به گزارش سایت خبری ساعد نیوز به نقل از شرق، عکس و نوشته های زیادی در همین روز ها در اینستاگرام، توییتر و تلگرام می توان دید که تأییدکننده این وضعیت است. کاربرانی که می شناسیم و تا پیش از این در حال و هوایی دیگر بودند، اهل طنز و بامزه بازی یا سفر و تفریح و خوش گذرانی یا شهروندان و کاربرانی معمولی بودند، حالا نوشته ها و مطالبشان طعم ناامیدی می دهد.
گروهی در فکر مهاجرت و رفتن از ایران هستند و گروهی هم از استیصال خود می نویسند. نگاهی گذرا به مطالب نوشته شده در این باره نیز نشان می دهد میزان واکنش یا همدلی مخاطبان با نوشته هایی از این دست (اگر لایک و کامنت را ملاک قرار بدهیم)، به شکلی چشمگیر بیشتر از نوشته هایی از جنس دیگر است.
این وضعیت ممکن است مقدمه یا نشانه ای از ناامیدی باشد که خود را به شکلی نشان دهد یا شاید موقعیتی گذرا و واکنشی طبیعی به اتفاقی اجتماعی در اطرافمان باشد، شاید هم بروندادی اغراق شده در بستر شبکه های اجتماعی برای اثبات اینکه «من هم واکنش نشان دادم» باشد؛ هر چه هست، مثل دومینو روی دیگران اثر می گذارد و ممکن است دامنه اثراتش تا بی نهایت ادامه پیدا کند.
تحلیل روان شناسان و مددکاران اجتماعی از این وضعیت چیست؟ در گزارش امروز سراغ همین موضوع رفته ایم و از این حس و حال و ریشه ها و چشم انداز اثرات اجتماعی آن از حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران و مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران، که هر دو از متخصصان باسابقه علم مددکاری اجتماعی ایران هستند، سؤال پرسیده ایم. آنچه در ادامه می آید، تحلیل آن ها از این وضعیت است.
مصطفی اقلیما، رئیس انجمن علمی مددکاران اجتماعی ایران، معتقد است خشم موجود در جامعه حاصل اتفاقی آنی و لحظه ای نیست، بلکه چنین پدیده هایی در یک پیوستار زمانی بلند مدت رخ داده است.
اقلیما گفت: مجموعه اتفاقاتی که در این سال ها میان مردم و برخی مسئولان رخ داده است، شکاف هایی ایجاد کرده که تلاش نکردن برای ترمیم آن در برهه های زمانی مختلف، به صورت نارضایتی در جامعه مشاهده می شود. بزرگ ترین اتفاقی که در آبان ۹۸ و پس از آن رخ داد، ترک برداشتن دیوار اعتماد بین مردم و مسئولان بود. چیزی که در سال های گذشته هم صدمه هایی به آن وارد شده بود؛ اما در ماجرای افزایش قیمت بنزین، نحوه اجرا و اطلاع رسانی آن به مردم و اظهارنظر های غیرمسئولانه بعد از آن موجب شد صدمه جبران ناپذیری به این اعتماد وارد شود. وقتی رئیس جمهور به عنوان منتخب مردم در سخنرانی های بعد از اعتراض ها اعلام می کند ما با دوربین های شهری و سیستم های مانیتورینگ شما را رصد و شناسایی می کنیم، طبیعی است که مردم و رأی دهندگان به او، از این موضوع خشمگین شوند. این گونه اظهارنظر های غیرمسئولانه که در آن روز ها کم هم نبود، موجب شد حتی آن هایی که در اعتراض ها حضور نداشتند نیز عصبانی شوند. درست است که عده ای در آن میان قصد داشتند از اعتراض ها سوءاستفاده کنند؛ اما به گفته مقامات کشور، بیشتر معترضان و آن هایی که در اتفاقات امسال در خیابان ها بودند، از طبقه فرودست جامعه و از میان فقرایی بودند که به دلیل افزایش قیمت بنزین، زندگی شان مختل شده بود. به گونه ای که حتی دستور دادند به کشته شدگانی که فقط برای اعتراض به خیابان آمده بودند و اغتشاشگر نبودند، دیه داده شود.
به گفته اقلیما، موضوع دیگری که موجب دامن زدن به خشم مردم می شود، احساس بی تأثیربودن آن ها در تعیین سرنوشت شان است. در همین ماجرای بنزین وقتی نمایندگان مجلس به وضوح اعلام می کنند از فرایند تصمیم گیری آن کنار گذاشته شده اند و بار ها اظهار بی اطلاعی می کردند، به نوعی این احساس در جامعه ایجاد می شود که در بازی قدرت جایی ندارند. همه این اتفاق ها در کنار هم و تکرار آن در سال های مختلف موجب شده نارضایتی کم کم در جامعه پا بگیرد و همین مسئله وضعیت کنونی را پدید آورده. از طرف دیگر، مردم از سال های گذشته تاکنون بار ها و بار ها در جامعه احساس بی عدالتی کرده اند؛ برای مثال مردم می بینند مسئولان کشور بار ها و بار ها شعار غرب ستیزی سر می دهند، اما خانواده و فرزندانشان را راهی خارج از کشور می کنند و این مسئله در سال های مختلف بار ها رخ می دهد. آن وقت در چنین شرایط حساسی مردم احساس می کنند حداقل برای بهره مندی از شرایط اقتصادی مطلوب تر و رسیدن به همان برابری که انتظارش را دارند، راهی خارج از کشور شوند.
