از دست دادن دندانها (ادنتولیسم)، علل و راه های پیشگیری و درمان

با اینکه اکثر مردم بیشتر به فکر زیبایی دندان های خود هستند اما سلامت دندان ها بسیار مهم تر است. تحقیقات نشان داده است که بهداشت دهان و دندان ارتباط کاملا مستقیمی با سلامت عمومی بدن دارد و گاها اولین نشانه های بیشتر بیماری ها مثل دیابت، سرطان، بارداری و اختلالات هورمونی در دهان ظاهر می شوند. به طور کلی بیماری های قلبی عروقی، تنفسی، دیابت، پوکی استخوان و برخی سرطان‏ها با انواع بیماری های دندان و دهان در ارتباط هستند. مثلا التهاب لثه ها می تواند کنترل قند خون را تضعیف کرده و برای افراد مبتلا به دیابت خطرناک باشد.

ادنتولیسم یا از دست دادن دندان، بیماری است که مربوط به افتادن دندان‏های طبیعی می باشد. ادنتولیسم به دو صورت جزئی (از دست دادن فقط تعدادی دندان) و کامل (از دست دادن تمامی دندان ها) می تواند اتفاق بیفتد. ادنتولیسم بیماری شایعی در سرتاسر جهان می باشد و در میان افراد مسن بیشتر دیده می شود. از دست دادن دندان به صورت جزئی یا کامل می تواند تاثیرات منفی زیادی روی سلامت عمومی بدن داشته باشد و خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی، اختلالات گوارشی، سرطان دستگاه گوارش، سرطان پانکراس، دیابت و بیماری کلیوی را تا حد زیادی افزایش دهد.

پوسیدگی دندان و عوارض ناشی از آن

پوسیدگی دندان شایع ترین عارضه پاتولوژیک است که در انسانها وجود داشته و عمد ترین علت افتادگی دندان است. پوسیدگی از لبه تاج دندان آغاز شده و به تدریج به سمت پالپ دندان پیشروی می کند. باکتریهای موجود در حفره باعث عفونت پالپ شده و عفونت به ریشه دندان نفوذ کرده و از راه فورامن اپیکالی به سرتاسر استخوان آلوئولار گسترش پیدا می کند. این فرایند باعث نابودی مینای دندان و بافت سخت دندانها می شود. در صورت عدم درمان، این عارضه تغییرات برگشت ناپذیری در ساختار دندان ایجاد کرده و باعث عفونت بافتهای مجاور شده که در نهایت منجر به افتادن دندان می شود.

بیماری لثه

بیماری لثه در اثر پلاک دندان که در اطراف دندان و لثه ایجاد می شود، به وجود می آید. پلاک بوسیله باکتریهایی که به سطح نرم دندان متصل می شوند تشکیل می شود. عدم رعایت بهداشت دهان، منجر به التهاب یا عفونت بافت لثه شده و ممکن است به ساختارهای عمیق تر بخش چسبنده پریودنتال یعنی لیگامنتهای پریودنتال و استخوان آلوئولار گسترش پیدا کند. هنگامی که لیگامنتهای پریودنتال آسیب ببینند، حرکت و بی ثباتی دندانها افزایش پیدا می کند. در صورت عدم درمان، عفونت می تواند به استخوان اطراف دندان آسیب رسانده و باعث تخریب تدریجی آن شود. در نهایت دندان لق شده و درمان آن غیر ممکن می شود.

آسیب دیدگی دهان و دندان

دندان می تواند در اثر افتادن از ارتفاع یا حوادث دیگر آسیب ببیند. بسته به شدت آسیب، ممکن است دندان کنده شده، لق شود و یا در محل جابه جا شود. در موارد دیگر امکان دارد دندان ترک برداشته، بشکند یا رنگش تغییر کند. در بعضی از موارد همچنان امکان درمان غیر جراحی وجود دارد. ممکن است در بعضی از شرایط دیگر به خارج کردن دائمی دندان آسیب دیده نیاز باشد.

