دگزامتازون یک کورتیکواستروئید مصنوعی است. کورتیکواستروئیدها مواد شیمیایی طبیعی هستند که توسط غدد فوق کلیوی تولید می شوند. کورتیکواستروئیدها بر عملکرد بسیاری از سلول ها در بدن اثر می گذارند و سیستم ایمنی را سرکوب می کنند. همچنین کورتیکواستروئیدها سبب مهار التهاب می شوند و در کنترل طیف گسترده ای از بیماری های التهابی که بر خیلی از اندام ها اثر می گذارند کاربرد دارند. سازمان غذا و داروی آمریکا در اکتبر سال 1958، دگزامتازون را تائید کرد. خیلی از مشکلات پزشکی که با دگزامتازون درمان می شوند به صورت «آف لیبل» هستند؛ یعنی مورد تائید سازمان غذا و دارو نمی باشند.
موارد مصرف داروی دگزامتازون
- سرکوب اختلالات التهابی و آلرژیک
- تشخیص بیماری کوشینگ
- هیپرپلازی مادرزادی آدرنال
- ادم مغزی مرتبط با سرطان
- تهوع و استفراغ ناشی از شیمی درمانی
- بیماری روماتیسمی
- درمان سرطان های گلبول های سفید خون (لوسمی) و غدد لنفاوی
عوارض مصرف داروی دگزامتازون
- قلبی عروقی: برادی کاردی، آریتمی قلبی، نارسایی قلبی، بزرگ شدن قلب، شوک، ادم، آمبولی (چربی)، افزایش فشارخون، کاردیومیوپاتی هایپرتروفیک (نوزاد نارس)، پارگی میوکارد (پس از سکته قلبی)، سنکوپ، تاکی کاردی، ترومبوآمبولی، ترومبوفلبیت، واسکولیت (التهاب عروق خونی)
- سیستم اعصاب مرکزی: افسردگی، احساسات ناپایدار، سرخوشی، سردرد، افزایش فشار داخل جمجمه، بی خوابی، کسالت، ضعف عضلانی، التهاب نورون، نوروپاتی، خواب رفتگی اندام، اختلال شخصیت، تومور کاذب مغزی، اختلال روانی، تشنج، سرگیجه
- پوستی: آکنه ولگاریس، درماتیت آلرژیک، ریزش مو، استریای آتروفیک، افزایش تعریق، کبودی، قرمزی، قرمزی صورت، شکنندگی پوست، هایپرپیگمانته شدن، هایپرتریکوزیس (پرمویی)، هیپوپیگمانته شدن، تحریک پوست اطراف مقعد (خارش، سوزش، سوزن سوزن شدن؛ به دنبال تزریق وریدی)، پتشی، آتروفی پوست، راش پوستی، آتروفی زیرمخاط، سرکوب واکنش تست پوستی، کهیر، خشکی پوست
- غدد درون ریز و متابولیسم: سرکوب غده فوق کلیه، عدم تحمل کربوهیدرات، سندرم کوشینگ، کاهش تحمل گلوکز، کاهش پتاسیم سرم، دیابت ملیتوس، احتباس آب، پیدایش گلوکز در ادرار، مهار رشد (کودکان)، هیرسوتیسم (پرمویی)، سرکوب محور هیپوتالاموس هیپوفیز آدرنال، افزایش قندخون، آلکالوز هیپوکالمیک، اختلالات قاعدگی، صورت ماه شکل، تعادل منفی نیتروژن، کاتابولیسم پروتئین، تغییر در توزیع توده چربی بدن (BFR)، احتباس سدیم، افزایش وزن
- گوارشی: باد کردن شکم، خونریزی گوارشی، سوراخ شدن دستگاه گوارش، سکسکه، افزایش اشتها، تهوع، پانکراتیت، زخم گوارشی، خارش مقعد، زخم و التهاب مری
- ادراری تناسلی: اسپرماتوژنز ناقص (کاهش یا افزایش)
- هماتولوژی و انکولوژی: سارکوم کاپوزی، پتشی، سندرم لیز تومور
- کبدی: بزرگ شدن کبد، افزایش سطح سرمی آنزیم های ترانس آمیناز
- ازدیاد حساسیت: واکنش شبه آنافیلاکسی، آنافیلاکسی، آنژیوادم، ازدیاد حساسیت
- عفونی: عفونت, آبسه غیرعفونی
- موضعی: عود پس از تزریق
- عصبی، عضلانی و اسکلتی: آمیوتروفی، نکروز غیرعفونی استخوان (سر استخوان ران و بازو)، شکستگی استخوان، آرتروپاتی شبه شارکو، ضعف عضلانی، میوپاتی (به ویژه در صورت مصرف همزمان داروهای بلوک کننده عصبی عضلانی یا ابتلا به بیماری عصبی عضلانی)، پوکی استخوان، پارگی تاندون، میوپاتی استروئیدی، شکستگی فشرده سازی مهره
- چشمی: اگزوفتالمی، گلوکوم، افزایش فشار داخل چشم، آب مروارید تحت کپسولی خلفی
- تنفسی: ادم ریوی
- متفرقه: اختلال در بهبود زخم
سخن آخر
بیمارانی که کورتیکواستروئید مصرف می کنند بیشتر مستعد ابتلا به عفونت ها هستند. مثلاً ویروس های آبله مرغان و سرخک در افرادی که دوزهای بالایی از دگزامتازون مصرف می کنند می توانند عوارض جدی تر و کُشنده تری ایجاد کنند. دگزامتازون سبب اختلال در جذب کلسیم و تشکیل بافت جدید استخوانی می شود. بیمارانی که تحت درمان طولانی مدت با دگزامتازون و سایر کورتیکواستروئیدها هستند ممکن است دچار پوکی استخوان شوند.
عوارض و موارد مصرف داروی داکاربازین
