زمانی كه ساختمان های صورت در حال رشد هستند، ارتودنسی راحت تر و ساده تر انجام می شود و در زمان كمتری موفقیت بالاتری خواهد داشت. اگر این زمان سپری شود تصحیح روابط به زمان و انرژی بیشتری نیاز دارد. البته در سنین بالا تر، بیشترین هدف درمان، مرتب كردن دندان ها و در سنین پایین تر بیشترین هدف درمان، رفع اختلالات فكی است. سن بیمار از این نظر اهمیت دارد كه به ما نشان می دهد چه امكاناتی برای درمان در اختیار داریم.
بهترین سن برای انجام ارتودنسی این است که همه کودکان در سن 7 سالگی توسط متخصص ارتودنسی معاینه شوند. انجام اولین معاینه ارتودنسی در سن 7 سالگی، به متخصص ارتودنسی این امکان را می دهد که مشکلات دندانی- فکی را در مراحل اولیه تشخیص دهد و با ارزیابی دقیق آنها زمان و شیوه مناسب درمان را طرح ریزی کند. به این ترتیب وضعیت مشکلات بیمار در آینده به والدین گوشزد می شود و اگر قرار است در سن مشخصی، درمانی برای بیمار انجام شود والدین در جریان قرار می گیرند. این مشاوره با هدف هدایت و آگاه کردن والدین از وضعیت دندانی فکی کودک می باشد و به صرفه ترین زمان جهت شروع درمان را پیش بینی می کند. در این زمان، اگر سن بیمار برای درمان مناسب باشد (که معمولا تعداد کمی را شامل می شود)، متخصص ارتودنسی در همان مقطع درمان را آغاز می کند و اگر هنوز سن مناسب درمان فرا نرسیده باشد (که تعداد بیشتری از بیماران دارای مشکل فکی را شامل می شود) متخصص ارتودنسی زمان مراجعه بعدی را مشخص خواهد کرد.
عوارض ارتودنسی
پس به طور خلاصه، مراجعه به متخصص ارتودنسی در سن 7- 8 سالگی موجب می شود:
- اگر روش های پیشگیری مناسب باشد اقدامات لازم آغاز شود و زمان مناسب درمان از دست نرود.
- اگر سن بیمار برای شروع درمان کم باشد درمان مناسب به تعویق می افتد و والدین از زمان مناسب آگاه می شوند.
در صورت وجود ناهنجاری های دندانی در این سنین مانند نامرتبی دندان ها و از دست رفتن فضای مورد نیاز جهت رویش دندان های دائمی، معمولا با ساخت پلاک های بسیار ساده می توان برخی از آنها را درمان نمود و از بروز مشکلات جدی در آینده پیشگیری کرد. به همین دلیل به این روش ها، درمان های پیشگیری کننده گفته می شود.
یکی دیگر از اقدامات مهم در جهت پیشگیری از ایجاد نامرتبی های دندانی، کشیدن برنامه ریزی شده دندان های شیری کودک است. این عمل می تواند به مرتب درآمدن دندان های دائمی، اصلاح مسیر رویش و جلوگیری از نهفته شدن آنها کمک زیادی کند. این کار باید با زمان بندی صحیح و بر اساس اصول علمی انجام شود. به همین دلیل اگرچه انجام آن در ابتدای امر ساده به نظر می رسد ولی بر خلاف ظاهر ساده آن نیاز به تسلط علمی و تجربه کافی دارد، بنا براین توصیه اکید می شود که صرفا زیر نظر و با دستورمتخصص ارتودنسی انجام شود.
در صورتی که کودک دچار مشکل فکی همانند کوچک و یا بزرگ بودن هر یک از فک ها نسبت به یکدیگر، باریک بودن فک بالا و یا انحراف فک پایین به طرفین باشد درمان وی باید در محدوده سنی 12-7 سالگی انجام شود.
زمان شروع درمان به نوع مشکل و شدت آن بستگی دارد و گاهی زمان آغاز درمان یک مشکل یکسان در دو کودک به دلیل تفاوت های فردی، متفاوت می باشد. این امر نیز دلیل مهمی را جهت انجام معاینه اولیه در سن هفت سالگی توسط درمانگر آگاه و مسلط به تمام زوایا و جوانب رشد و تکامل یعنی متخصص ارتودنسی ارائه می دهد. متاسفانه گاهی مشاهده می شود که به علت مراجعه دیرهنگام بیماران به متخصص ارتودنسی و یا مراجعه به دندانپزشک عمومی که بعضا تسلط کافی در این موارد ندارند، این گونه مشکلات اسکلتی به موقع تشخیص داده نمی شوند و در زمان مناسب تحت درمان صحیح قرار نمی گیرند و رشد کودک پایان می یابد. در این حالت تنها راه پیش روی متخصص ارتودنسی در مشکلات فکی خفیف، کشیدن دندان های دائمی جهت پوشاندن مشکل اسکلتی و در موارد شدیدتر انجام جراحی فک همراه با ارتودنسی در سنین بالاتر می باشد و کاملا روشن است که با معاینه به موقع کودک توسط متخصص ارتودنسی می توان از ایجاد مشکلات شدید در سنین بالاتر و هزینه ارتودنسی جلوگیری کرد.