تاثیرات افتادن دندان

به محض افتادن دندان بسیاری از افراد دچار دندان درد یا حساسیت دندان می شوند. البته حتی در صورت افتادن دندان و عدم وجود دندان درد، بایستی حتما هر چه سریعتر برای درمان اقدام شود. افتادن دندان می تواند بلافاصله باعث ایجاد مشکلاتی در خوردن، صحبت کردن و فعالیتهای اساسی دیگر شده و به مرور زمان تشدید می شود. در نهایت دندانهای باقیمانده در فک برای پر کردن جای خالی دندان از دست رفته، جابه جا می شوند. این دندانها به مرور زمان کج شده و باعث مشکلاتی در جویدن غذا می شوند و نیاز به ارتودنسی دارند. هر دندان بوسیله دندانهای اطرافش تثبیت می شود و به همین دلیل افتادن دندان می تواند باعث ضعیف شدن ساختار دهان شود و درنتیجه امکان افتادن دندان دیگر یا آسیب دیدگی وجود دارد که به مرور زمان تشدید می شوند.

اقدامات اولیه پس از افتادن دندان

چنانچه قبل از مراجعه به دندانپزشک مراحل زیر را فورا دنبال کنید، امکان دارد بتوان دندان دائمی که افتاده است را ایمپلنت کرد.
دندان خود را تنها درقسمت فوقانی یا تاج به دست گرفته و به ریشه دندان دست نزنید.
تاج و ریشه دندان را بررسی کرده و مطمئن شوید که هیچ بخشی از آن شکسته یا مفقود نباشد.
دندان را برای خارج کردن ذرات باقیمانده نمالیده و خراش ندهید. این کار به سطح ریشه آسیب زده و دوام دندان را کاهش می دهد.
در صورت وجود کثیفی یا مواد خارجی، به آرامی دندان را کمی در کاسه آب ولرم بشویید. (کمتر از 10 ثانیه) تا ذرات اضافی خارج شوند. دندان را زیر جریان آب نگیرید زیرا جریان زیاد آب سلولهای سطح ریشه دندان که به اتصال مجدد دندان کمک می کنند را از بین می برد.
سعی کنید دندان خود را در جای خالی خود قرار دهید. چنانچه کاملا در جای خود قرار نگرفت، به کمک گاز پانسمان یا دستمال دارای رطوبت آن را در محل خودش قرار دهید و به آرامی دندانهای خود را روی هم قرار دهید. تا زمان مراجعه به پزشک این کار را انجام دهید.
گر نمی توانید دندان را در جای خودش قرار دهید، فورا آن را بین گونه و لثه، یا در شیر سرد یا بزاق خودتان قرار دهید. در صورت دسترسی، می توانید از محصولاتی که برای نگهداری از دندان افتاده مصرف می شوند استفاده کنید.
از مراقبتهای دندانپزشکی اورژانسی استفاده کنید. در صورتی که مطب دندانپزشک باز نباشد، به بخش اورژانس بروید.

امکان ایمپلنت دندان شیری افتاده وجود ندارد.

چنانچه سطح درخشان و براقی بر دندانهای دائمی وجود داشته باشد، احتمال دارد بخشی از ریشه همچنان در حفره باقیمانده باشد و در این صورت امکان ایمپلنت مجدد موفقیت آمیز کم می باشد. چنانچه ایمپلنت مجدد تا دو ساعت پس از افتادن دندان انجام نشود، احتمال موفقیت ایمپلنت کاهش می یابد. در نتیجه استفاده از مراقبتهای اورژانسی دندان ضروری می باشد.

افتادن دندانهای شیری امری طبیعی می باشد و دندانهای دائمی جای آنها رشد خواهند کرد. در غیر این صورت افتادن دندان مساله ای ناخوشایند است و در نتیجه آسیب یا بیماری مانند آسیب دیدگیهای دهان و دندان، پوسیدگی دندان و بیماریهای لثه به وجود می آید. عارضه افتادن یک یا چند دندان ادنتولیسم یا بی دندانی نام دارد.

