هلیکوباکتر پیلوری یا اچ پیلوری چیست؟
هلیکوباکتر پیلوری (اچ پیلوری) باکتری هایی هستند که پوشش داخلی معده را آلوده می کنند. طبق داده های مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) در سال ۱۹۹۸، این باکتری ها مسئول ۸۰ درصد از زخم های معده ای و ۹۰ درصد از زخم های اثنی عشری هستند. آنها همچنین می توانند باعث بروز مشکلات دیگر معده نیز شوند، ازجمله:
- درد سوزشی در شکم؛
- نفخ شکم؛
- حالت تهوع؛
- بی اشتهایی؛
- آروغ زدن مکرر؛
- کاهش وزن بدون دلیل.
استفاده از درمان های متداولی مانند آنتی بیوتیک ها می تواند برای برخی از افراد دشوار باشد و ضمنا با مصرف این داروها احتمال بروز عوارض جانبی مانند تهوع، اسهال و کاهش اشتها وجود دارد. بعضی از افراد هم به آنتی بیوتیک ها مقاوم هستند که این مسئله می تواند روش های مرسوم برای درمان اچ پیلوری را پیچیده کند. درنتیجه، میزان علاقه به درمان های طبیعی درحال افزایش است.
چطور از ابتلا به هلیکوباکترپیلوری پیشگیری کنیم؟
احتمال ابتلا به هلیکوباکترپیلوری در کشورهای درحال توسعه و کشورهای فقیر از نظر بهداشتی بیشتر از سایر نقاط جهان است. از این رو، سازمان بهداشت جهانی توصیه هایی ساده و کاربردی برای پیشگیری از ابتلا به هلیکوباکترپیلوری مطرح کرده است. یکی از راه های اساسی برای آلوده شدن با باکتری هلیکوباکترپیلوری، راه دهانی و دهانی-مدفوعی است، پس برای پیشگیری از آلوده شدن به این باکتری توصیه می شود حتما پس از رفتن به سرویس بهداشتی، دست های خود را کاملا با مایع های دستشویی بشویید. این شستشو باید لابلای انگشتان، زیر ناخن ها، کف دست، پشت دست و حتی مچ دست را هم در بربگیرد.
توصیه دیگر، استفاده نکردن از آب یا غذایی است که از سلامت و بهداشت آن اطمینان ندارید. در موارد بسیار زیادی، نوشیدن آب های غیرسالم در سفر یا خوردن غذاها و سالادهای رستورانی، عاملی اساسی برای ورود هلیکوباکترپیلوری به دستگاه گوارش است. بهتر است برای پیشگیری از ورود این باکتری به بدن، از خوردن گوشت های نیم پز، مخصوصا در رستوران ها، خودداری کنید. نکته دیگر اینکه خوردن غذایی که اصول بهداشتی فردی و محیطی در آماده سازی و پخت آن توسط آشپز رعایت نشده است نیز می تواند از عوامل آلودگی با این باکتری باشد.
عوامل موثر در بهبود هلیکوباکترپیلوری کدام اند؟
معمولا بعد از تشخیص ابتلا به هلیکوباکترپیلوری، پزشک شما توصیه های تغذیه ای و غیرتغذیه ای برای بهبود این بیماری خواهد داشت. در درجه اول، احتمالا مصرف داروهای آنتی بیوتیک برای مهار عفونت به شما توصیه می شود. از این رو، باید در دوران مصرف آنتی بیوتیک ها به اندازه کافی آب و آبمیوه تازه و طبیعی بنوشید.
نکته دیگر اینکه تداوم و اصرار به مصرف غذاهای تند، پرادویه، چرب و سرخ کردنی، احتمال بهبود سریع تر عفونت ناشی از هلیکوباکترپیلوری را به تعویق می اندازد. به عبارت ساده تر، ابتلا به هلیکوباکترپیلوری همیشه با زخم معده همراه نیست اما اگر درمان این بیماری به تاخیر بیفتد، باکتری می تواند زخم های گوارشی ایجاد کند.
کنترل استرس و پرهیز از استعمال دخانیات جزو توصیه های اساسی دیگر برای کوتاه شدن دوره درمان هلیکوباکترپیلوری است. در صورتی که دردهای گوارشی شما بیش از اندازه باشد، شما مجاز به مصرف خودسرانه داروهای ضدالتهابی نیستید و باید برای تخفیف این دردها از پزشک بخواهید مناسب ترین مسکن را برای شما تجویز کند.
