علل زردی نوزاد و راههای درمان آن

علت بروز زردی

اگرچه علل متفاوتی وجود دارد اما شایع ترین علت فیزیولوژیکی است که به طور معمول به درمان نیاز ندارد و طی یک یا ۲ هفته مشکل حل می شود. اما علت های دیگر عبارتند از:

• نوزاد زودرس
• آسیب دیدگی هنگام زایمان
• وزن پایین هنگام به دنیا آمدن
• سفالوهماتوما (Cephalhaematoma) که ورم در قسمت جمجمه است و چند روز طول می کشد تا خوب شود.

انواع زردی

زردی ناشی از ناسازگاری‏های خون: گاهی نیز زردی ناشی از ناسازگاری‏های خون است و در صورت تطابق نداشتن گروه خونی مادر و نوزاد این نوع زردی به وجود می‏آید. به طور معمول در مادرانی که گروه خونی O دارند، اگر نوزادشان گروه خونی A یا B داشته باشد، احتمال این نوع زردی وجود دارد. البته این حالت در تمامی مادران که گروه خونی O دارند اتفاق نمی‏افتد.
این نوع زردی شدید بوده و حتما از سوی متخصص اطفال نیاز به بستری و درمان دارد.البته در موارد دیگر نیز زردی ناشی از RH است یعنی در صورتی که RH مادر (فاکتور موجود در گلبول قرمز خون) منفی و RH نوزاد مثبت باشد، احتمال ایجاد این نوع زردی وجود دارد. هم اکنون با تزریق آمپول «روگام» از ایجاد این نوع زردی در حاملگی بعدی جلوگیری می‏کنند.
فاویسم یا زردی ناشی از پرخونی: این نوع زردی معمولا در نوزادانی که مادران شان دیابتی یا نوزادان دچار تاخیر رشد داخل رحمی در زمان بارداری باشند، دیده می‏شود که این زردی به ویزیت متخصص و درمان نیازدارد. زردی ناشی از کم کاری تیروئید نیز وجود دارد که این نوع زردی به علت کاهش هورمون تیروئید در بدن نوزاد ایجاد می‏شود و با تشخیص بموقع و درمان کم‏کاری تیروئید می‏توان این نوع زردی را معالجه کرد.
عوامل خطرساز: اما از میان علل بروز زردی که بگذریم، وزن کم نوزاد در زمان تولد، نارس بودن، جنس پسر، نوزاد مادر دیابتی، سابقه زردی در نوزاد اول، عدم تطابق گروه خونی و RH مادر و نوزاد، تغذیه ناکافی نوزاد بخصوص در روزهای اول زایمان به روش سزارین همگی از عواملی است که می‏تواند خطر بروز زردی در نوزادان را بیشتر کند.

یک نشانه ساده برای تشخیص زردی نوزادان

به آرامی روی پوست را فشار دهید، اگر در ناحیه فشرده شده، قسمت زرد رنگ ایجاد شد، قبل از هر اقدامی با پزشک مشورت کنید. در این حالت ادرار نوزاد تیره رنگ ومدفوع وی بی رنگ است، درحالی که باید زرد یا نارنجی باشد. معمولاً دمای بدن کودک بالاتر از حد طبیعی است (از ۷/۳۷ درجه بیشتر).

مراجعه به پزشک

• مشاهده کردن هر گونه علائم زردی در نوزاد در ۲۴ ساعت اول تولد.
• کاهش نیافتن علائم زردی و یا بدتر شدن این بیماری.
• اگر دمای رکتال کودک بیش از ۱۰۰ درجه فارنهایت یا ۳۷.۸ درجه سانتیگراد باشد.
• اگر کودک بی قرار باشد و رفتاری شبیه به بیماران داشته باشد.
• اگر کودک رنگ زردی پوستش افزایش یابد و یا تغذیه مناسب نداشته و بیش از حد می خوابد به پزشک مراجعه کنید.

نکات مهم تغذیه مادرهنگام وجود زردی در نوزاد

توجه داشته باشید زمانی که نوزاد زردی دارد، مادر باید از خوردن غذاهای دارای طبع گرم خودداری کند. مادران شیرده، عرق کاسنی و شاهتره را به نسبت مساوی مخلوط و روزی سه استکان مصرف کنند. مادران شیرده بهتر است مصرف شیرینی ها، غذاهای پرچرب، سرخ کرده، پرادویه، انواع بستنی، فالوده و مواد نشاسته ای را در ماه های آخر بارداری کم و حتی اگر می توانند قطع کنند.توجه داشته باشید در شرایط خاص جسمی نوزاد و بالا بودن میزان زردی، حتماً باید به پزشک مراجعه کنید و از روش های پیشنهادی برای درمان زردی نوزاد در خانه بدون مشورت با پزشک استفاده نکنید.

عوارض عقب انداختن درمان زردی نوزاد

معمولاً زردی، بیماری جدی ای محسوب نمی شود و طی یک تا دو هفته بهبود می یابد. ولی چنانچه میزان بیلی روبین بالاتر از حد بوده و بدون درمان باقی بماند، بیلی روبین وارد مغز شده و باعث وارد آمدن آسیب های جدی به مغز می شود. بررسی و درمان های اولیه و زودهنگام زردی نوزادان می تواند از بروز این عوارض جدی جلوگیری کند. از عوارض درمان نشدن زردی می توان به فلج مغزی، عقب ماندگی ذهنی، حملات صرعی، اشکال در تعادل حرکتی، ناهنجاری های دندانی و ناشنوایی اشاره کرد که دیگر قابل درمان نیستند.

