علل لخته شدن خون و راههای درمان آن

لخته شدن خون چیست؟

لخته خون ممکن است در سرخرگ شما ایجاد شود. سرخرگ ها اکسیژن مورد نیاز بدن را از قلب به تمامی سلول ها می رسانند. پیامد این موضوع می تواند برایتان خیلی گران تمام شود. وجود لخته ی خون در شاهرگ از رسیدن اکسیژن به قلب، ریه یا مغز جلوگیری می کند و خطر حمله ی قلبی و حتی سکته را بالا می برد. لخته خون حتی در رگ هایی که خون را به قلب برمی گرداند، هم ایجاد می شود. علائم در این حالت کندتر و به مرور زمان خود را نشان می دهند، ولی باز هم از خطرناک بودن آن کم نمی شود.

با دانستن علائم هشداردهنده در بخش های مختلف بدن یاد می گیرید که چه زمانی به اورژانس مراجعه کنید. دانستن موارد زیر به نحو چشمگیری شما را از منطقه ی خطر دور نگه می دارد.

علل و عوامل لخته شدن خون

• سندرم آنتی فسفولیپید
• آترواسکلروز (تصب شرایین)
• برخی داروها مانند قرص های ضدبارداری، داروهای هورمون درمانی و برخی داروهای سرطان پستان
• ترومبوز ورید عمقی
• سابقه خانوادگی ابتلا به لخته شدن خون
• آریتمی قلبی (بی نظمی ضربان قلب)
• سکته قلبی
• نارسایی قلبی
• چاقی
• بیماری عروق محیطی
• پلی سیتمی ورا
• بارداری
• نشستن طولانی مدت و یا استراحت طولانی در بستر
• آمبولی ریه
• سیگار کشیدن
• سکته مغزی
• عمل جراحی

علائم و نشانه های لخته شدن خون

قلب

• سنگین یا درد در قفسه سینه
• تنگی نفس
• تعریق
• تهوع
• سرگیجه
• ناراحتی در سایر قسمت های فوقانی بدن

مغز

• ضعف صورت، دست ها یا پاها
• مشکلات بینایی
• مشکل صحبت کردن
• سردرد ناگهانی و شدید
• سرگیجه

ریه

• درد قفسه سینه
• تنگی نفس
• تپش قلب
• تب
• تعریق
• سرفه همراه با خون

بازو یا پا

• درد ناگهانی یا تدریجی
• تورم
• حساسیت به لمس
• گرما

شکم

• درد شدید شکم
• استفراغ
• اسهال

انواع لخته خون

بازو و پا

زمانی که لخته خونی در یکی از رگ های عمیق بازو یا پای شما شکل می گیرد (منظور رگی است که زیر پوست قرار دارد)، به آن ترومبوز عمیق رگی (DVT) می گویند. این وضعیت خطرناک است، چون لخته خون ممکن است به سمت قلب یا ریه تان حرکت کند با وضعیت خطرناکی روبه رو هستید.

اگر مدت زمان طولانی ای حرکت نکرده باشید و راه نرفته اید، احتمال ابتلا بهDVT بالا می رود. به عنوان مثال زمانی که دوران نقاهت جراحی را می گذرانید یا به مدت طولانی در هواپیما می نشینید، ممکن است به این حالت دچارشوید. درصورتی که یکی از علائم زیر را داشتید، بالافاصله به اورژانس مراجعه کنید:

ورم: ورم دقیقا در نقطه ای که لخته خون پدید آمده خود را نشان می دهد. ممکن است که تمام دست یا پای شما هم ورم متورم شود.

تغییر رنگ پوست: اگر متوجه شدید که بازو یا پایتان اندکی رنگ قرمز یا آبی به خود گرفته است یا حتی گرم شده و سوزن سوزن می شود بهتر است به وجود لخته خون در آن شک کنید.

درد: با بحرانی شدن وضعیت لخته خون و بزرگ شدن آن احساس درد می کنید. این درد ممکن است به شکل دردی مبهم و گذرا یا دردی شدید خود را نشان دهد.

