علل شکاف لب در کودکان و راههای درمان آن

شکاف کام و لب چیست؟

شکاف کام و لب شکری، شکافی در لب فوقانی، سقف دهان یا هر دو است.هنگامی که ساختارهای صورت در حال رشد در یک نوزاد متولد نشده و به طور کامل رشد نکرده بسته نمی شود، این مشکل پدید می آید. شکاف کام و لب شکری از شایع ترین نقص های مادرزادی هستند که آن ها عموماً به عنوان نقص های مادرزادی مجزا رخ می دهند، اما با بسیاری از شرایط ژنتیکی ارثی یا سندرم ها مرتبط هستند. داشتن فرزندی که با شکاف کام به دنیا می آید می تواند ناراحت کننده باشد، اما می توان آن را با روش هایی که در این بخش از نمناک خواهیم گفت اصلاح و درمان کرد.در بیشتر کودکان، یک سری عمل جراحی ها می تواند عملکرد نرمال را احیا و ظاهر را عادی تری کند.

دلایل ایجاد شکاف کام و شکاف لب

شکاف های لب و کام زمانی به وجود می آید که بافت هایی در صورت و دهان کودک به درستی به هم جوش نمی خورند. بافت هایی که لب و کام را تشکیل می دهند معمولاً در ماه های دوم و سوم بارداری به هم جوش می خورند اما در نوزادانی که دارای شکاف لب و کام هستند هرگز به هم جوش نمی خورد و یا فقط به صورت جزئی اتفاق می افتد اما محققان معتقدند عوامل محیطی، ژنتیکی و وراثتی می توانند در بروز این مشکل مؤثر باشند. کمبود فولیک اسید در مادران باردار، مصرف بعضی از داروها، مصرف سیگار و دخانیات، الکل، برخی از بیمار ی ها ی دوران بارداری، سن بالای پدر و وجود استرس در دوران بارداری از عوامل ایجاد شکاف کام هستند، ولی به طورکلی علت قطعی این عارضه هنوز کشف نشده و ناشناخته است.

علایم لب شکری کودکان

با علائمی که دیده می شود معمولاً شکاف کام و لب شکری بلافاصله بعد از تولد قابل تشخیص است. شکاف کام و لب شکری می تواند به شکل زیر باشد:

• یک شکاف در لب و سقف دهان که بر یک یا هر دو طرف صورت تاثیر می گذارد.
• یک شکاف در لب که به نظر می رسد فقط یک شکاف کوچک در لب و یا از روی لب فوقانی و سقف دهان به پایین بینی کشیده می شود.
• یک شکاف در سقف دهان که بر ظاهر چهره تاثیری ندارد.
• نوع کم تر شایع، شکاف فقط در ماهیچه های نرم سقف دهان رخ می دهد که در پشت هستند و توسط آستر دهان پوشانده شده اند. این نوع شکاف اغلب در هنگام تولد جلب توجه نمی کند و ممکن است تا زمانی که علائم رشد نکنند، تشخیص داده نشود.

تشخیص شکاف کام در سونوگرافی

مادران باردار از طریق سونوگرافی سه بعدی می توانند به تشخیص شکاف کام کمک کنند. لذا توصیه می شود خانواده هایی که شکاف کام و لب را به صورت وراثتی دارند نسبت به انجام سونوگرافی در دوران بارداری اهتمام بیشتری داشته باشند.
از طریق آزمایش خون مادر نمی توان به شکاف کام و لب جنین پی برد. بنابراین بهترین راه شناسایی شکاف کام ، تشخیص شکاف کام در سونوگرافی می باشد.

پیشگیری از شکاف کام

راهکارهایی برای پیشگیری از شکاف کام و شکاف لب در نوزادان وجود دارد که برخی از آنها می تواند شامل موارد زیر باشد:

• گذراندن یک بارداری سالم با انجام خودمراقبتی های لازم
• مراجعه به پزشک قبل از بارداری
• انجام معاینات پزشکی قبل از بارداری
• شروع مصرف قرص یدوفولیک یا فولیک اسید از چند ماه قبل از بارداری

توجه : انجام آزمایش های تشخیصی نیز ممکن است لازم باشد. این آزمایشات برای مادرانی است که به علت زمینهٔ خانوادگی یا عوامل ژنتیکی و محیطی بیشتر در معرض این ناهنجاری ها برای نوزادانشان هستند.