زمان مناسب برای شروع درمان ارتودنسی بستگی به نوع مشکل و شدت آن دارد و حتی گاهی زمان آغاز درمان یک مشکل یکسان در دو کودک به دلیل تفاوت های فردی، متفاوت می باشد. در مورد بیمارانی که مشکلات فکی و ناهنجاری اسکلتی همانند کوچک و یا بزرگ بودن هر یک از فک ها نسبت به یکدیگر، باریک بودن فک بالا و یا انحراف فک پایین به طرفین دارند، معمولا درمان باید در سنین رشد انجام شود. مثلا در بیمارانی که فک پایین شان عقب تر از موقعیت مناسب خود قرار دارد، بهترین زمان شروع درمان، سنین قبل از بلوغ است چون می توان از رشد بیمار در جهت اصلاح ناهنجاری استفاده کرد، بنابراین حدود سن 9 سالگی برای دخترها و حوالی سن 11سالگی برای پسرها توصیه می شود. متاسفانه گاهی مشاهده می شود که به علت مراجعه دیرهنگام بیماران به متخصص ارتودنسی و یا مراجعه به دندانپزشک عمومی که بعضا تسلط کافی در این موارد ندارند، این گونه مشکلات اسکلتی به موقع تشخیص داده نمی شوند و در زمان مناسب تحت درمان صحیح قرار نمی گیرند و رشد کودک پایان می یابد. در این حالت متاسفانه متخصص ارتودنسی دیگر نمی تواند مشکل بیمار را صرفا با درمان ارتودنسی اصلاح نماید و در بزرگسالی بیمار علاوه بر ارتودنسی نیازمند جراحی فک نیز می باشد. بنابراین انجام معاینه اولیه در سن 7 سالگی توسط درمانگر آگاه و مسلط به تمام زوایا و جوانب رشد و تکامل یعنی متخصص ارتودنسی، در درمان ناهنجاری های دندانی و مشکلات فکی اهمیت بسزایی دارد.
ولی چنانچه بیمار مشکل فکی نداشته باشد و فقط دندان های او دچار بی نظمی باشند، درمان ارتودنسی محدودیت سنی ندارد و در هر سنی حتی در سنین بزرگسالی می توان جهت ارتودنسی دندان و مرتب کردن دندان ها اقدام نمود گرچه کسب بهترین نتایج در سنین حدود 12 تا 14 سالگی می باشد.
آیا سن بیمار در ارتودنسی به طول درمان هم ارتباط دارد؟
بله ، سن بیمار از اهمیت بسیاری برخورداراست. ولی میزان ناهنجاری ، شدت نا هنجاری ، نوع ناهنجاری ، بهداشت دهان و دندان ، نوع بریس های استفاده شده نیز بی تاثیر نیستند.
آیا با انجام ارتودنسی در سن کودکی مشکل نهفتگی دندان ها درمان خواهد شد ؟
بله، با انجام ارتودنسی، در کودکی سبب می شود تا فضای فک و دهان برای دندان های دائمی بازتر شود و در واقع هر یک از دندان ها در جایگاه درست خود قرار گیرند. تا دندان ها در حالت نهفته در قسمت فک رشد نکنند.
در کدام ناهنجاری ها سن بیمار ملاک اصلی درمان است؟
سن بیماردر برخی ناهنجاری ها مانند انواع کراس بایت ها و جلو زدگی فک پایین از اهمیت بسزایی برخوردار است همچنین مشکلات مربوط به فکین مثل جلوزدگی فک، عقب ماندگی فک، اختلات فکی دندانی، و یا مواردی که کودک عادت به مکیدن انگشت شست دارد و یا دچار مشکلات تنفسی باشد. این گونه مشکلات بهتر است با ارتودنسی در سن پایین برطرف شود.
آیا سن درمان ارتودنسی در طول عمر دندان تاثیر دارد؟
مرتب کردن دندان ها باعث می شود که آنها در موقعیت مناسب داخل فک قرارگیرند که نتیجه آن پخش متوازن نیرو در تمام جهات و کاهش فشار روی ریشه دندان ها است همچنین منظم شدن دندان ها به تمیز کردن آنها نیز کمک خواهد کرد.