اشکال در نفس کشیدن: در صورتی که چنین نشانه ای دارید پس لخته خون دیگر از رگ پا و دست تان حرکت کرده و به ریه منتقل شده است. ممکن است سرفه ی معمولی و حتی سرفه خونی هم داشته باشید. از علائم دیگر آن درد قفسه سینه و سرگیجه است. در صورت دیدن چنین علامتی هرچه سریع تر به اورژانس زنگ بزنید.

قلب

لخته خون در صورتی که درون یا روی قلب تان شکل بگیرد موجب بروز حمله قلبی می شود. علائم زیر نشانه لخته شدن خون در این ناحیه هستند:

• درد شدید در قفسه ی سینه یا بازو؛
• عرق کردن؛
• اشکال در تنفس.
• ریه

معمولا منشأ لخته خونی که درون ریه یافت می شود به رگ های عمقی درون دست یا پا برمی گردد. لخته خون دست وپا به تیکه های کوچکتر می شکند و با جریان خون به طرف ریه حرکت می کند. هنگامی که چنین اتفاقی می افتد اصطلاحا به آن آمبولی ریه می گویند. آمبولی ریه وضعیت به شدت خطرناکی است که سریعا باید فرد مبتلا در بیمارستان بستری شود. درصورتی که حالت های زیر را داشتید سریعا به اورژانس مراجعه کنید:

• نفس کم بیاورید و به طورکلی در نفس کشیدن به مشکل بربخورید؛
• درد قفسه ی سینه؛
• سرفه کردن؛
• عرق کردن؛
• سرگیجه.

مغز

لخته خون در مغز حاصل رسوب چربی در دیواره ی رگ های خون رسان آن است. گاهی هم علت ایجاد لخته خون های مغزی به خاطر ضربه ای است که به سر وارد می شود. چنین لخته ای به مغز آسیب می رساند.

البته حالت دیگری از لخته خون مغزی هم داریم. احتمال دارد لخته خون هایی از بخش های دیگر بدن مثل قفسه ی سینه یا گردن با جریان خون به سمت مغز حرکت می کنند. این لخته ها در مغز منجر به حمله قلبی می شوند.علائم لخته خون مغزی عبارت اند از:

• اشکال در بینایی و تکلم؛
• تشنج کردن؛
• ضعف عمومی.

شکم

لخته خون ممکن است در رگ هایی که از روده خارج می شوند، هم شکل بگیرد. لخته خون در این بخش از بدن به علت ابتلا به دیورتیکول و بیماری های کبدی ایجاد می شود. البته استفاده از قرص های ضدبارداری هم یکی از عوامل تولید لخته خون در حفره ی شکمی است.

آیا می دانید اگر به وجود لخته خون در این بخش از بدن تان شک کردید باید دنبال چه علائمی بگردید؟ درصورتی که علائم هشداردهنده زیر را داشتید به پزشک مراجعه کنید:

• حالت تهوع و استفراغ؛
• درد شدید در ناحیه ی شکم که بعد از غذاخوردن بدتر شود؛
• مشاهده ی خون در مدفوع؛
• اسهال؛
• احساس نفخ.

کلیه

لخته خون در کلیه نمی گذارد کلیه به درستی وظیفه اش را انجام دهد و مواد زاید بدن را دفع کند. در موارد حاد و عدم تشخیص لخته، کلیه ممکن است از کار بیفتد.

وجود لخته خون در کلیه مورد خطرناکی است، پس وجود علائم زیر را به دقت بررسی کنید:

• درد پهلو، پا یا ران؛
• مشاهده کردن خون در ادرار؛
• حالت تهوع یا استفراغ؛
• فشار خون بالا؛
• ورم شدید پا که غیرمنتظره و بدون دلیل رخ دهد؛
• اشکال در نفس کشیدن.

پیشگیری از لخته شدن خون

در ازای هر دو ساعت افزایش زمان بی تحرکی، بویژه در مسیرهای طولانی، خطر ایجاد ترومبوآمبولی ریه 18 درصد افزایش می یابد. به همین دلیل توصیه می شود افراد در طول مسافرت پاهای خود را حرکت دهند، ماهیچه های ساق را منقبض کنند و حتی اگر می توانند راه بروند. این کار باعث می شود از احتمال ایجاد ترومبوآمبولی در ورید ها کاسته شود. از آنجا که اگر خون غلیظ باشد احتمال لخته شدن خون بیشتر می شود، به همین دلیل مصرف آب و مایعات توصیه می شود، زیرا به کاهش غلظت خون کمک کرده، در نتیجه احتمال بروز ترومبوآمبولی ریه را کاهش می دهد.

