آشنایی با موزه ملی تاریخ جمهوری آذربایجان

آشنایی با موزه ملی تاریخ آذربایجان

موزه ملی تاریخ آذربایجان، یکی از بزرگترین و ثروتمندترین موزه های کشور آذربایجان است که در پایتخت این سرزمین، یعنی شهر باکو قرار دارد. در این موزه، کلکسیون ارزشمندی از صنایع دستی آذربایجان از دوران پیش از تاریخ تا دوران معاصر به چشم می خورد. نمونه هایی که در این موزه نگهداری می شوند همگی به خوبی تاریخ کشور آذربایجان را در ادوار مختلف به نمایش می گذارند؛ از زمانی که این سرزمین بخشی از ایران بود یا وقتی که به طور موقتی به چنگ عثمانیان افتاد. آثاری هم از آن دورانی که پس از قرارداد ترکمانچای، روسیه آذربایجان را اشغال کرده بود در این موزه دیده می شود.

این موزه در سال 1920، یعنی زمانی که آذربایجان تحت تملک شوروی قرار داشت تاسیس شد و در سال 1921، درهایش به روی بازدیدکنندگان گشایش یافت. اما قدمت ساختمان این موزه، به زمان های دورتر می رسد. بنای موزه ملی تاریخ آذربایجان، بین سال های 1895 تا 1901، به دستور یکی از تجار آذربایجان به نام حاجی زین‌العابدین تقی‌یف (Haji Zeynalabdin Taghiyev) ساخته شد تا سکونتگاه وی و خانواده اش باشد. اگرچه حاجی زین‌العابدین و خانواده‌اش نتوانستند مدت زیادی در این مکان زندگی کنند و درست پس از اشغال آذربایجان توسط شوروی، این عمارت مصادره شد و در نهایت آن را به موزه تبدیل کردند. در حال حاضر، بخش هایی از موزه به زندگی حاجی زین‌العابدین اختصاص داده شده است.

در موزه ملی تاریخ آذربایجان چه خواهید دید؟

به طور کلی بازدید از موزه ملی تاریخ آذربایجان در دو طبقه صورت می گیرد. در این طبقات بیش از 80 هزار نمونه از اشیای مربوط به دوران باستان نگهداری می شود؛ آثار کشف شده از اعماق دریای خزر و نمونه های پیدا شده در خرابه گیلان (Gilan Mausoleum)، اورن قلعه و در شهرهای قرون وسطی مثل گنجه، همگی مربوط به بخش باستان شناسی هستند.

همچنین موزه بودجه ای را به بخش سکه شناسی اختصاص داده است و در نتیجه، بیش از 100 هزار سکه متعلق به قرن های 9 تا 18، در این مکان نگهداری می شوند. قوم نگاری هم از مهمترین بخش های موزه است؛ در این قسمت نمونه هایی از پوشش و جواهرات مردم محلی آذربایجان در ادوار مختلف وجود دارد که به خوبی فرهنگ مردم آذربایجان را به تصویر می کشند. از دیگر بخش های موزه می توان اسلحه ها و پرچم ها (تاریخ مدرن)، منابع مستند، آزمایشگاه برای بازسازی موزه، کتابخانه و ... را نام برد.

در ادامه می خواهیم آرام آرام شما را در موزه بگردانیم و فضای آن را برای تان به تصویر بکشیم و نگاهی هم به شاخص ترین اشیایی که در این مکان نگهداری می شوند بیاندازیم. همچنین مختصری به تاریخچه شکل‌گیری موزه و شمایل آن پیش از آن که به موزه تبدیل شود اشاره می کنیم. با ما همراه بمانید.

تاریخ موزه ملی تاریخ جمهوری آذربایجان

ساختمان موزه بین سال‌های 1893 الی 1902 ساخته شده‌است. بنای این موزه بر پایهٔ سبک معماری رنسانس ایتالیا ساخته شده‌است. برخی قسمت‌های ساختمان چهار طبقه می‌باشند. این موزه توسط معمار لهستانی «جوزف گوسلاوسکی» طراحی گردیده است.این ساختمان ابتدا کاخ شخصی حاجی زین‌العابدین تقی‌اف بوده و پس از اشغال آذربایجان از سوی روسها و برقراری حکومت شوروی، این کاخ از وی مصادره گردیده و در سال 1920 به فرمان کمیساریای مردمی شوروی به موزه تبدیل گشته است.

