گیاه زبان گنجشک با نام انگلیسی- ASH TREE- EUROPEAN ASH – WEEPING ASH و نام علمی: Fraxinus excelsior یکی از گیاهان بومی اروپا و مناطق شمالی کشور است که در درمان بسیاری از بیماری ها و مشکلات کاربرد گسترده ای در طب سنتی دارد .نام های دیگر گیاه زبان گنجشک درخت ون، دردار، وند، ونو، بناو،تلک وتلکوچی، لسان العصفور و … بوده و طبع گیاه زبان گنجشک گرم و خشک می باشد.
گیاه زبان گنجشک گیاهی گلدار از تیره نعناع سانان است که ارتفاعی در حدود 15 متر دارد .این درخت شاخه های انبوهی داشته و برگ هایی دراز و متقابل دارد .گل های زبان گنجشک بدون پوشش و به رنگ قرمز مایل به قهوه ای می باشند. میوه زبان گنجشک که به نام سامار نیز شناخته می شود دارای بال های بیضوی با انتهایی تیز و قاعده قوسی شکل می باشد که یک دانه درون آن جای دارد و علت نامگذاری این گیاه به نام زبان گنجشک به علت شکل میوه می باشد.
خواص زبان گنجشک و استفاده های سنتی از آن
- برگ های آن بندآورنده خون، مسهل، عرق آور، تا حدی افزایش دهنده ادرار، روان کننده و ملین هستند.
- پوست آن از بازگشت بیماری جلوگیری می کند، بندآورنده خون و تقویت کننده ای با مزه تلخ است.
- در گیاه درمانی مدرن، خیلی محدود برای درمان تب استفاده می شود.
- دانه ها، که شامل باله هایشان نیز می شود، به عنوان ضدنفخ به کار می روند.
- آب تقطیرشده برگ هایش می تواند هر روز صبح برای درمان ورم و چاقی استفاده شود.
- برگ های آن باید در نیمه خرداد تا نیمه تیر گردآوری، به خوبی خشک و پودر شوند و در شیشه هایی چوب پنبه دار نگهداری شوند.
- پوست درخت و شاخه های جوان حاوی کومارین ها هستند که مانع رشد باکتری و قارچ می شوند.
- درمان و التیام زخم ها و کاهش التهاب هم از خواص زبان گنجشک است.
- ماده فراکسین که در شاخه و برگ های آن یافت می شود، خاصیت ادرار آوری دارد و می تواند دفع اوریک اسید را افزایش دهد.
- پوست درخت می تواند به درمان نقرس در سالمندان کمک کند و همچنین برای بیماری هایی مثل آرتروز روماتوئید و آرتروز استخوانی مفید باشد.
- همچنین بیماری های مربوط به مثانه و کلیه را نیز می توان با پوست درخت زبان گنجشک درمان کرد.
- برای دفع سنگ های مجاری ادراری نیز کاربرد دارد.
- تنه درخت و برگ های آن همچون مسهلی ضعیف عمل می کند و به همین دلیل به عنوان درمان گیاهی یبوست و برای ازبین بردن انگل های روده ای استفاده می شود.
- دانه های زبان گنجشک می توانند علاوه بر کاهش تب، در تقویت اشتها نیز نقش داشته باشند.
- یکی از خواص زبان گنجشک برای مردان اثر عصاره حل شده آن برای تقویت میل جنسی است.
مشخصات گیاه زبان گنجشک
- زبان گنجشک چندین گونه دارد و مانند سایر درختان در اوایل بهار برگ می دهد.
- برگ هایش شانه ای مرکب است و پانزده ته-برگچه بیضی شکل و کمی نوک تیز با دندانه های ریز دارد و پشت برگ ها صاف و بدون کرک است.
- گل هایش به رنگ قرمز مایل به قهوه ای است که معمولا” قبل از برگ ها در اوایل بهار ظاهر می شوند.این گل ها به صورت خوشه ای تبدیل به میوه می شوند.
- هر دانه ی میوه بالی بیضی شکل دارد که انتهای آن تیره و قاعده آن قوسی است که در آن یک دانه وجود دارد.
- دانه باریک و طویل، قهوه ای رنگ و شبیه به زبان گنجشک است.
- زبان گنجشک در نواحی معتدل زمین می روید. شاخه های جوان آن تیره رنگ و سیاه و تنه ی درخت به رنگ خاکستری است.