درمان پزشکی لخته شدن خون

درمان های متعارف برای لخته شدن خون بسته به محل لخته و سلامت بیمار متفاوت است. برخی از روش های درمان عبارتند از:

ضد انعقادها: داروهای ضد انعقاد و عوامل ضد پلاکتی موجب کاهش لخته شدن خون در عروق، رگ یا قلب می شوند. این داروها گاهی به عنوان “رقیق کننده های خون” نیز نامیده می شوند. نمونه هایی از ضد انعقادها عبارتند از:

• هپارین
• وارفارین
• دابی گاتران
• آپیکسابان
• ریواروکسابان

عوارض جانبی ضد انعقادها

• سرگیجه
• کبودی
• سردرد
• درد معده

نکته : هنگام استفاده از رقیق کننده های خون، از مصرف همزمان داروهای دیگر مانند آسپرین و ایبوپروفن خودداری کنید زیرا ممکن است منجر به اثرات منفی شود.

داروهای ترومبولیتیک: ترومبولیتیک ها لخته شدن خون را دفع می کنند و آسیب ناشی از انسداد رگ های خونی را محدود می کنند. نمونه هایی از داروهای ترومبولیتیک شامل فعال کننده های پلاسمینوژن بافتی، استرپتوکیناز و یورکیناز است. این داروها گاهی در ترکیب با ضد انعقادها تجویز می شوند. سکته مغزی هموراژیک یک عارضه نادر اما جدی برای استفاده از داروهای ترومبولیتیک است.

ترومبولیسیک تحت هدایت کاتتر: درمان ترومبولیتیک تحت هدایت کاتتر درمان غیر جراحی برای ترومبوز ورید عمقی حاد است. این درمان برای حل شدن لخته های خون مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش یک لوله پلاستیکی نازک داروی حل کننده لخته را (ترومبولیتیک) به طور مستقیم به لخته وارد می کند. خطرات این روش عبارتند از:

• کبودی
• خونریزی یا تورم در ناحیه ای که لوله وارد بدن شده است
• در موارد نادر، رخ دادن خونریزی در جای دیگر بدن مانند روده یا مغز

جراحی ترومبکتومی: جراحی ترومبکتومی به معنای جراحی برای از بین بردن لخته خون از داخل عروق یا ورید است. در طی این عمل، جراح برشی را به یک رگ خونی می اندازد. سپس لخته را از بین می برد و رگ خونی را ترمیم می کند. خطرات این نوع جراحی عبارتند از:

• خونریزی بیش از حد
• آسیب به رگ خونی
• آمبولی ریه

درمان طبیعی برای لخته شدن خون

تغییر در سبک زندگی

• رژیم غذایی خود را تغییر دهید: همانطور که می دانید، سندرم متابولیک با ایجاد لخته خون مرتبط است. تغییر در رژیم غذایی برای داشتن وزن سالم، کاهش کلسترول و فشار خون، بهبود حساسیت به انسولین و کاهش التهاب کلی بسیار مهم است. بنابراین بر روی مصرف غذاهای سالم مانند موارد زیر بیشتر تمرکز کنید. این غذاها به سلامت سیستم عروقی شما کمک کرده و با کاهش وزن به سلامت قلبتان نیز کمک می کنند:
• سبزیجات دارای برگ سبز تیره: سبزیجات رنگارنگ (مانند کدو سبز، فلفل قرمز و بادمجان بنفش)
• میوه ها
• حبوبات
• دانه های کامل (مانند جو دوسر و برنج قهوه ای)
• مواد غذایی حاوی امگا ۳ مانند ماهی قزل آلا وحشی، گردو، دانه کتان و گوشت گاو

همچنین باید از مصرف غذاهایی زیر که به بدن شما آسیب می رسانند اجتناب کنید.