در ماه مه 1934 مصوبه ویژه‌ای جهت بهبود تدریس تاریخ و جغرافیا در مدارس تصویب گردید. به‌طور دقیق تر، این مصوبه برای القای «مزایای جامعه سوسیالیستی» به اعضا و نسل‌های آیندهٔ این رژیم توتالیتر به تصویب رسید. دیدگاه مارکسیستی نسبت به تاریخ از طریق تأسیس مؤسسات مطالعات تاریخ و سایر نهادها به مردم ارائه گردید. علاوه بر این، انواع جدید موزه‌های تاریخی و منطقه‌ای برای الهام بخشیدن به تدریس و ترویج تاریخ ایجاد گشت.

شبکه‌های موزه با محورهای تاریخی در رابطه با القای نگرش‌های سیستم جدید افزایش یافت. افزون بر این، ساز و کار طرفداری از ایده‌های شوروی و منادی‌های این رژیم بسیار قوی تر شدند. شناخت مردمان شوروی از تاریخ موطن خود از طریق دستاوردهای موزه‌ها در تحقیقات توسعه یافت. هنگام صحبت در مورد کار موزهٔ تاریخ آذربایجان که، از اولین روزهای تأسیس خود، به عنوان یک مؤسسه فرهنگی- آموزشی و نیز پژوهشی فعالیت می‌کند، باید از کلمات «اولین» یا «برای اولین بار» استفاده نمود. پس، کاوش‌های باستان‌شناسی انجام شده در سال 1925 در «خواجه‌لی» و «نخجوان»، پایه‌های مطالعهٔ علمی آثار ملموس و فرهنگی باستانی در قلمروی آذربایجان را به وجود آورد. در سال‌های متعاقب، کارکنان موزه کاوش‌های باستان شناختی در «قبله» پایتخت «آلبانیای قفقاز» و همچین در شهرهای قرون وسطی چون «گنجه»، «خرابه گیلان» (Xarabagilan)، «اؤرن قلعه» (Örənqala) به جا آوردند. فرهنگ «یالویلو» (Yalоylutəpə) که در شهر قبله یافته شد، از یافته‌های ارزشمند و جالب در منطقه قفقاز بزرگ بود. کاوش‌های باستان‌شناسی در شهر «مینگه‌چویر» که یافته‌های آن مسائل مهم دورهٔ اولیه قرون وسطی در آذربایجان را پوشش می‌دهد، در آن زمان در جمهوری سوسیالیستی آذربایجان شوروی، حتی در بُعد اتحاد شوروی، به عنوان یک موفقیت بزرگ محسوب می شد. این یافته‌ها که بعداً در موزه به نمایش گذاشته و مورد توجه بسزایی واقع شدند، همچنین به منبع ای موثق برای تألیف کتاب‌ها و تزهای زیادی مبدل گردیدند.

به فرمان «الهام علی اف»، رئیس جمهوری آذربایجان، در سال‌های 2004 تا 2007 با حفظ نمای تاریخی خود بر اساس معیارهای مدرن موزه‌ها مورد بازسازی قرار گرفت. در حین این بازسازی و مرمت، موزه به تجهیزات مدرن مجهز گردیده و اشیاء نمایشی موجود در آن به‌طور موشکافانه‌ای بازسازی گشتند. علاوه بر این در 10 تا اتاق موزه، موزهٔ خانگی حاجی زین‌العابدین تقی‌اف گشایش یافت. در سال 2007، بعد از بازسازی‌های کامل، موزه درهای خود را مجدداً بر روی بازدید کنندگان باز نمود.

معماری موزه ملی تاریخ جمهوری آذربایجان

موزه ملی تاریخ جمهوری آذربایجان در سال 2010، 90 ساله شد. این موزه در ابتدا با نام موزه ملی آذربایجان فعالیت خود را آغاز نمود و از آن زمان به بعد تا کنون همچنان با قدرت با هدف تقویت مشخصه هایش به فعالیت خود ادامه می دهد. قدم گذاشتن در این موزه به منزله ورود به دنیایی شگرف از تمام دوره های تاریخ آذربایجان می باشد، دنیایی منحصر به فرد که بازدید از آن برای هر بیننده ای لذت بخش خواهد بود. امروزه بیش از 300 عدد از الگوهای ماندگاری تاریخ ملت آذربایجان در صندوق های این موزه حفاظت می شود. کتابخانه این موزه نیز بیش از 80 هزار کتاب و تعداد زیادی از نشریات و روزنامه های نادری که در اوایل قرن نوزدهم و بیست و یکم به چاپ رسیده اند را در دل خود جای داده است. می توان از ساختمان این موزه به عنوان یکی از زیباترین بناهای کشور با معماری خیره کننده نام برد، ساختمانی زیبا که در طی پروژه ای به سرپرتی معمار جوزف گوسلاوسکی (Josef Goslavsky) بنا گردید.

