پوسیدگی به معنی نرم شدن مینای دندان است و باعث آسیب ساختاری دندان می شود، ناشی از اسیدهای ایجاد شده توسط پلاک باکتری هایی که در هنگام شکستن قند در دهان شما ایجاد می شوند.اگر این از دست رفتن مواد معدنی مینای دندان درمان نشود، در دندان حفره ها و پوسیدگی هایی می تواند رخ دهد. بدون درمان، این سوراخ ها در طول زمان بزرگ تر می شوند و حتی ممکن است کل دندان را از بین ببرند.
هم چنین اسیدهای پلاک ها می توانند در لایه بعدی دندان (عاج دندان) ایجاد شود و در نهایت آن پوسیدگی را ریشه ای کند. در نتیجه، اعصاب در دندان های شما نمایان می شوند و ممکن است در هنگام خوردن یا نوشیدن احساس درد داشته باشید.اگر در نزدیکی ریشه دندان؟ درد احساس می کنید، احتمال این وجود دارد که نوعی پوسیدگی دندان داشته باشید و باید به دندان پزشکی بروید. مراقبت خوب از دندان ها بخش مهمی از حفظ سلامت کلی بدن است و این شامل جلوگیری از پوسیدگی دندان نیز می شود.
پلاک دندانی
پلاک لایه ای چسبناک، از باکتری ها و دیگر ترکیبات بزاق تشکیل شده است. استرپتوکوک موتانس و دیگر انواع باکتری ها علاقه ای ویژه به پلاک دارند؛ زیرا به راحتی می توانند در آن تکثیر کرده و رشد کنند. این باکتری ها به تجزیه قند و سایر کربوهیدرات های قابل تخمیر می پردازند و آن ها را به اسید و انرژی مورد نیاز خود تبدیل می کنند.
اسید حاصل از تجزیه مواد قندی، کلسیم و دیگر مواد معدنی موجود در مینا و سطح خارجی دندان را حل می کند. این پروسه که دکلسیفیکیشن یا کلسیم گیری نام دارد، باعث تضعیف مینای دندان و درنهایت ایجاد پوسیدگی و حفره در دندان می شود. با استفاده از مسواک و نخ دندان می توانید از تشکیل پلاک روی دندان جلوگیری کنید.
کیفیت و کمیت بزاق
بزاق نه تنها باعث تمیزشدن دندان ها می شود بلکه سرشار از کلسیم و دیگر مواد معدنی مورد نیاز دندان است و به ترمیم مواد معدنی از دست رفته سطح دندان کمک می کند؛ اما اگر بیش از حد غلیظ یا مقدار آن کمتر از حد عادی باشد، نمی تواند وظیفه خود را به درستی انجام دهد. بعضی از بیماری ها مانند دیابت می توانند بر کیفیت و کمیت بزاق تاثیر بگذارند.
این وضعیت با مصرف گروهی از داروها مثل اسپری های آسم نیز ایجاد می شود. البته بزاق در ساعات مختلف از شبانه روز نیز تغییر پیدا می کند؛ برای مثال در زمان گرسنگی یا غذاخوردن رقیق تر شده و افزایش حجم پیدا می کند و هنگام خواب کاهش یافته و غلیظ تر می شود. به همین دلیل است که دندانپزشکان مصرف مواد غذایی قبل از خواب را منع کرده و بر استفاده از مسواک و نخ دندان در نوبت شب تاکید می کنند.
اختلالات عملکردی عضلات دهان و زبان
حرکات زبان، لب ها و عضلات گونه حین جویدن به تمیزشدن دندان ها کمک می کند. باید توجه داشت که حرکات زبان در بعضی از موارد مثل کودکان مبتلا به لکنت زبان با محدودیت بیشتری همراه است. فلج مغزی، بعضی از بیماری های عضلانی و اختلالات در رشد اعصاب نیز عملکرد طبیعی عضلات دهان را مختل می کنند. در این موارد برای جبران عملکرد عضلات دهان در تمیزکردن دندان ها نیاز به درمان ها و مراقبت های خاص وجود دارد.
ازدحام و بی نظمی دندان ها
تمیزکردن دندان های پرازدحام و بی نظم دشوارتر است. در این موارد مواد غذایی به راحتی می توانند میان دندان ها گیر کنند و باقی بمانند. این نواحی محلی عالی برای رشد کلنی باکتری و بروز پوسیدگی دندان هستند؛ بنابراین باید حتماً نسبت به رفع بی نظمی دندان ها اقدام کرد.