رژیم غذایی هلیکوباکتر پیلوری
مطالعات in vivo (در یک محیط طبیعی، در موجود زنده) و in vitro (خارج از محیط طبیعی، در آزمایشگاه) بسیاری روی درمان های طبیعی اچ پیلوری انجام شده است. اکثر درمان ها، تعداد این باکتری ها را در معده کاهش دادند اما نتوانستند آنها را برای همیشه ازبین ببرند. حتما قبل از شروع یک رژیم درمانی طبیعی با پزشکتان مشورت کنید. شما نباید درمان توصیه شده برای اچ پیلوری را با درمان های طبیعی جایگزین کنید. شما با اجازه ی پزشکتان می توانید از درمان های طبیعی به عنوان درمان کمکی استفاده کنید. این امر ممکن است اثرات داروهای متداول را افزایش دهد.
پروبیوتیک ها
یکی از مواردی که در فهرست رژیم غذایی هلیکوباکتر پیلوری قرار دارد پروبیوتیک است. پروبیوتیک ها، تعادل بین باکتری های خوب و بد روده را حفظ می کنند. با توجه به مطالعه ای در سال ۲۰۱۳، مصرف پروبیوتیک ها قبل یا بعد از درمان استاندارد هلیکوباکتر پیلوری ممکن است نرخ ریشه کَنی باکتری ها را افزایش دهد. آنتی بیوتیک ها هم باکتری های بد معده ی شما را ازبین می برند و هم باکتری های خوب را. پروبیوتیک ها به افزایش تعداد باکتری های خوب کمک می کنند و همچنین ممکن است احتمال ابتلای شما به عفونت قارچی ناشی از رشد بیش ازحد قارچ را کاهش دهند.
محققان شواهدی کشف کردند که نشان می دهد باکتری لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس، بهترین نتایج را ارائه می دهد.
چای سبز
مطالعه ای در سال ۲۰۰۹ روی موش ها نشان داد که چای سبز ممکن است به ازبین بردن و کاهش روند رشد باکتری های هلیکوباکتر کمک کند. این مطالعه دریافت که مصرف چای سبز قبل از بروز عفونت، از التهاب معده جلوگیری می کند و مصرف این چای در طول عفونت، شدت گاستریت (ورم معده) را کاهش می دهد.
عسل
عسل دارای خواص ضدباکتری است و به این دلیل می تواند به درمان اچ پیلوری کمک کند. چند مطالعه از این نظریه حمایت کرده اند. بااین حال هیچ مطالعه ای تا به حال نشان نداده است که عسل به تنهایی می تواند باکتری ها را ازبین ببرد. محققان می گویند که مصرف عسل با درمان های استاندارد ممکن است طول دوره ی درمان هلیکوباکتر پیلوری را کوتاه کند. به نظر می رسد که عسل خام و عسل مانوکا، بیشترین اثرات ضدباکتری را داشته باشند.
روغن زیتون
روغن زیتون نیز ممکن است عفونت ناشی از باکتری اچ پیلوری را درمان کند به همین دلیل گزینه ی مناسبی برای افزوده شدن به رژیم غذایی هلیکوباکتر پیلوری است. مطالعه ای در سال ۲۰۰۷ نشان داد که روغن زیتون دارای خواص ضدباکتری قوی در مقابل ۸ گونه از باکتری های اچ پیلوری است که ۳ مورد از این گونه ها مقاوم به درمان هستند. همچنین روغن زیتون در اسید معده نیز پایدار می ماند و خواصش را ازدست نمی دهد.
ریشه ی شیرین بیان
ریشه ی شیرین بیان، یکی از بهترین خوراکی ها برای درمان زخم معده است؛ همچنین با اچ پیلوری نیز مبارزه می کند به همین دلیل در فهرست رژیم غذایی هلیکوباکتر پیلوری جای دارد. با توجه به مطالعه ای در سال ۲۰۰۹، ریشه ی شیرین بیان مستقیما این باکتری ها را نابود نمی کند، اما می تواند مانع چسبیدن آنها به دیواره های سلول شود.
جوانه های بروکلی
ترکیبی به نام سولفورافان در جوانه های بروکلی ممکن است برای درمان اچ پیلوری مؤثر باشد. تحقیقات انجام شده روی موش ها و انسان ها نشان می دهد که این ترکیب، التهاب معده را کاهش می دهد و همچنین ممکن است باعث کاهش کلونیزاسیون باکتری و اثرات آن شود. مطالعه ای روی افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ و اچ پیلوری نشان داد که پودر جوانه ی بروکلی با این باکتری مبارزه می کند و همچنین موجب بهبود عوامل خطر قلبی -عروقی می شود.