درمان شکاف کام و شکاف لب

شکاف لب در اسکن آنومالی اغلب قابل تشخیص است، اما تشخیص شکاف کام داخل دهان جنین دشوار است و اغلب مشاهده نمی شود. در هر صورت شکاف لب و کام قابل درمان است. این درمان از بدو تولد نوزاد آغاز می شود و تا نوجوانی طول می کشد. نوع درمان در این کودکان با توجه به شدت مشکل در کودک بررسی و پیگیری می شود. جراحی معمول ترین روش درمان شکاف کام است که با بزرگ تر شدن کودک ممکن است نیاز به جراحی های بیشتری نیز وجود داشته باشد اما معمولاً در همان نوزادی این مشکل برطرف می شود.

هدف از درمان شکاف لب و کام، بهبود توانایی کودک برای نوشیدن، غذا خوردن، صحبت کردن و شنیدن خوب و معمول و داشتن ظاهری طبیعی است. درمان کودکان با شکاف لب و کام به صورت تیمی انجام می شود. این تیم می تواند شامل جراح پلاستیک، ارتودنتیست ، متخصص ENT یا همان متخصص گوش و حلق و بینی، گفتاردرمانگر، متخصص اطفال، متخصص گفتاری و روانشناس باشد. این متخصصان غیر از درمان با جراحی مراحل بعدی را به شکل زیر تحت نظر می گیرند:

دادن راهکار و تکنیک های تغذیه ای مثل استفاده از شیشه شیر و سرشیشهٔ مخصوص

• گفتاردرمانی برای اصلاح مشکل صحبت کردن
• بررسی برای ارتودنسی دندان ها
• نظارت توسط یک دندان پزشک کودکان برای رشد دندان و بهداشت دهان و دندان از سن پایین
• وسایل کمک شنوایی یا سایر وسایل کمکی برای کودکان دارای کم شنوایی
• نظارت و درمان عفونت گوش
• مواردی مثل جراحی گوش در صورت لزوم
• تحت درمان بودن با یک روانشناس برای کمک به کودک در مقابله با استرس های مراحل پزشکی مکرر و سایر نگرانی هایش

عوارض شکاف لب و کام

نوزاد مبتلا به شکاف لب و کام، از بدو تولد خود با مشکلات فراوانی دست به گریبان شده که درصورت عدم دریافت مراقبتهای پزشکی درست و به موقع، تا پایان عمر خود هیچگونه رهائی از آن مشکلات نخواهد داشت. ما در اینجا لیستی از عوارض شکاف کام و لب را ذکر کرده ایم:

مشکلات گفتاری: از آنجائی که راه بینی و دهان این بیماران یکی است و عضلات کام وظیفه خود را در صحبت کردن به درستی انجام نمی دهند این کودکان در ادای کلمات و جملات دچار مشکلات جدی می باشند. ممکن است پس از جراحی شکاف کام این کودکان هم چنان این مشکلات را داشته باشند. بنابراین مراجعه به گفتار درمانی برای این کودکان ضروری است.

ایجاد کم شنوائی و سپس ناشنوائی تدریجی: ممکن است مقداری از شیر دریافتی توسط دهان، از طریق بینی به پشت گوش این کودکان راه پیدا کرده و به مرور زمان باعث ایجاد عفونت و منجر به کم شنوائی نوزاد بشود. این عفونت هیچگونه علائم یا عوارض مشخصی نداشته و معمولاً والدین زمانی متوجه کم شنوائی نوزاد خود می شوند که معمولاً دیگر نمیتوان اقدام خاصی را برای این نوزادان انجام داد. متخصص گوش و حلق و بینی و شنوایی شناسی در این زمینه می تواند کمک کند و مانع از کم شنوایی کودکان در چنین حالتهایی شود.

رشد نامنظم دندانها: با توجه به وضعیت فیزیکی دهان بیمار، دندانها ممکن است بصورت نامنظم و در برخی از موارد دندان در محل بینی یا شکاف دهان رشد کند. متخصص ارتودنسی در این زمینه می تواند کمک کننده باشد.

مشکل در مکیدن شیر: از آنجا که راه دهان و بینی این نوزادان یکی است، در عمل مکیدن را ممکن است دچار مشکل شوند.اگر اطلاعات والدین در این زمینه ناکافی باشد کودک دچار مشکل خواهد شد . در خصوص تغذیه بایستی با متخصص ارتودنسی مشورت شود تا در صورت لزوم دستگاه های ارتودنسی ساخته شود که تغذیه کودک بهتر انجام شود.

سخن پایانی

در مواردی که کودک شما به شکاف کام مبتلا است، ممکن است مراقبت از کودکتان نیاز به صبر و صرف زمان بیشتری داشته باشد. با بزرگتر شدن نوزاد شما، باید مراقب موارد خاصی مانند مشکلات گفتاری و یا رشد دندان های کودکتان باشید. همچنین اگر کودکتان نسبت به مشکلی که دارد احساس نگرانی و یا ناراحتی می کند، از او حمایت کنید و به او در کسب اعتماد به نفس بیشتر کمک کنید.