• شیرین کننده های مصنوعی
• نوشابه
• چربی های ترانس (مانند غذاهای آماده)
• کربوهیدرات های تصفیه شده
• شکر
• همچنین باید مصرف الکل خود را محدود کنید.

فعالیت بدنی داشته باشید: برای جلوگیری از تشکیل لخته خون، فعالیت بدنی بسیار مهم است. بنابراین حداقل ۳۰ دقیقه در روز فعالیت بدنی داشته باشید. می توانید زمان این فعالیت را کمتر اما شدت آن را افزایش دهید. همچنین از نشستن های طولانی مدت نیز اجتناب کنید.

داروهای خود را تغییر دهید: برخی از داروها می توانند خطر ابتلا به لخته شدن خون را افزایش دهند. این داروها عبارتند از:

• داروهای جایگزینی هورمون (معمولا توسط زنان بعد از یائسگی استفاده می شود)
• قرص های جلوگیری از بارداری
• داروهای کنترل فشار خون
• داروهای سرطان

سیگار را ترک کنید: مطالعات نشان می دهد که سیگار کشیدن یا مصرف سیگار الکترونیکی و سایر محصولات تنباکو خطر ابتلا به لخته شدن خون را افزایش می دهند. این خطر با وجود سایر عوامل مانند اضافه وزن افزایش می یابد. اگر سیگار مصرف می کنید، به سرعت آن را ترک کنید.

مکمل ها

زردچوبه: زردچوبه ادویه ای است که التهاب را کاهش می دهد و به عنوان درمان ضد انعقادی و ضد پلاکتی طبیعی عمل می کند. یک مطالعه در سال ۲۰۱۲ ثابت کرد که کورکومین، پلی فنول موجود در زردچوبه، ایجاد لخته های خون را به علت فعالیت ضد انعقادی خود مهار می کند. بر خلاف بسیاری از داروهایی که برای لخته شدن خون استفاده می شود، زردچوبه نسبتا عوارض جانبی شناخته شده ای ندارد. مگر اینکه به مقدار بسیار زیاد مصرف شود.

سیر: سیر به طور گسترده ای به عنوان عامل پیشگیری کننده در درمان بسیاری از بیماری های قلبی عروقی و متابولیکی، از جمله لخته شدن خون استفاده می شود. مطالعات نشان داده اند که سیر خام کمک می کند تا از افزایش پلاک و تجمع پلاک جدید در شریان ها جلوگیری شود. یک مطالعه منتشر شده در مجله Postgraduate Medicine نشان داد که مصرف سیر خام به صورت روزانه باعث کاهش کلسترول سرم و افزایش زمان لخته شدن و فعالیت فیبرینولیتیک در شرکت کنندگان می شود. در واقع، مطالعه نشان داد که سیر ممکن است یک عامل مفید در جلوگیری از ترومبوز باشد.

ویتامین E: ویتامین E یک ضد انعقاد است که برای بیماری های قلبی ایسکمیک و سکته مغزی مفید است. برای درمان و پیشگیری از بیماری های قلب و عروق خونی مانند درد قفسه سینه، فشار خون بالا و مسدود یا سفت شدن شریان ها از این ویتامین استفاده کنید. می توانید مقدار ویتامین E خود را با خوردن ۲ الی ۳ غذای غنی از ویتامین E مانند موارد زیر به صورت روزانه افزایش دهید:

• بادام
• فندق
• آووکادو
• کدو
• انبه
• دانه آفتابگردان
• کلم بروکلی
• اسفناج
• کیوی
• گوجه فرنگی

روغن های گیاهی

روغن گل بی مرگ (Helichrysum): استفاده از helichrysum به صورت موضعی ممکن است خون انباشته شده زیر سطح پوست را از بین ببرد. گل بی مرگ همچنین می تواند به بهبود وضعیت رگ های خونی کمک کرده و با کاهش التهاب، افزایش عملکرد عضلات و کاهش فشار خون بالا همراه باشد. از این روغن می توانید برای بهبود گردش خون و کاهش درد و تورم نیز استفاده کنید.

سخن پایانی

با آگاهی از علائم لخته شدن خون در بدن که در برخی از اعضا ایجاد می شود هنگام بروز مشکل سریعا به پزشک مراجعه کنید.