جایگزین کردن دندانهای از دست رفته

روشهای مختلفی برای جایگزین کردن دندان از دست رفته موجود است. ماندگارترین روشهای درمانی ایمپلنت و بریج می باشند. جراح با تجربه می تواند پیچهای تیتانیومی را در فک ایمپلنت کند تا به عنوان ریشه دندان مصنوعی عمل کنند و استحکام و ثبات بلندمدت را برای دندان مصنوعی فراهم کنند. این روش آنچنان موثر است که طبق گزارش بیمارانی که از آن استفاده می کنند از لحاظ ظاهری و عملکردی با دندان طبیعی غیرقابل تشخیص است. دندانهای مصنوعی و بریج بهترین گزینه های درمانی غیرجراحی هستند. بریج به طور دائمی به تاج دندان متصل شده و فضای خالی دندانهای افتاده را پر می کند. دندانهای مصنوعی قابل برداشتن بوده و جایگزینی برای دندانهای از دست رفته محسوب می شود.

چه عواملی احتمال از دست دادن دندان دائمی را افزایش می دهند؟

حتی با وجود سالها استفاده از مسواک، امکان دارد نکات زیر را در مورد افتادن دندانها ندانید ......

استعمال دخانیات و عدم رعایت بهداشت دهان و دندان

طبق تحقیقات انجام شده عوامل ژنتیکی در افتادن دندان موثر هستند و مردان بالای 35 سال بیشتر از گروههای دیگر در معرض این عارضه هستند. البته عوامل محیطی مانند عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و سیگار کشیدن نیز نقش مهمی در افتادن دندان دارند. با وجود اینکه سن و جنسیت قابل کنترل نیستند، خودداری از مصرف سیگار و رعایت روزانه بهداشت دهان و دندان همیشه امکان پذیر است.

میزان اسید موجود در مواد غذایی

هنگام خوردن مواد غذایی، سطح اسید در دهان به شدت افزایش پیدا می کند. بازگشت اسید به میزان طبیعی اش یک ساعت کامل طول می کشد. زمانی که در اثر خوردن مواد غذایی شیرین سطح اسید به طور مداوم افزایش پیدا کند، دندان به میزان زیادی در معرض پوسیدگی قرار می گیرد. برای محافظت از دندانها، مصرف مواد غذایی شیرین را به حداقل رسانده و سعی کنید که تنها یکبار در روز این مواد غذایی را مصرف کنید تا سطح اسید تنها یکبار در روز بالا برود.

شرکت در فعالیتهای ورزشی

متاسفانه ورزش کردن و افتادن دندان به هم مرتبط هستند. صرف نظر از نوع ورزش، در صورت عدم رعایت احتیاط امکان دارد افتادن دندان به سادگی اتفاق بیافتد. در صورت انجام ورزشهای پرتحرک از ورزشکاران حرفه ای کمک گرفته و از محافظ دهان برای مراقبت از دندانهای خود استفاده کنید. چنانچه دندان خود را در اثر ورزش از دست دادید، آن را نگه داشته و در شیر یا بزاق نگهداری کنید و به پزشک مراجعه کنید. امکان دارد پزشک بتواند این دندان را به جای اولش بازگرداند.

ساییدن دندانها (دندان قروچه)

بسیاری از افراد گاهی اوقات دندانهای خود را به همدیگر می سایند و اغلب این امر ناخودآگاه اتفاق می افتد. دندان قروچه معمولا ضرری ندارد ولی در صورتیکه به طور مداوم انجام شود باعث ساییدگی دندانها شده و بر بافتهای مجاور، لثه و استخوان نیز فشار وارد می کند. بدون وجود استخوانهای محافظ دندانها لق شده و در نهایت می افتند. علت دندان قروچه معمولا استرس یا اضطراب می باشد، ولی ممکن است در نتیجه کجی دندانها یا همراستا نبودن دندانها نیز انجام شود. بنابراین در صورت انجام دندان قروچه هر چه سریعتر به دندانپزشک مراجعه کرده تا راههایی برای جلوگیری و درمان آن ارائه شود.