علل جویدن ناخن در کودکان و راههای درمان آن

جویدن ناخن در کودکان

علت جویدن ناخن کودک شامل کنجکاوی، تقلید، اضطراب و بی حوصلگی می شود. در صورت عدم اصلاح به موقع، اين رفتارها ممكن است در بزرگسالی نيز ادامه پيدا كنند. در جریان رشد کودک، فشارها و تنش های مختلفی او را تحت تأثیر قرار می دهند. هرچند كه ممكن است این مسائل از ديد والدين پنهان بمانند ولی در قالب علائمی بیرونی همچون جويدن ناخن، خود را نشان می دهند. اگر عادت جويدن ناخن در كودك شما شديد نيست و تنها در هنگام تماشای تلویزیون و يا در شرايط خاص و دلهره آور این کار را می کند، هیچ جای نگرانی نيست و احتمالا با افزايش سن، این عادت کودکانه ترک خواهد شد. اما وقتی عادت جويدن ناخن در كودك طولانی تر از حد معمول و به شكل های غيرعادی ادامه يابد، براي مثال به خودش آسیب بزند یا در همه حال این کار را تکرار کند، باید فکری اساسی به حال این عادت کرد.

علل جویدن ناخن در کودکان

جویدن ناخن یک عادت نامناسب است و علت دقیق آن قابل بحث است. یکی از دلایل ناخن جویدن می تواند ریشه در فاکتورهای فامیلی داشته باشد، هرچند این علت که آیا فاکتورهای خانوادگی مربوط به تقلید رفتار ناخن جویدن در سایراعضای خانواده و یا ریشه های ژنتیکی، تاثیر دارد یا خیر، هنوز ناشناخته است.

عوامل روان شناختی اصلی که با این رفتار مرتبط هستند شامل، استرس، نگرانی، اضطراب و خلق و خوی غیر متمرکز است. در واقع می توان گفت عادت ناخن جویدن در کودکان مکانیزمی است برای مقابله با شرایط استرس زا و از طرف دیگرهم عدم فعالیت مناسب (فعالیت کم، خستگی) ، گرسنگی و یا پایین بودن اعتماد به نفس ممکن است باعث ناخن جویدن در کودکان شود. عصبانیت بیش از حد ناشی از فشارهای روحی و اضطراب برای تسکین ناراحتی ها، دلواپسی و تضاد های فکری، بلا تکلیفی به خاطر درگیری با والدین، امتحانات، پاسخ دادن به معلم، تماشای فیلم های ترسناک، تقلید از دیگران، والدین، دوستان،هیجان بیش از حد و عکس العمل خصومتی در مقابل والدین و دیگران از دیگر علل جویدن ناخن محسوب می شود.

راههای عملی برای درمانجویدن ناخن کودک

برای کمک به این کودکان می توان از ناخن آسیب دیده تصویری تهیه کرد و وضعیت آن را با ناخن سالم مقایسه کرد. همچنین هنگامی که کودک مشغول جویدن ناخن است بدون این که متوجه شود، از او فیلم تهیه کنید و سپس برای او به نمایش بگذارید. احتمال دارد با مشاهده فیلم به خود بیاید و این عادت را کنار بگذارد.
قرار دادن آیینه جلوی کودک او را متوجه این عادت ناپسند می کند. کودک را تشویق کنید در مجلات، تصویر دست های زیبا را جست وجو کند یا روی کتاب یا آینه بچسباند تا مرتب تصویر این دست ها را با دست های خود مقایسه کند.
** اقدام دیگری که در این زمینه مفید است، شناسایی مکان و زمانی است که این رفتارها در او بیشتر می شود.
به عنوان مثال، شاید کودک با ایجاد موقعیت های خاص به ناخن جویدن می پردازد. این حالت را که در او استرس ایجاد می کند شناسایی و کاری کنید که در موقعیت های استرس زا قرار نگیرد. اگر کودک هنگام تماشای برنامه تلویزیونی ناخن می جود، شیئی به دست او بدهید تا سرش گرم شود. به مکان هایی که این عادت کودک زیاد می شود نیز دقت کنید تا علت این اختلال را بفهمید. هنگامی که این عادت کم شد، با تعیین پاداش، این رفتار خوب او را تقویت کنید. به عنوان مثال، برای تشویق هر بار ناخن نجویدن ستاره ای به جدول برنامه های روزانه او اضافه کنید و به ازای هر 10 ستاره به او هدیه دهید. اگر فرزند شما دختر است به او لاک یا دستکش هدیه کنید تا با استفاده از آن جویدن ناخن را فراموش کند. اگر پسر است به او ناخن گیر یا ذره بین بدهید تا با استفاده از آن به آسیبی که به ناخن و اطراف آن رسانده است، توجه کند و ناخن های خود را کوتاه کند. در صورت آسیب رسیدن به دندان های کودک به دندان پزشک مراجعه کنید. اگر این عادت با اضطراب شدید همراه باشد، حتما از متخصصان بهداشت روان کمک بگیرید. گاهی رفتار والدین یا اطرافیان، زمینه اضطراب کودک را زیاد می کند.