اقلیما درباره اینکه برای کاستن از این موج نارضایتی از زندگی در جامعه چه می توان کرد، می گوید: «همان طور که در ابتدا هم گفتم، چنین پدیده ای حاصل یک اتفاق لحظه ای نیست که درمان لحظه ای داشته باشد. دولتمردان ما در طول سال ها بار ها و بار ها به دیوار اعتماد میان خودشان و مردم خدشه وارد کردند و حالا این اعتماد ضربه دیده است و برای ترمیمش هم باید سال ها تلاش کرد. البته اگر اراده ای برای ترمیم آن وجود داشته باشد. ما در اتفاقات سال ۱۳۸۸ هم چنین حالتی را در جامعه شاهد بودیم؛ اما آنچه در سال ۱۳۸۸ رخ داد، ناراحتی قسمتی از جامعه بود که احقاق حق خود را در گرو به قدرت رسیدن بخش دیگری از جناح سیاسی کشور می دانست؛ اما برای عصبانیت مردم در این روز ها چه نسخه ای وجود دارد؟ وقتی بیشتر معترضان و مردمی که به خیابان آمدند، از فقرا و محرومان جامعه هستند».
حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران، با بیان اینکه اتفاقات دی ۹۶ تا آبان ۹۸ بی ارتباط با یکدیگر نیستند، می گوید «خشم به وجود آمده در میان مردم به این سادگی ها از بین نمی رود. مردم مطالباتی داشتند؛ اما آیا مطالبات و سؤالات مردم از آن موقع تاکنون به شکلی درست پاسخ داده شده؟ فروکش کردن این خشم مستلزم این است که دولت اعتماد ایجاد کند که آن هم باید با نشانگان واقعی باشد. با حرف و صحبت مردم اعتماد نمی کنند. یک بخش از این اعتماد از دست رفته را می توان با شایسته سالاری و صداقت با مردم و اجرای درست قوانین و توجه به مطالبات بحق مردم و توجه به اقشار دارای نیاز های خاص به دست آورد؛ اما اگر این اتفاق نیفتد، شاخص اعتماد اجتماعی در سطح پایین خواهد ماند؛ چرا که شکاف روی دیوار اعتماد به راحتی ترمیم نخواهد شد».
موسوی چلک با اشاره به وضعیت نامناسب مؤلفه های اجتماعی در کشور افزود: «حال اقتصاد کشور خوب نیست و در کنار آن حال مؤلفه های اجماعی نیز خوب نیست. سرمایه اجتماعی و اعتماد اجتماعی بسیار پایین آمده است که آن هم دلایل مختلفی دارد؛ انتصابات نامناسب در حوزه های مدیریتی، پرونده فساد های مرتبط با مدیران و نزدیکان شان که در چند وقت اخیر به دادگاه کشیده شد، روی مؤلفه های مهم اجتماعی مانند سرمایه های اجتماعی و اعتماد اجتماعی تأثیر منفی گذاشت و نتیجه این شد که در واکنش به اجرای قانون افزایش قیمت حامل های انرژی مردم اعتراض کردند. البته اعتراضات را نباید مربوط به جنبش های سیاسی دانست. اعتراض افرادی بود که سفره هایشان کوچک و کیفیتش ضعیف تر شده بود. این صدای اعتراض مردم بود که به اعتقاد من شاید معترضان خیابان ها را ترک کرده باشند؛ اما واقعیت این است که مردم از نظر ذهنی قانع نشده اند؛ به همین دلیل می بینم که هر فردی که در فضای مجازی در دفاع از حقوق معترضان صحبت می کند، مورد توجه بسیاری از مردم قرار می گیرد، بیشتر بازنشر می شود و لایک بیشتری دریافت می کند. این نشان دهنده آن است که مردم هنوز قانع نشده اند».
او در ادامه گفت: «به نظرم آنچه اتفاق افتاد، بیش از آنکه ناشی از تأثیرات تصمیمات سیاست های خارج از کشور باشد، ناشی از بی تدبیری و ضعف مدیریت در کشور است. متأسفانه در حوزه اجرا نخبگان جایگاهی ندارند و طبیعی است که در چنین فضایی چنین اتفاقاتی نیز رخ دهد. حتی در اسلام نیز بار ها به مسئله فقر اشاره شده و گفته شده است که زمانی که فقر می آید، ایمان می رود. شاید به دلیل تأثیرات فقر است که این عبارت یا عبارات مشابه آن را از پیشوایان دین اسلام می شنویم. به نظر من این خشونت ها نشانه است، نشانه از نارضایتی».
موسوی چلک همچنین می گوید: «سال آینده با افزایش قیمت ها اقشار دارای نیاز های خاص نیز به مراتب دچار مشکلات بیشتری خواهند شد. به عنوان مثال وقتی به بودجه جدید نگاهی کنید، می بینید که تقریبا برای معلولان ۱۰ درصد از آنچه پیشنهاد داده شده بود، تصویب شد. این در حالی است که هزینه های فرد معلول بسیار بالا است و خانواده این معلولان حاضر هستند این ۵۵ هزار تومان را دریافت نکنند؛ اما برگردند به همان بنزین هزار تومانی. همین را می توان به دیگر خانواده های نیازمند نیز تعمیم داد. افرادی که وضعیت اقتصادی نسبتا بهتری دارند، در چنین شرایطی تلاش می کنند هر طور شده، از خدمات خود بکاهند تا در هزینه های شان صرفه جویی کنند و بتوانند نیاز های اساسی خود را تأمین کنند؛ اما فردی که هیچ چیزی ندارد و راهی برای کسب درآمد ندارد، چه راهی دارد. ما باید نگران این افراد باشیم».
4 سال پیش