شاه پسند
عصاره ی روغنی (افشره ی خوراکی) گیاه شاه پسند لیمویی یکی از گیاهان مفید است که برای سلامتی دستگاه گوارش فوق العاده عمل می کند. شاه پسند مشکلاتی از قبیل نفخ و احساس سنگینی را برطرف کرده و به بهبود عملکرد کبد کمک می کند. این گیاه برای برطرف کردن حالت تهوع و یا استفراغ نیز مفید است. این گیاه همچنین بادشکن است. نتایج پژوهش های متعدد نشان می دهد که عصاره ی روغنی یا همان افشره ی خوراکی شاه پسند لیمویی به دفع هلیکوباکترپیلوری کمک می کند به خاطر اینکه این باکتری نمی تواند در برابر ترکیبات شاه پسند مقاومت کند.
پروپولیس
پروپولیس صمغی است که زنبورها از جوانه ها و سایر قسمت های گیاهان جمع آوری می کنند. این موم خواص ضدباکتریایی و ضدقارچی دارد. پروپولیس یک آنتی بیوتیک طبیعی است که می تواند دستگاه ایمنی بدن را تقویت کرده و با بیماری عفونی مقابله می کند. این ماده ی صمغی همچنین به درمان مشکلاتی مانند گاستریت یا ورم معده کمک می کند. پروپولیس با نام موم یا صمغ زنبور عسل نیز شناخته می شود. زنبورهای عسل از این صمغ برای دور کردن کندوی خود از آلودگی و عفونت ها استفاده می کنند. پروپولیس به خاطر خواصی که دارد می تواند هلیکوباکتری را دفع کند.
زنجبیل
قرن هاست که زنجبیل به خاطر خواص بی شمار دارویی خود شناخته شده و استفاده می شود. این گیاه دارویی اثرات فوق العاده ای روی دستگاه گوارش دارد. متخصصان طب سنتی زنجبیل را برای مقابله با حالت اسیدیته ی معده، رفع حالت تهوع، دل درد و زخم معده و دیگر زخم های دستگاه گوارش توصیه می کنند. به عقیده ی محققان زنجبیل قدرت ضدباکتریایی قوی دارد و به این ترتیب می تواند باعث از بین بردن هلیکوباکتری شود.
کلم سفید
کلم سفید حاوی ترکیبات موثری است که برای مقابله و دفع هلیکوباکترپیلوری مفید است. البته به شرطی که این سبزی را به صورت خام میل کنید. البته حتماً می دانید که کلم نیز مانند کلم بروکلی باعث نفخ می شود. اگر شما نیز با خوردن این سبزی دچار مشکل نفخ می شوید لازم است که مصرف آن را به تدریج و با حجم کم شروع کنید. داخل سالاد کاهو ،کلم خرد شده بریزید و با سس روغن زیتون و لیموترش میل کنید. همچنین می توانید آب کلم تازه را گرفته و در اندکی آب حل کنید و بنوشید.
زردچوبه
این ادویه ی آسیایی سرشار از خواص درمانی فوق العاده بوده و باعث شگفتی محققان شده است. زردچوبه برای درمان سوءهاضمه، دردهای شکمی و همچنین حالت تهوع و باد معده موثر است. خواص زردچوبه برای تحریک شیره ی معده مفید است و با مقابله با هلیکوباکترپیلوری باعث محافظت از مخاط معده می شود. با این حال متخصصان معتقدند که نباید در مصرف این ادویه دچار افراط شد.
میوه
میوه هایی که منبعی غنی از آنتی اکسیدان ها و فیبرهای غذایی هستند و می توانند توانایی سیستم ایمنی برای مقابله با عوامل عفونی را بالا ببرند. میان انواع میوه ها، بهتر است مصرف میوه های اسیدی کم شود و افراد مبتلا به این بیماری بیشتر به سمت استفاده از میوه هایی مانند سیب، موز، گلابی، هلو و انواع توت های شیرین بروند.
سبزیجات
میان سبزیجات استفاده از سبزی هایی مانند کنگرفرنگی، نخودفرنگی، کلم بروکلی، اسفناج و سیب زمینی برای این افراد مفید است. بهتر است این افراد، سبزیجات را کمی بخارپز و سپس مصرف کنند تا نفخ آنها کمی گرفته شود و هضم شان برای دستگاه گوارش ساده تر باشد. خوردن سبزیجات نشاسته ای و سرخ شده مانند سیب زمینی سرخ شده در دوران درمان هلیکوباکترپیلوری به بیماران توصیه نمی شود.
