما من رجل یدعوا امراته الی فراشه فتابی علیه الا کان الذی فی السماء ساخطا علیها حتی یرضی عنها" یعنی: "قسم به کسی که جان من در دست اوست اگر مردی همسرش را به بسترش فراخواند و او امتناع ورزد، خداوندی که در آسمان است بر او خشمگین می شود تا زمانیکه مرد راضی شود."روایت دیگری از پیامبر صلی الله علیه وسلم در این زمینه وجود دارد که می فرمایند: "اذا دعا الرجل امراته الی فراشه فابت فبات غضبان علیها لعنتها الملائکه حتی تصبح" که ترجمه آن عبارت است از "هرگاه مرد، زنش را به بستر خود فرابخواند و زن به بستر شوهرش نرود و مرد، شب را در حال خشم (و نارضايتی) از همسرش سپری کند، ملائکه آن زن را تا صبح لعنت می کنند." برای مشاهده حد تمکین زن به لحاظ قانونی ، کلیک کنید .
مجازات عدم تمکین مرد از زن
همانطور که گفته شد زن و مرد از لحظه انعقاد عقد نکاحشان، وظایفی را در قبال یکدیگر دارند و در صورتی که هرکدام با دیگری حسن معاشرت نداشته باشد، آثار حقوقی برای او به بار خواهد داشت. با این حال در اصطلاح حقوقی، فقهی و عرفی، در صورتی که مرد وظایفش را انجام ندهد، عبارت عدم تمکین برای او به کار نمی رود بلکه از عبارات ناشز یعنی شخصی که نشوز انجام می دهد، استفاده می شود. در صورتی که شرایط نشوز مرد بوجود بیاید، به طور مثال مرد وظایف زناشویی اش را به خوبی انجام ندهد، به گونه ای که موجب عسر و حرج زن بشود، به این معنی که شرایط مشقت باری برای زن بوجود بیاید و ادامه زندگی برای او ممکن نباشد، می تواند به دادگاه مراجعه کند و در صورت اثبات این شرایط، قاضی حکم طلاق او را از همسرش صادر می کند. یکی از وظایفی که مرد بر عهده دارد، پرداخت نفقه به همسرش است و طبیعتا در صورتی که از این تکلیف خود سر باز زند، پیامد هایی برای او به بار خواهد داشت. ماده 53 قانون حمایت از خانواده در همین مورد می گوید: "هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تادیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود." به این معنی که اگر زن از مرد بابت پرداخت نکردن نفقه خود، شکایت کند، دادگاه می تواند او را به شش ماه تا دو سال حبس محکوم کند. بنابراین هرچند مرد ناشز می شود، اما همسر او نمی تواند با عنوان عدم تمکین مرد به دادگاه مراجعه کند و حق و حقوق خود را در این زمینه به اجرا بگذارد.
-
عدم استحقاق نفقه: شرایط دریافت نفقه در صورت عدم تمکین زن تغییر می کند به این معنا که اگر عدم تمکین زن بدون عذر موجه برای دادگاه ثابت شود، مرد می تواند از پرداخت نفقه خودداری کرده و در این شرایط زن از دریافت نفقه محروم خواهد شد. در همین رابطه ماده 1108 قانون مدنی بیان می دارد: هر گاه زن بدون مانع مشروع از ادای وظائف زوجیت امتناع کند مستحق نفقه نخواهد بود.
-
اجازه ازدواج مجدد مرد: پس از صدور الزام به تمکین و عدم تمکین به وسیله زوجه، دادگاه در صورت خواست مرد، اجازه ازدواج مجدد را برای وی صادر می کند. بر اساس ماده 16 قانون حمایت خانواده مصوب 15 بهمن ماه 1353 مرد نمی تواند با داشتن زن همسر دوم اختیار کند مگر در موارد زیر:
- رضایت همسر اول.
- عدم قدرت همسر اول به ایفای وظایف زناشویی.
- عدم تمکین زن از شوهر.
- ابتلاء زن به جنون یا امراض صعب العلاج موضوع بندهای 5 و 6 ماده 8.
- محکومیت زن وفق بند 8 ماده 8.
- ابتلاء زن به هر گونه اعتیاد مضر برابر بند 9 ماده 8.
- ترک زندگی خانوادگی از طرف زن.
- عقیم بودن زن.
- غایب مفقودالاثر شدن زن برابر بند 14 ماده 8.
بنابراین بر اساس بند 3 ماده 16 قانون خانواده برای آنکه مرد بتواند زن دوم بگیرد بایستی به دادگاه رجوع و با اثبات عدم تمکین همسرش، از دادگاه اجازه ی ازدواج مجدد بگیرد
مدت زمان صدور حکم عدم تمکین
روند رسیدگی به دعوای عدم تمکین با تقدیم دادخواست الزام به تمکین زوجه توسط مرد به دادگاه خانواده آغاز می شود و پس از آن که دادگاه به آن ها نوبت رسیدگی داد، اقدام بررسی شرایط و اوضاع و احوال پرونده می کند. در صورتی که شرایط عدم تمکین محرز باشد، یعنی دادگاه به راحتی تشخیص بدهد که تمکین انجام نمی گیرد، معمولا در پایان جلسه اول دادرسی رای عدم تمکین را صادر می کند. در صورتی که در طول مدت دادرسی و صدور رای، تمکین صورت نگرفت، رای به اجرای احکام فرستاده می شود و در آن مرحله، زن به تمکین دعوت می شود و مادامی که تمکین انجام نشود، از نفقه محروم خواهد بود و در این میان مرد می تواند از دادگاه تقاضای اجازه ازدواج مجدد کند. معمولا مدت زمان صدور حکم عدم تمکین از زمان تقدیم دادخواست تا صدور حکم حد الاقل 6 ماه است.
اقدامات بعد از رای تمکین
در صورتی که پس از صدور حکم عدم تمکین، زن همچنان از تمکین سر باز زند، در این صورت در راستای اجرای حکم، دادگاه او را دعوت و الزام به تمکین می کند و تا زمانی که که تمکین نکند، از نفقه برخوردار نخواهد بود و زوج می تواند از دادگاه صدور اجازه برای ازدواج مجدد را درخواست کند. طلاق در صورت عدم تمکین زن موجب از بین رفتن نفقه و موجبات شرط تنصیف اموال زوج می شود. با این حال دادگاه و مامورین قانون به هیچ وجه نمی توانند زن را مجبور به تمکین کنند. به خاطر داشته باشید که زن، حتی در صورتی که ناشزه هم باشد، مستحق دریافت مهریه و اجرت المثل است.
ارتباط عدم تمکین زوجه و مهریه چیست