درمان زردی در نوزادان

اگر چه زردی یکی از شایعترین بیماریهای دوران نوزادی بوده و گاه عوارض خیلی بدی بر جای می گذارد در عین حال درمان نسبتاً آسان و موثردارد. زردی را می توان توسط لامپهای مخصوص با طیف نوری خاص وبا ارتفاع مشخص از نوزاد و در مدت زمان مناسب درمان کرد.

لامپهای مهتابی معمولی که در منزل استفاده می شود برای این کار مناسب نیستند و گاه خطراتی را بدنبال دارند. هنگامی که نوزاد زیر لامپ مخصوص زردی گذاشته می شود می بایست لخت بوده و فقط چشمها و قسمت تناسلی پوشیده باشد(چشم بند وپوشک داشته باشد) می بایست دقت کرد که چشم بند روی بینی نوزاد را نپوشاند و مشکل تنفسی برای او ایجاد نکند.

فاصله نوزاد تا لامپ ۴۰-۲۰ سانتی مترباشدو می بایست در مدتی که زیرلامپ قرار دارد بسته به نیاز نوزاد که حدوداً هر۳-۲ ساعت می باشدمادر، نوزاد را از زیر لامپ خارج کرده و به او شیر بدهد و مجدداً با بستن چشمها او را به زیر لامپ برگرداند.

بسته به شدت زردی میزان بیلی روبین نوزاد توسط آزمایش خون هر ۴-۱۲ساعت باید چک شود.معمولاً وقتی عدد بیلی روبین به کمتر از ۱۲ برسد نور درمانی(فوتوتراپی) قطع می شود.

گاهی بیلی روبین به حدی بالاست که برای نوزاد بسیار خطرناک بوده و می بایست سریعاً پایین آورده شودکه می تواند علت بالا بودن زردی تاخیروالدین در مراجعه به پزشک و یا بیماری نوزاد باشد در این موارد می بایست خون نوزاد سریعاً تعویض شود.

تعویض خون نسبت به نور درمانی عوارض بسیار بیشتری دارد لذا می بایست والدین با مراجعه به موقع به پزشک و انجام توصیه های او از رسیدن به مرحله ی تعویض خون پیشگیری کنند ولی در صورتی که پزشک تعویض خون را صلاح بداندمطمئن باشید عوارض زردی بالا بسیار بیشتر از عوارض تعویض خون می باشد.

درمان های خانگی زردی نوزاد

نور خورشید: هنگام بروز زردی کم در نوزادان، با مشورت پزشک می توانید از نور خورشید کمک بگیرید. نگه داشتن کودک در نورخورشید، بسیار تأثیرگذار است فقط مراقب باشید طولانی مدت در معرض نورخورشید قرار نگیرد زیرا ممکن است باعث آفتاب سوختگی وی شود.

آب جوانه گندم: آب جوانه گندم کمک می کند تا سموم بدن کودک دفع شود. اگر کودک توسط شیر مادر تغذیه می شود، مادر باید آب جوانه گندم مصرف کند زیرا از طریق شیر مادر به کودک می رسد.

شیردهی مداوم: کودک باید به طور منظم تغذیه شود. تغذیه منظم کمک می کند تا بیلی روبین شسته شود، همچنین به کارکرد کبد کمک می کند و بدن نوزاد آب کافی خواهد داشت.

شیرخشت و ترنجبین: ترکیب گزانگبین، شیرخشت و ترنجبین مشهورترین درمان خانگی و یکی از مؤثرترین روش های درمان زردی نوزاد است.(با مشورت پزشک)

مواد مکمل همراه با شیر خشک: اگر کودک شما شیرخشک می خورد، پزشک می تواند مکملی تجویز کند که به درمان زردی کمک کند.

حمام نوزاد با گل بنفشه و گل خطمی: یکی از درمان هایی که برخی متخصصان طب سنتی آن را پیشنهاد می دهند، حمام کردن نوزاد با عصاره یا جوشانده گیاه گل بنفشه و گل خطمی است. برای انجام این روش ساده، کافی است با اضافه کردن گیاه گل بنفشه و خطمی به آب گرم داخل وان نوزاد، او را حمام کنید.

درمان با لامپ های مخصوص: لامپ های خورشیدی مخصوص، یک درمان جایگزین فتوتراپی در بیمارستان هاست.

پیشگیری زردی نوزاد

راه پیشگیری نیز تغذیه مکرر نوزاد با شیر مادر پس از تولد است. حتی در روزهای اول تولد که شیر مادر کم است نیز تغذیه مکرر نوزاد در پیشگیری از زردی موثر است. در انتخاب رنگ لباس نوزاد هم از طیف زرد استفاده نشود، چون تشخیص زردی را از سوی والدین به تاخیر می‏اندازد.

سخن پایانی

تحقیقات نشان داده است آب برگ سبز گندم یکی از مهمترین ماده برای درمان زردی در نوزادان است. در واقع این ماده باعث افزایش فعالیت کبد شده و آن را قادر به دفع بیلی روبین ها از بدن نوزاد می کند. برای اینکار دو راه وجود دارد. می توانید میزان کافی از برگ سبز گندم را به همراه مکمل غذایی به نوزاد خورانده شود و یا اینکه روزانه چیزی در حدود ۵۰ قطره از این مایع توسط مادرها نوشیده شود تا از طریق شیردهی به بدن نوزاد منتقل شود.