علل آتاکسی و راههای درمان آن

آتاکسی ظهور یک اختلال در سیستم عصبی است که معمولا بر روی مخچه تاثیر می گذارد. در حقیقت، سه تقسیم بندی مجزا برای این بیماری وجود دارد: مخچه، حسی و دهلیزی. انواع مختلفی از عدم تعادل در این طبقه بندی ها وجود دارد. فرم خفیف آن (dystaxia) و افرادی که یک طرف بدن آن ها تحت تاثیر قرار می گیرد(hemiataxia) تا نوع شدید و ناتوان کننده این اختلال وجود دارد. افرادی که از نوع شدید آن رنج می برند ممکن است به جراحی نیاز داشته باشند.

علائم آتاکسی

• هماهنگی ضعیف بین عضلات
• راه رفتن نامتعادل و تلو تلو خوردن
• مشکل در حرکاتی مانند غذا خوردن، نوشتن، بستن دکه پیراهن
• تغییر در تکلم
• حرکات غیر ارادی و نوسانی چشم (نیستاگموس)
• مشکل در بلعیدن

در صورت پیشرفت آتاکسی ممکن است علائم دیگری ظاهر شوند:

• حالات چهره کمتر مشخص خواهند بود.
• لرزش اندام
• حرکات غیر ارادی، سریع، منظم و تکراری چشم
• پاهای سرد
• مشکل در حفظ تعادل
• مشکل در راه رفتن
• مشکلات بینایی
• مشکلات شنوایی
• افسردگی

علل بروز آتاکسی

• ضربه به سر : آسیب مغز و نخاع در اثر ضربه به سر (مثلا در تصادف رانندگی) می تواند سبب شروع آتاکسی شود. پزشک می تواند با آگاهی از سابقه ضربه به سر در بیمار، علت احتمالی آتاکسی را تشخیص دهد.
• سکته مغزی : هنگامی که جریان خون به بخشی از مغز قطع شود و یا به شدت کاهش یابد، بخشی از سلول های مغز از اکسیژن و مواد مغذی محروم می شوند و در نهایت می میرند.
• سکته مغزی ایسکمی گذرا ناشی از کاهش موقتی جریان خون به مغز می باشد که بیش از چند دقیقه طول نمی کشد و منجر به آتاکسی موقتی می شود.
• فلج مغزی قبل، در طی و یا بعد از تولد : این یک اصطلاح عمومی برای گروهی از اختلالات ناشی از آسیب مغز کودک می باشد که بر توانایی های او برای هماهنگ کردن حرکات بدنش تاثیر می گذارد.
• اگرچه علل مختلفی برای آتاکسی وجود دارد، اما در بسیاری از موارد، هیچ علت مشخص و قطعی برای مبتلایان پیدا نمی شود
• مولتیپل اسکلروزیس: بیماری ام اس یک بیماری مزمن ناتوان کننده است که بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر می گذارد.
• آبله مرغان : آتاکسی یکی از عوارض نادر آبله مرغان و سایر بیماری های ویروسی می باشد. آبله مرغان ممکن است در مراحل بهبودی و حتی پس از بیماری ظاهر شود و برای چند روز و یا چند هفته به طول انجامد و معمولا عدم تعادل ناشی از این آتاکسی به مرور زمان از بین می رود.
• سندرم پارانئوپلاستی : این بیماری نادر نتیجه اختلالات ناشی از پاسخ سیستم ایمنی بدن به یک تومور سرطانی (نئوپلاسم) می باشد که اغلب مناطقی مانند ریه، تخمدان، پستان یا غدد لنفاوی را درگیر می کند. این آتاکسی ممکن است ماه ها یا سال ها قبل از سرطان تشخیص داده شود.
• تومور مغزی : رشد تومور در مغز، چه سرطانی (بدخیم) و یا غیر سرطانی (خوش خیم) می تواند به مخچه صدمه وارد کند.
• عوارض برخی داروها: واکنش سمی این آتاکسی ناشی از عوارض برخی داروها، به خصوص باربیتورات ها مانند فنوباربیتال و آرام بخش ها، مانند بنزودیازپین ها می باشد. موارد دیگری مانند الکل و مسمومیت با مواد مخدر، مسمومیت با فلزات سنگین از جمله سرب و جیوه و مسمومیت با حلال می تواند آتاکسی را ایجاد کند.
• کمبود ویتامین ای و یا ویتامین ب12: عدم مصرف کافی ویتامین E و یا ویتامین B12 می تواند به عدم تعادل بدن منجر شود.