رژیم غذایی نامناسب و مصرف مواد قندی
باکتری ها نه تنها از مواد قندی بلکه از هرگونه کربوهیدرات قابل تخمیر برای رشد و تکثیر خود استفاده می کنند؛ از جمله این مواد غذایی می توان به انواع آب میوه ها، شیرکاکائو، چیپس، بیسکویت، غلات صبحانه، گرانولا، کشمش، شیرینی و شکلات اشاره کرد. مسأله کلیدی در این زمینه تکرر مصرف و طول مدت تماس دندان با مواد غذایی مذکور است.
هر چقدر این خوراکی ها چسبناک تر باشند، مدت طولانی تری روی دندان باقی می ماند و فرصت بیشتری برای تکثیر باکتری ها فراهم می آورد. از طرفی هر چقدر این مواد با تکرر بیشتری مورد استفاده قرار بگیرند، باکتری های دهان فعال تر باقی می مانند. به همین دلیل است که دندانپزشکان نسبت به استفاده از شیشه شیر هنگام خواب و استفاده از پستانک های غذاخوری هشدار می دهند؛ زیرا در این موارد مواد غذایی و نوشیدنی به آرامی و طی مدت زمان طولانی با دندان ها تماس پیدا می کنند.
مصرف دخانیات و آسیب های آن بر سلامتی دهان و دندان
نشانه های پوسیدگی دندان
وقتی دندانی دچار پوسیدگی می شود، ممکن است یک یا چند مورد از علامتهای زیر را داشته باشد:
- تغییر رنگ مینای دندان: در محل پوسیدگی مینا قهوه ای یا سیاه رنگ می شود.
- سوراخ شدن دندان در محل پوسیدگی: گاهی میزان این تخریب کم است و فقط با معاینه دقیق مشخص می شود و گاهی مقدار زیادی از دندان از بین می رود، به طوری که شخص فکر می کند دندان او شکسته است.
- حساس بودن یا درد گرفتن دندان در موقع خوردن غذاهای سرد، گرم، ترش و شیرین.
- حساس یودن یا درد گرفتن دندان وقتی که دندانها را روی هم فشار می دهیم.
- بوی بد دهان می تواند به علل مختلف ایجاد شود که یکی از علتهای آن پوسیدگی دندانها است.
- گیر کردن مواد غذایی بین دندانها و پاره شدن نخ دندان، پوسیدگی بین دندانی می تواند باعث گیر کردن مواد غذایی بین دندانها و پاره شدن نخ دندان هنگام استفاده شود.
پوسیدگی دندان چرا و چگونه ایجاد می شود؟
برای پیشگیری از ایجاد هر بیماری باید علل ایجاد کننده آن بیماری را بشناسیم. در مورد پوسیدگی دندان و پیشگیری از آن نیز لازم است ابتدا با عوامل ایجاد کننده آن آشنا شویم. بسیاری از افرادی که برای درمانهای دندانپزشکی مراجعه می کنند، در پاسخ به اینکه چرا دندانهایشان خراب شده است به مسئله ارث و جنس دندان اشاره می کنند. روشن است که خوبی جنس دندان در دوام آن مؤثر است. با این حال عوامل دیگری هم دخالت دارند.
علل مختلفی برای ایجاد پوسیدگی مطرح شده است اما بطور کلی چهار عامل اصلی میکروبها، مواد قندی، مقاومت شخص و دندان و زمان در ایجاد پوسیدگی دندان نقش دارند. این چهار عامل، همواره ایجاد پوسیدگی می کنند و اگر هر کدام نباشد، دندان پوسیده نمی شود.
بدون میکروب، پوسیدگی در دندان اتفاق نمی افتد. اگر میکروبها حضور داشته باشند و مواد قندی نباشد، شدت وقوع پوسیدگی به این اندازه نخواهد بود. وجود میکروبها و مواد قندی نیز در اشخاصی که مقاومت طبیعی نسبت به بیماری دارند نمی تواند پوسیدگی ایجاد کند. و بالاخره میکروبها و مواد قندی و کمبود مقاومت شخص و دندان نیز در یک لحظه و یک روز سبب خرابی دندان نمی شود، بلکه مدت زمانی لازم است تا اینها بتوانند سطح سخت دندان را خراب کنند.
