آیا تاتوره سمی است؟ عوارض و فواید آن

تاتوره چیست؟

نام علمی گیاه تاتوره Datura stramonium L است و به آن Jimsonweed گفته می شود.این گیاه، داتوره، طاطوره، تاتوله، نوارالفدی و نفیر نیز نامیده شده است.بومی آمریکای شمالی و بنا به قولی آمریکای مرکزی است و سرخپوستان از آن در جشن بلوغ و مناسبت های دیگر خود استفاده می کرده اند.نوع این گیاه علف است اما جزو تیره ی سیب زمینی ها محسوب می شود و قسمت های مورد استفاده ی آن عبارت از برگ ها و دانه های آن هستند. این گیاه، یک ساله بوده و ارتفاع آن به پنجاه تا دویست سانتی متر می رسد و در حال حاضر در همه ی دنیا یافت می شود.در مناطق بایر و کنار جاده ها و در ارتفاعات کم و متوسط می روید و خاک مناسب برای آن خاک غنی شنی یا خاک آهکی با منطقه ای باز و آفتابی است.نوعی از آن در ایران وجود دارد که به نام های تاتوله، جوزماش، نبات اهریمنی و علف شیطان موسوم است.

یک روایت

تاتوره از اواسط قرن شانزدهم در اسپانیا شناسایی شده بود. نویسنده ای به نام «رابرت بورلی، جونیور» (Robert Beverley, Jr) در کتابی به نام «تاریخ ویرجینیا» نوشته است: در سال 1676 میلادی، سربازان انگلیسی برای سرکوب شورشی موسوم به «شورش بیکن» در ویرجینیای آمریکا از این ماده به عنوان ماده ای مخدر که به آن ها حالتی غیرعادی می داد استفاده کردند.

سایر ویژگی ها

تاتوره شاخه زنی زیاد و برگ های بیضی شکلی دارد که به شکل دندانه دار و بدبو هستند. گل تاتوره سفید رنگ، قیفی شکل و بزرگ است.هنگام چیدن تاتوره باید احتیاط زیادی کرد چون سمی است. میوه ی آن به کپسولی بزرگ شبیه است که با شکافی از جهت طول باز می شود و روی آن تیغ های زیادی وجود دارد و درونش دانه هایی سیاه رنگ دیده می شود و اگر کمی از برگ تازه ی آن را له کنید، بویی تهوع آور و بد از آن بر خواهد خواست.

تاتوره در طب سنتی

• تاتوره جزو گیاهان داروئی محسوب می شود.
• از این گیاه ماده ای به نام «آتروپین» استخراج می شود که خاصیت ضد زهر دارد.
• نکته ی جالب اینجاست که خود علف تاتوره گیاهی سمی است.
• طعم آن تلخ و ترش است.
• برگ های این گیاه با ایجاد حرارت تا 50 درجه خشک می شود.
• یکی دیگر از روش های خشک کردن این گیاه، قرار دادن آن در سایه است.
• در طب سنتی از آن برای درمانِ سیاه سرفه، سرفه های عصبی، دردهای عصبی، تشنج، بی اختیاریِ دفع ادرار و نقرس استفاده شده است.
• در برخی منابع اشاره شده که به صورت سیگار برای کم کردن اثرات آسم به کار برده شده.

مواد مؤثر دارویی

در کتاب «گزیده ی گیاهان دارویی» تألیف «دکتر سید هادی صمصام شریعت» مواد مؤثرِ داروییِ تاتوره به این شرح نوشته شده است:«هیوسیامین (آتروپین)، هیوسین (اسکوپولامین)، املاح معدنی و مقدار کمی اسانس، تانن، داتوجنین، داتوجن»

خواص دمنوش تاتوره

در همان کتاب، خواص زیر برای این گیاه ذکر شده:«ضد اسپاسم، آنتی کولی نرژیک است و در درمان سرفه و بیماری های آسم و پارکینسون نیز به کار می رود.»در منابعی دیگر برای آنفولانزا و آنفولانزای خوکی و برخی ناراحتی های اعصاب نیز مفید ذکر شده است.

میزان مصرف دمنوش

در صفحه ی 101 همان منبع، مقدار و دستور مصرف آن 2/0 – 06/0 گرم روزی سه بار به صورت دم کرده نوشته شده است.در منبع فوق الذکر تأکید شده که مصرف دمنوش تاتوره باید تحت نظر پزشک انجام شود و خانم های شیرده و باردار نباید آن را مصرف کنند.در مورد دوز مصرفی در منابع علمی جهانی نوشته شده که دستور خاصی برای آن وجود ندارد و باید پزشک داروساز نسبت به شرایط فیزیکی و موارد فرد، میزان آن را تعیین کند.

عوارض دمنوش

ماده سمی تاتوره «داتورین» نام دارد که از سه آلکالوئید «آتروپین»، «هیوسیامین» و «اسکوپولامین» تشکیل شده.مشکلاتی مانند خشکی دهان و گلو، مشکلات بینایی، تپش قلب، تنگی نفس و استفراغ از علایم مسمومیت با این گیاه است که می تواند حتی به مرگ منجر شود.مصرف این گیاه بخصوص برای کودکان و زنان باردار و دارندگان ناراحتی های قلبی، ناراحتی های گوارشی، یبوست، تب و ناراحتی مری، انواع فتق، برخی ناراحتی های چشم و مبتلایان به احتباس ادرار بسیار خطرناک است.

در برخی منابع برای درمان مسمومیت ناشی از آن استفاده از مواد تهوع آور، قهوه ی غلیظ و ضد سم هایی نظیر «مورفین» یا «پیلوکارپین» توصیه شده است.(در صورت مسمومیت با تاتوره بلافاصله با پزشک مشورت کنید.)در منابعی دیگر گفته شده که تاتوره مواد مخدر می تواند محسوب شود و استفاده از آن برای ایجاد توهم و سرخوشی خطرناک و اعتیاد آور است.مواد موجود در این علف بر سیستم عصبی انسان تأثیر گذاشته و برخی حرکات ارادی را به حالت غیرارادی در می آورد.

آیا با این دمنوش ها آشنایی دارید؟

مهمترین نکات

• نام علمی گیاه تاتوره (Datura stramonium L) است و به آن Jimsonweed گفته می شود.
• قسمت های مورد استفاده ی آن عبارت از برگ ها و دانه های آن هستند.
• به هیچ عنوان نباید از آن بدون دستور پزشک داروساز استفاده کرد.
• عوارض آن مشکلاتی مانند خشکی دهان و گلو، مشکلات بینایی، تپش قلب، تنگی نفس و استفراغ و توهم و دوبینی است و می تواند حتی به مرگ منجر شود.
• در برخی موارد می تواند اعتیادآور باشد.
• کودکان، زنان شیرده و باردار و برخی از بیماران که در متن مقاله توضیح داده شده نباید آن را مصرف کنند.
• در طب سنتی از آن برای درمان، سیاه سرفه، سرفه های عصبی، دردهای عصبی، تشنج، بی اختیاری دفع ادرار و نقرس استفاده شده.
• در منابع جدیدتر، ذکر شده که ضد اسپاسم، آنتی کولی نرژیک است و در درمان سرفه و بیماری های آسم و پارکینسون، آنفولانزا و آنفولانزای خوکی نیز به کار می رود و بااینکه خودش سمی است ولی برای برخی موارد خاصیت ضد سم دارد.