راهکار های مناسب

شما برای اینکه بتوانید یک عادت بد را از سر فرزندتان بیندازید باید از روش های دست علمی استفاده کنید. در مورد جویدن ناخن قدیم تر ها از تلخ و تند کردن ناخن یا تنبیه های بدنی استفاده می کردند، اما امروز می تواند از روش های ملایم تری برای این کار بهره برد و به نتیجه خوبی رسید.
کوتاه کردن ناخن ها: ناخن های کوتاه شده به سختی قابل جویدن هستند، سعی کنید هر چند روز یک بار ناخن هایش را بگیرید و سوهان بزنید تا حتی نتواند تکه های کوچک ناخن را به دندان بگیرد.

حواس پرتی: زمانی که شروع به جویدن ناخن می کند باید بلافاصله حواس او را پرت کنید، از او کار هایی بخواهید که مجبور شود از انگشتانش استفاده کند درست کردن کاردستی یا کشیدن نقاشی روش خوبی برای این کار است.

دعوا نکنید: کودک باید احساس خوبی نسبت به خود پیدا کند. شرمنده کردن سرزنش، تحقیر، تهدید و تنبیه کودک هیچ اثری درمانی ندارد بلکه عادت را تشدید می کند و باعث اختلالات دیگر نیز می شود. به جای این کار به او اعتماد به نفس بدهید.
تلخ نکنید: برای جلوگیری از این کار می توانید چسب زخم رنگی تهیه کنید و به روی انگشتانش بزنید. هرگز دنبال روش هایی مثل تهدید، تنبیه، پاشیدن فلفل و دارو های تلخ، بدمزه، بد رنگ و… به روی انگشتانش نباشید. چون تجربه نشان داده این روش ها نه تنها برای ترک ناخن جویدن کودک مؤثر نیست بلکه با ایجاد احساس گناهکاری و اضطراب در فرد سبب می شود بیشتر به این عمل بپردازد.
کودک را نترسانید: اگر کمی دقت کنید ناخن جویدن بیشتر در کودکانی که والدینشان ناآگاهانه و به بهانه های مختلف در آن ها ایجاد ترس می کنند زیاد دیده می شود. خیلی از والدین عادت دارند بچه را با موجودات خیالی مثل لولو و غول و جادوگر و.. می ترسانند و هر کار بدی بکند می گویند “اگر گریه یا اذیت کنی می گویم لولو تو را بخورد”، در مورد ناخن جویدن هم به همین شکل او را تهدید می کنند که "اگر ناخنت را بخوری درخت ناخن در شکمت رشد می کند" ترساندن کودک از دکتر یا آمپول هم جزو شیوه های غلطی است که والدین برای ساکت کردن کودک اعمال می کنند. همه این ها می تواند به مرور زمان واکنش های عصبی و اضطرابی زیادی در کودک ایجاد کند.

