در زمانی که دندان های شیری در دهان کودک وجود دارند دندان های دائمی در فضایی که آن ها را احاطه کرده است و فولیکول دندانی نام دارد در حال رشد هستند. از دوران جنینی تا زمان رویش دندان ها توده های سلولی با گذشت زمان تبدیل به دندانی می شوند که دارای مینا و عاج و ریشه و عصب دندان می باشد. با تکامل ریشه کم کم دندان به سمت خارج استخوان حرکت می کند و رویش می یابد. به تناسب همین حرکت ریشه دندان های شیری به تدریج تحلیل می رود و آماده ریزش و فراهم کردن شرایط رویش دندان دائمی می گردند. گرچه در حدود شش سالگی دندان آسیاب اول دائم بدون این که دندان شیری بیفتد رویش می کند و هیچ دندان شیری درروی جوانه دندان آسیاب اول وجود ندارد.
جوانه های دندان دائمی و دندانهای شیری
جوانه دندان های دائم در فولیکول دندانی احاطه کننده و استخوان اطراف محصورشده اند ولی این محیط به طور نسبی امن است و خطراتی می تواند تکامل جوانه دندان را تهدید کند مثلاً اگر ضربه ای به دندان شیری وارد شود ممکن است موجب آسیب جوانه دندان جانشین گردد بنابراین پس از صدمات دندانی شیری کودک باید فوراً توسط دندانپزشک معاینه شود.
هم چنین اگر دندان شیری دچار پوسیدگی باشد و پوسیدگی باعث عفونت و التهاب عصب دندان شیری گردد این التهاب می تواند محیط نامناسبی برای رشد جوانه دندان دائمی ایجاد کند و درنهایت باعث آسیب گردد. طیف آسیب هایی که می تواند در جوانه دندان دائمی ایجاد شود گسترده می باشد در انواع خفیف ممکن است روند کریستالی شدن نواحی از مینای دندان متوقف شود و لکه های سفید، زرد یا قهوه ای، رنگی بر روی سطح مینا مشاهده گردد.
در انواع شدیدتر ممکن است تکامل ریشه دندان متوقف گردد و یا باعث تغییر شکل ریشه گردد. علاوه بر ضربه و عفونت دندان شیری برخی عوامل دیگر از قبیل ابتلا به بعضی بیماری ها و مصرف برخی داروها مانند تتراسایکلین و شیمی درمانی نیز می تواند اختلالاتی در تکامل جوانه دندان دائمی ایجاد نماید. رشد جوانه های دندانی کودک از دوران جنینی شروع می شود بنابراین مصرف برخی داروها توسط مادر و ابتلا به برخی ویروس ها و بیماری ها می تواند بر تکامل دندان های کودک تأثیرگذار باشد.
علت بوي بد دهان بعد از كشيدن دندان و چند ترفند برای درمان آن
برخی اختلالات تکامل دندان ها نیز به طور ژنتیکی منتقل می گردند که دارای انواع مختلفی است و می تواند بر روی تکامل مینا، عاج، ریشه و یا همه موارد تأثیرگذار باشد. ریزش دندان های شیری و رویش دندان دائمی جانشین آن ها هرکدام در زمان مشخصی اتفاق می افتد گرچه ممکن است این زمان ها تا حدودی بین کودکان هم سن متفاوت باشد ولی تا شش ماه تأخیر دررویش دندان ها طبیعی تلقی می شود. اگر زمان عدم رویش دندان دائمی طولانی شد باید حتماً توسط دندانپزشک بررسی شود.
در حالت طبیعی رشد استخوان ها و بافتهای اطراف به طریقی صورت می گیرد که فضای کافی برای قرار گرفتن دندان های دائمی ایجاد می گردد اگر اندازه دندان ها با اندازه فک تطابق نداشته باشد باید با درمان های ارتودنسی هماهنگی لازم را ایجاد نمود. اندازه دندان های دائمی به نسبت دندان های شیری بزرگ تر است و با رویش آن ها برخی والدین نگران بزرگ بودن دندان های کودک هستند ولی باید توجه داشت که این اندازه در سراسر عمر فرد به طور ثابت باقی می ماند و تغییر نمی کند و با رشد کودک و بزرگ شدن جثه وی هماهنگی و تناسب ظاهری ایجاد خواهد شد.
وضعیت تغذیه کودک و دریافت ویتامین ها و املاح لازم برای تکامل و رشد جوانه دندان های دائمی از نقش مهمی برخوردار است. هم چنین اختلالات هورمونی مانند کم کاری و پرکاری تیروئید، اختلال در هورمون رشد، هورمون پاراتیروئید نیز می توانند در روند رویش دندان ها مشکل ساز شوند و باید جهت اصلاح وضعیت هورمون ها تحت نظر پزشک اقدام نمود.
افتادن دندان های شیری و تکامل و رویش دندان های دائمی دارای ترتیب خاص می باشد اگر دندان های شیری به هر دلیلی زودتر از دست برند فضای موردنیاز برای رویش دندان دائمی جانشین از دست می رود بنابراین باید در محل دندان شیری ازدست رفته وسیله ای به نام فضا نگهدار قرار داده شود. تا پس از کامل شدن جوانه دندان دائمی رویشان به طور طبیعی صورت گیرد.
دندان های کودکان از چه سنی می رویند؟
دندان کودکان از سن شش ماهگی احتمال رویش دارد، اما در کودکان ایرانی در هشت ماهگی اولین دندان شیری جوانه می زند و بعد از آن تا پایان سن دو و نیم سالگی ۲۰ دندان شیری به طور کامل رویش پیدا می کند. بسیاری از والدین دغدغه دارند که چه زمانی به دندانپزشکی مراجعه کنند و مشاوره ها آغاز شود، بنابراین والدین باید آگاه باشند از لحظه بیرون آمدن اولین دندان شیری، وظیفه آنها برای مراقبت از دندان های کودکان آغاز می شود؛ یعنی همان اولین دندان را می توانند با تمیز کردن با پنبه خیس از خطر پوسیدگی محافظت کنند.
آیا رعایت نکات تغذیه ای در رشد دندان مهم است؟
قطعاً، نوع تغذیه در سلامت دندان ها بسیار مهم است. برای کودک چهار ساله ای که همه دندان های شیری خود را درآورده، نوع تغذیه زیاد مهم نیست؛ بلکه برای دندان های دایمی در حال شکل گیری در فک کودک مهم است. دندان های دایمی از سن شش سالگی به مرور رویش پیدا می کند تا در نهایت دندان های عقل در سن ۲۰ سالگی بروید. در نتیجه تغذیه سالم در سلامت دهان و دندان بسیار تاثیرگذار است؛ تغذیه غلط می تواند باعث تخریب و آسیب دندان ها شود. والدین باید توجه داشته باشند که اگر دندان شیری خراب شد، بلافاصله باید ترمیم شود و اگر نمی توان آن را ترمیم کرد، کشیده شود تا عفونت ناشی از آن سایر دندان های کودک از جمله دندان های دایمی را دچار مشکل پوسیدگی نکند.