غلات
بهتر است بدانید استفاده از غلات آرد سفید می تواند باعث تحریک زخم های گوارشی و افزایش التهاب در افراد مبتلا به هلیکوباکترپیلوری شود. از این رو، بهتر است سهم غلات شما به غلات کاملا سبوس دار اختصاص داده شود.
گوشت
میان گوشت ها، استفاده از گوشت های پرچرب می تواند شدیدا باعث التهاب و تشدید دردهای گوارشی در افراد مبتلا به هلیکوباکترپیلوری شود. از این رو، توصیه می شود این افراد، گوشت های بسیار کم چرب را به صورت بخارپز آماده و مصرف کنند. گوشت ماهی، فیله مرغ و سینه بوقلمون جزو کم چرب ترین گوشت هایی هستند که می توانند به صورت بخارپز یا کبابی در برنامه غذایی این افراد جا بگیرند.
در پایان نیز باید اضافه کنیم استفاده از غذاهای کنسروی و خوراکی های خوش نمک شدیدا برای این افراد مضر است و باید دور مصرف آنها تا بهبود کامل بیماری، خط کشیده شود.
توصیه غذایی طب سنتی
- بهتر است مصرف میوه هایی مانند بِه، گلابی، سیب، مویز و سبزی هایی مانند خرفه را در برنامه غذایی روزانه داشته باشید.
- اگر می خواهید کنار غذا نوشیدنی مصرف کنید یا تمایل به مصرف شربت خانگی در طول روز دارید، خوردن شربت آب عسل را به شما پیشنهاد می کنیم. این شربت، رطوبت معده را در افراد مبتلا به هلیکوباکترپیلوریاز بین می برد و در بهبود زخم های گوارشی احتمالی ایجادشده موثر است.
- میان روغن ها، استفاده از روغن زیتون بکر یا فرابکر بیشتر از سایر روغن ها به این بیماران توصیه می شود.
- میان غذاهای نرم و آبکی، خوردن شیربرنج و فرنی برای این بیماران بسیار مفید است.
- بهتر است این بیماران با تغییر شیوه غذا خوردن خود؛ یعنی روآوردن به غذا خوردن آهسته و جویدن کافی مواد غذایی، به تسریع روند درمان خود کمک کنند.
- میان دمنوش ها و عرقیجات سنتی، مصرف بابونه، بومادران، شیرین بیان و انیسون، شدیدا به افراد مبتلا به هلیکوباکترپیلوری توصیه می شود.
- دمنوش زیره سبز و آویشن می توانند دمنوش های مناسبی برای این بیماران باشند.
فتوتراپی (نوردرمانی)
این یکی جزو رژیم غذایی هلیکوباکتر پیلوری نیست، اما گزینه ی مناسبی برای درمان اچ پیلوری است. مطالعات نشان می دهند که اچ پیلوری نسبت به نور آسیب پذیر است. فتوتراپی از نور ماوراء بنفش برای کمک به ازبین بردن اچ پیلوری در معده استفاده می کند. محققان معتقدند که استفاده از فتوتراپی در داخل معده، خطری ایجاد نمی کند. این روش در زمانی که به هر دلیل از آنتی بیوتیک ها استفاده نمی شود، بسیار مؤثرتر است.
چگونه از عفونت اچ پیلوری بعدی جلوگیری کنید؟
منبع اچ پیلوری مشخص نیست و CDC هیچ گونه توصیه ی رسمی برای پیشگیری از آن ارائه نداده است. به طور کلی شما باید با شست وشوی مکرر دست ها و آماده کردن غذاهایتان به شیوه ای صحیح و سالم، بهداشت را رعایت کنید. اگر عفونت اچ پیلوری در شما تشخیص داده شد، دوره ی کامل درمان هلیکوباکتر پیلوری را تکمیل کنید تا خطر عود مجدد آن تا حد زیادی کاهش یابد.
متأسفانه به نظر می رسد که حدود دوسوم مردم به این باکتری آلوده باشند. به خاطر اینکه این باکتری به سادگی و بدون بروز علائم خاصی قابل سرایت است. اگر به این باکتری مبتلا هستید و از زخم معده رنج می برید می توانید با اعتماد به برخی مواد غذایی که بالا ذکر کردیم گام های موثری برای مقابله با این بیماری و بهبود سلامتی تان بردارید.
باید ها و نبایدهای رژیم غذایی بیماران قلبی