تصویر به او نشان دهید: بچه ها همیشه جذب تصاویر می شوند تا کلمات. برای ترک این کار هم شما می توانید از روش تصویری استفاده کنید. از ناخن آسیب دیده تصویری تهیه کرده و وضعیت آن را با ناخن سالم مقایسه کنید و هنگامی که کودک مشغول جویدن ناخن است بدون این که متوجه شود، از او فیلم بگیرید و به او نشان دهید. احتمال دارد با مشاهده فیلم به خود بیاید و این عادت را کنار بگذارد. می توانید زمانی که شروع به جویدن ناخن کرد یک آیینه مقابل او بگذارید تا تصویر خودش را ببیند و از انجام این عمل منصرف شود. کودک را تشویق کنید در مجلات، تصویر دست های زیبا را جست وجو کند یا روی کتاب یا آینه بچسباند تا مرتب تصویر این دست ها را با دست های خود مقایسه کند.البته بدانید هیچ کدام از این روش ها با یک بار و دو بار و بدون تکرار جوابگو نیست. هر بار ممکن است فرزند شما برخورد تندی با شما بکند یا جیغ بزند و فرار کند و در خلوت به این کار مشغول شود، اما شما کوتاه نیایید و به کار خودتان ادامه دهید.

کتاب بخوانید: یکی دیگر از روش ها مؤثر در ترک عادت های بد خواندن کتاب است. همان طور که در نوپایی وقتی می خواهد کودک را با توالت آشنا کنید انواع و اقسام کتاب های آموزش توالت رفتن را برای او می خوانید و با تصاویرش به او یاد می دهید در مورد عادت ها بد هم می توانید کتابی تهیه کنید فرزندتان را باشخصیت قصه دوست کنید و بدون کمترین اشاره ای به عادتی که خودش دارد شخصیت قصه را تشویق به ترک ناخن جویدن کنید. با این روش هم کودک تحقیر نمی شود و هم کم کم به رفتار ناپسندش پی می برد.
صحبت کنید: زمانی که کودک در سنی بود که می توانست حرف های شما را به خوبی درک کند بهترین راه صحبت کردن با او است. در مورد این عادت با او صحبت کنید، اما درباره رفتارش قضاوت نکنید. صحبت با او درباره ناخن جویدن نباید باعث افزایش اضطراب کودک شود. به او بگویید که این مشکل را با کمک او حل خواهید کرد. با آن ها در مورد عادات ناخوشایند آدم ها گفت و گو کنید، بگویید عادت ناخوشایند چیست؟ آیا جویدن ناخن هم جز عادت های بد است یا نه؟ بعد در جریان گفت و گو با کودک هم فکری کنید و تلاش کنید به طور جمعی به یک نتیجه گیری برای رفع این مشکل برسید. به دنبال راهکاری باشید که به تأیید شما و کودکتان برسد. مثلاً گاهی اوقات، کودکانی که در آستانه نوجوانی هستند از اینکه مدام چیزی به آن ها گوشزد شود، خوششان نمی آید پس در این شرایط باید راه حل های توافقی دیگری پیدا کنید.
جایگزین سازی: سعی کنید یک فعالیت جذاب با دست یا یک اسباب بازی مناسب پیدا کنید که مانع از ناخن جویدن فرزندتان شود. مثلاً بازی رانندگی یا اسباب بازی های بی خطر و جالب برای اینکه کودک در هنگام مطالعه یا تماشای تلویزیون آن را در دست بگیرد. با این روش ها می توانید حواس ناخودآگاه او از جویدن ناخن پرت کنید. اگر کودک شما فعال و اهل ورزش است بهترین کار این است که از نرمش و فعالیت های بدنی برای آرام کردن هیجانات او استفاده کنید. سعی کنید انرژی های کنترل نشده کودک را از طریق فعالیت های متنوع تخلیه کنید. با توجه به شرایط کودک و موقعیت خانوادگی، انتخاب های متعددی پیش رو دارید. در برخی کودکان فعالیت های بدنی مثل ورزش یا بازی های پرتحرک جوابگوست و در برخی دیگر فعالیت های ذهنی مانند کاردستی یا نواختن موسیقی مفید است.