ساختمان این موزه در گذشته محل زندکی نیکوکار و سرمایه گذار بزرگ آذربایجان زین العابدین تقی یف بود تا اینکه در سال 1920 به عنوان یک موزه فعالیتش را آغاز نمود. در طی سال های 2004 تا 2007 موزه تحت پروژه بازسازی و مرمت با اهتمام آقای الهام علی اف (Ilham Aliyev) رئیس جمهور آذربایجان قرار گرفت. این موزه با تجهیزات جدیدی بار دیگر درب های خود را به روی بازدیدکنندگان گشود و نمایشگاه های نادر آن با سرمایه گذاری های تخصیص یافته توسط دولت و رئیس جمهور بازسازی شدند. می توان از موزه ملی به عنوان ناجی میراث فرهنگی کشور نام برد.

زندگی پسر بزرگ آذربایجان زین العابدین تقی یف و فعالیت های روشنفکرانه وی در 10 اتاق این موزه شکل گرفته اند، وی خدماتی بسیار عالی و نیکوکارانه ای را به مردم ارائه کرد تا جاییکه از آن به نام پدر ملت یاد می شد. نمایشگاه جدید موزه در سال 2007 افتتاح گردید و از آن زمان به بعد تحقیقات علمی و تعالیم فرهنگی متعددی در آن گسترش یافتند. بعد از انجام مراسم افتتاحیه تعدادی نمایشگاه، سمینارها و کنفرانس های علمی- عملی، کنفرانس ها، کتاب ها، جزوه ها و کاتالوگ هایی که توسط علاقمندان به فرهنگ مادی و معنوی موزه گردآوری شده بودند، مورد قدردانی قرار گرفتند. تمام کارکنان و کادر این موزه به صورت کاملا حرفه ای و با جدیتی تمام در حال تلاش و تکاپو برای آشنا کردن مردم آذربایجان با تاریخ غنی و فرهنگ شگرف آذربایجان می باشند.

راهنمای بازدید از موزه ملی تاریخ آذربایجان

با ورود به موزه ملی آذربایجان، گویی می خواهید در تاریخ این سرزمین قدم بزنید و به همین خاطر، باید راه تان را از ابتدای تاریخ آغاز کنید و آنچه برای این سرزمین اتفاق افتاده است را از آغاز ببینید تا اینکه به امروز برسید. در ادامه به طبقات مختلف موزه سر می زنیم و از آثار موجود در آن ها دیدن می کنیم.

• طبقه اول : طبقه اول موزه ملی آذربایجان را می توان به 7 بخش تقسیم کرد. بخش اول به آثار یافته شده از عصر سنگ اختصاص پیدا کرده است که در سرزمین آذربایجان، از 2 میلیون سال پیش آغاز شد و 3 هزار سال پیش به پایان رسید. آثار دوران سنگ در 7 ویترین به نمایش گذاشته شده اند. پس از عبور از میان آثار این دوره، طبیعتا به عصر برنز و آهن می رسید که 6 تا هزار سال پیش از میلاد به وقوع پیوست. اشیایی که از این زمان کشف شده اند در 14 ویترین دیده می شوند.پس از این ها، نوبت به دوران باستان و ایالات دوران قرون وسطی (Medieval States) می رسد. این دوران از تاریخ آذربایجان در قرن های 10 تا 12 به وقوع پیوست و از آن جایی که تعداد آثار کشف شده از این زمان بیشتر هستند، 31 ویترین را به خود اختصاص داده اند.

• طبقه دوم : زمانی که از پله های فرش شده ساختمان بالا بروید، به طبقه دوم می رسید؛ جایی که دوران جدیدتری از تاریخ آذربایجان را به تصویر می کشد. در ابتدای بازدید از این طبقه، با آثاری مربوط به خانات آذربایجان مواجه می شوید. یعنی دوران پس از حکومت صفویه که آذربایجان از اراضی ایران شمرده می شد اما اداره امور آن به عهده "خان" بود. خان ها در برخی امور استقلال عمل داشتند؛ اما در مجموع، تبعه و خراجگزار دولت ایران شمرده می شدند. 9 ویترین را به این زمان از تاریخ آذربایجان اختصاص داده اند. همچنین در این طبقه، می توانید به تاریخ جنگ نیز نگاهی بیندازید؛ مثلا جنبش انقلابی آغاز قرن بیستم، شرایط آذربایجان در جنگ جهانی اول، نسل کشی ماه مارس 1918 که یک نزاع قومی بود و به مرگ 12 هزار آذربایجانی و دیگر مسلمانان انجامید. در نهایت آثاری مربوط به جمهوری دموکراتیک آذربایجان گشت و گذارتان را در طبقه دوم به پایان می رسانند.