- این درخت عمری طولانی دارد و بر یک پایه می روید. کنده ی آن در قسمت پایین مانند یک یا چند غده در هم پیچیده است.
- تنه ی آن بستگی به طول عمرش دارد و چون عمر طولانی دارد آن را در بسیاری از خیابان ها و پارک های عمومی می کارند. رشد زیادی می کند.به همین دلیل هر ساله در پاییز شاخه های آن را می برند.
برگ گیاه زبان گنجشک
برگ ها متقابل و مرکب به طول ۱۰ تا ۲۰ سانتیمتر و معمولاً متشکل از ۵ برگچه و تا حدی متفاوت، گاهی پرزدار، دندانه دار یا بدون دندانه به طول ۲ تا ۴ سانتیمتر و پهنای ۲ تا ۲٫۵ سانتیمتر می باشد. رنگ برگ ها سبز روشن است که در پائیز، قبل از خزان زرد رنگ می شود.
گل گیاه زبان گنجشک
گل های چند جنسی و بدون کاسبرگ،نافه با دو پرچم، در اسفند یا اوائل فروردین قبل از باز شدن برگ ها شکوفا می شوند.زبان گنجشک درختی دو پایه است و گل های نر و ماده روی درختان جداگانه شکوفا می شوند. گل های ماده تقریباً سبز و گل های ماده زرد است و ارزش زینتی ندارد.
میوه گیاه زبان گنجشک
فندقه های بالدار مستطیلی – واژ تخم مرغی تا بیضوی به رنگ قهوه ای به طول ۲٫۵ سانتیمتر و به صورت خوشه ای بلند آویخته، فقط بر درختان ماده می روید.ارزش زینتی نداشته و از بهار تا زمستان پایا هستند. تابستان باز به حال قبلی خود بر می گردد.
خواص زبان گنجشک در طب آیورودا
- عفونت های مجاری ادراری: ۱ قاشق غذاخوری از برگ های زبان گنجشک را در نصف لیوان آب جوش بریزید و ۲ تا ۳ دقیقه بخیسانید. آن را آبکش کنید و روزی یک لیوان از آن را جرعه جرعه میل کنید. آن را شیرین نکنید.
- جذام: یک قاشق غذاخوری از پوست این درخت را فقط ۲ دقیقه در نصف لیوان آب بجوشانید و اجازه دهید سرد شود و بدون شیرین کردن، آن را جرعه جرعه در طول روز بخورید. می توانید برای بهبود طعم آن از نعنافلفلی یا مرزنجوش استفاده کنید.
- قطع ادرار: برگ های زبان گنجشک را بجوشانید. جوشانده آن را آماده کنید و ۲ بار در روز ۱ لیوان میل کنید.
روغن گیاه زبان گنجشک
برای تهیه روغن زبان گنجشك 100 گرم برگ تازه درخت را كوبیده له نموده و سپس با 500 گرم روغن كنجد ترکیب کرده و بر روی حرارت بگذارید تا آب برگ ها تبخیر شود .اکنوت روغن شما آماده است شما می توانید پس از صاف کردن از آن برای ماساژ مفاصل و رفع دردهای ناشی از آرتروز و آرتریت و گرفتگی های عضلانی استفاده کنید .
مضرات گیاه زبان گنجشک
حفظ تعادل در هنگام مصرف هر ماده گیاهی می تواند شما را از ایجاد عوارض ناخواسته و مضرات آن ماده در امان دارد .مضرات زبان گنجشک نیز عمدتا به دلیل استفاده غیر اصولی از این گیاه ایجاد می شود که برای جلوگیری از بروز چنین مساله ای توصیه می کنیم به موارد زیر توجه نمایید:
- زیاده روی در مصرف آن در افراد گرم مزاج با توجه به طبع گرم این گیاه مضر است.
- در دروان بارداری و شیردهی در مورد مصرف این گیاه با پزشکتان مشورت نمایید.
- در صورت مصرف دارویی خاص علی الخصوص داروهای رقیق کننده خون و داروهای ضد انعقادی این گیاه را با صلاحدید پزشکتان مصرف کنید .
- مصرف این ماده گیاهی توسط کودکان ممنوع است .
- در صورت ابتلا به بیماری های خاص از مصرف این گیاه و فرآورده های آن خودداری نمایید.