تشخیص بیماری آتاکسی

در صورت ابتلا به آتاکسی پزشک به دنبال دلایل قابل درمان می گردد. علاوه بر انجام معاینه فیزیکی و عصبی شامل چک کردن حافظه و تمرکز، بینایی، شنوایی، تعادل، هماهنگی اعضای بدن و رفلکس ها، ممکن است پزشک درخواست تست های آزمایشگاهی زیر را داشته باشد:

• تصویربرداری- سی تی اسکن یا ام آر آی مغز جهت تعیین دلایل احتمالی و نشان دادن انقباض مخچه و سایر ساختارهای مغز در افراد مبتلا به آتاکسی.
• پونکسیون کمری (گرفتن مایع نخاعی)- جهت آزمایش مایع اطراف مغز و نخاع.
• آزمایش ژنتیک- تعیین اینکه آیا فرزند شما دارای جهشی در ژن است که موجب یکی از بیماری های ارثی آتاکسی بشود یا خیر

درمان آتاکسی

فیزیوتراپی

برای بیشتر علائم فیزیکی آتاکسی همچون مشکل در راه رفتن و مشکلات کنترل عضلات، فیزیوتراپی یک گزینه قابل دوام است. اگر راه رفتن هنوز هم امکان پذیر است می توان از این روش استفاده کرد. این نوع خفیف آتاکسی است و در طول زمان می توان کنترل بیشتری بر روی مفاصل و اندام ها بدست آورد. همچنین تمرینات ورزشی خانگی بسیاری وجود دارد که می تواند کنترل عضلات را تقویت کند و عملکرد سیستم عصبی را بهبود ببخشد.

استفاده از ویتامین E

برخی از تحقیقات و پژوهش های انجام شده نشان داده است که کمبود ویتامین E می تواند باعث بروز نشانه های آتاکسی شود. به طور خاص، کمبود ویتامین E می تواند منجر به عملکرد ضعیف سیستم عصبی شود. ویتامین E همچنین به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می کند و می تواند استرس اکسیداتیو را در بدن کاهش دهد و به تمامی سیستم اندام ها کمک می کند کار خود را به درستی انجام دهند. برخی از غذاهای غنی از ویتامین E شامل بادام زمینی، اسفناج، بادام، مارچوبه،خردل و دانه آفتابگردان است.

ماساژ

از آنجایی که آتاکسی در اصل یک موضوع التهاب یا عملکرد ضعیف مخچه یا سایر بخش های سیستم عصبی مرکزی است، یک راه حل فیزیکی می تواند گزینه مناسبی برای درمان باشد. برخی از تحقیقات انجام شده نشان می دهد که ماساژهای مخصوصی که بر روی گردن و سر تمرکز دارند، می تواند فشار اضافی و التهاب در عضلات و بافت های گردن و سر را کاهش دهد. اینکار به بدن کمک می کند کنترل طبیعی بر روی عضلات خود داشته باشد.

استفاده از ویتامین B1

کمبود ویتامین B1 که با عنوان تیامین نیز شناخته شده است در برخی از بیماران با آتاکسی مربوط بوده است. تیامین برای سوخت و ساز درشت مغذی ها مهم است و نقش کوآنزیمی بسیاری دارد. بدون آن، عملکرد سیستم عصبی بدن مختل خواهد شد. غذاهای غنی از ویتامین B1 شامل ماهی، دانه ها، نان و نخود فرنگی است.

روغن زیتون

مطالعات انجام شده نشان داده است که مصرف ترکیب مناسبی از چربی های سالم در رژیم غذایی می تواند نشانه های آتاکسی را کاهش دهد. روغن زیتون سرشار از ترکیبات پلی فنولیک و آنتی اکسیدان های مختلف دیگر همچون اسیدهای چرب امگا۳ است و همین امر ان را به یک گزینه سالم تبدیل کرده است. افرادی که خطر ابتلا به آتاکسی در آن ها وجود دارد بهتر است بیشتر از روغن زیتون استفاده کنند.

ماهی سالمون

ماهی سالمون تقویت کننده مغز است و به خاطر حضور اسیدهای چرب امگا۳ در این ماهی برای بدن مزایای بسیاری دارد. اسیدهای چرب امگا۳ دارای خواص ضدالتهابی و آنتی اکسیدانی بسیاری است که آن را برای سیستم عصبی بسیار مهم کرده است. با کاهش سطح استرس اکسیداتیو و بهبود عملکرد شناختی، این اسیدهای چرب می توانند از بروز نشانه های آتاکسی جلوگیری کنند.

سخن پایانی

همانطور که قبلا نیز ذکر کردیم، آتاکسی می تواند به اشکال و شدت های مختلف بروز کند. اگر می خواهید از درمان مناسب بهره مند شوید و نشانه های موجود را کمتر کنید، بهتر است با یک پزشک متخصص مشورت نمایید. بیشتر درمان های خانگی تنها برای نشانه ها و انواع خاصی از آتاکسی قابل اعمال است. به همین خاطر باید رویکرد درمانی مناسب بر اساس شرایط موجود اتخاذ گردد.