تأثیر رفتار والدین: بد نیست بدانید احتمال اینکه بروز این عادت ها به رفتار خود شما وابسته باشد خیلی زیاد است. متخصصان علاوه بر بررسی رفتار کودک، رفتار والدین را نیز بررسی می کنند. گاهی وقت ها عامل اصلی این رفتار، ممکن است عملکرد والدین و اطرافیان باشد. متخصصان در این شرایط باید به والدین کمک کنند تا رفتار و واکنش خود را نسبت به کودک سنجیده تر کرده و باعث بروز اضطراب در کودک نشوند. کودک با ناخن جویدن به نحوه رفتار والدین یا اطرافیان با او واکنش نشان می دهد؛ در این زمینه والدین باید سعی کنند ناراحتی و مشکلات ناشی از مشغله های کاری خود را به منزل منتقل نکنند.

پیشگیری از ناخن جویدن

ممکن است که در یک شب تغییری را مشاهده نکنید اما با کمی وقت گذاشتن و تلاش کردن می توانید این عادت را از بین ببرید این نکات را امتحان کنید.

ناخنهایتان را کوتاه کنید: اگر به اندازه کافی بلند نباشند که با دندان های تان جویده شوند به ترک این عادت بسیار کمک خواهد کرد.

آنها را با یک لاک بدمزه و تلخ بپوشانید: طعم وحشتناک آن باعث می شود که قبل از جویدن ناخنتان، به آن کار، فکر کنید.

از مانیکور استفاده کنید: با خرج کردن پول و گذراندن زمان در سالنهای زیبایی، باعث می شود که ناخن هایتان زیباتر به نظر برسد و از جویدن آن اجتناب کنید.

دستکش بپوشید: ممکن است کمی احمقانه به نظر برسد، اما با این کار به ناخن هایتان دسترسی ندارید و مانع از دسترسی به آنها میشوید .اگر دستکش در برنامه روزانه شما جایی ندارد ،با استفاده از برچسب ناخن روی آنها را بپوشانید ، این کار می تواند نتیجه مشابهی داشته باشد.

توجه داشته باشید که در چه زمانها و چه احساساتی شروع به جویدن ناخن می کنید و راه حل هایی برای مقابله با این احساسات پیدا کنید.

دست ها و دهانت را مشغول نگه دارید: برای این کار، از یک توپ استرس ،سنگ نگرانی یا حتی یک قلم برای کلیک کردن استفاده کنید و اینکه دهان خود را با جویدن آدامس مشغول نگهدارید ، به جای جویدن ناخن هایتان، وقت خود را صرف این عوامل کنید.

سخن پایانی

متخصصان علاوه بر بررسی رفتار کودک، بر رفتار والدین نیز تمرکز می کنند. زیرا عامل اصلی این رفتار، ممکن است عملکرد والدین و اطرافیان باشد. متخصص در این شرایط به والدین کمک می کند تا رفتار و واکنش خودشان را نسبت به کودک سنجیده تر کنند تا اضطرابی به کودک وارد نشود. کودک با ناخن جویدن به نحوه رفتار والدین یا اطرافیان با او واکنش نشان می دهد؛ در این زمینه والدین باید سعی کنند ناراحتی و مشکلات ناشی از مشغله های کاری خود را به منزل منتقل نکنند.چنانچه یکی یا هر دو والدین کودکی؛ عادت به ناخن جویدن داشته باشند احتمال آنکه کودک آنها نیز به این عادت مبتلا شود بیشتر از کودکانی است که والدین آنها دچار این اختلال نیستند. زیرا در بعضی موارد، کودک ناخن جویدن را از والدین می آموزد، چون می بیند والدینش به هنگام ناراحتی این عمل را انجام می دهند و ازاین رو یاد می گیرد برای رفع ناراحتی خود به این عمل روی آورد.