قانقاریا (Gangrene) یک بیماری جدی است که طی آن از دست دادن خونرسانی، باعث از بین رفتن بافت بدن یا بافت مردگی (نکروز) می شود. در واقع اگر تعداد زیادی از بافت به هم پیوسته نکروزه شوند، قانقاریا نامیده می شود. این بیماری می تواند روی هر قسمت از بدن تاثیر بگذارد اما به طور معمول از انگشتان پا، پا (از مچ به پایین)، انگشتان دست و دست (از مچ به پایین) شروع می شود. قانقاریا می تواند در نتیجه یک آسیب دیدگی، عفونت یا یک بیماری بلندمدت تاثیرگذار بر گردش خون ایجاد شود.
علل ابتلا به قانقاریا
قانقاریا ممکن است به خاطر یک یا چند دلیلی که در ادامه ی این بخش از سلامت ساعد نیوز گفته شده است رخ دهد:
- کمبود تامین خون : خون ، اکسیژن، مواد غذایی برای تغذیه سلول ها و اجزای سیستم ایمنی مانند آنتی بادی را برای دفع عفونت تامین می کند. بدون یک منبع خون مناسب، سلول ها نمی توانند زنده بمانند و بافت آن متلاشی می شود.
- عفونت : اگر باکتری، مدت طولانی بدون کنترل رشد کند، ممکن است عفونت افزایش یابد و باعث مرگ بافت سلول و در نتیجه بروز قانقاریا شود.
- زخم : زخم های دردناک ، از جمله جراحات ناشی از گلوله و یا تصادف، می تواند باعث شود که باکتری ها به بافت های داخل بدن حمله کنند. وقتی این چنین بافت ها آلوده می شوند، قانقاریا رخ می دهد.
انواع قانقاریا
قانقاریا به معنی مردن بخشی از بدن است. این بیماری وقتی اتفاق می افتد که بافت بدن شما خون کافی دریافت نکرده و یا یک عفونت باکتریایی جدی در بدن شما وجود داشته باشد. قانقاریا معمولاً دورترین نواحی از قلب مانند انگشتان دست یا پا را به شدت درگیر می کند. با این حال امکان درگیر شدن بخش های دیگر بدن نیز وجود دارد. قانقاریا می تواند حتی اندام های داخلی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. این بیماری معمولاً در یک بخش خاص از بدن مانند پا، دست یا اندام داخلی شروع می شود. در صورت عدم درمان و وارد شدن عفونت به جریان خون، قانقاریا می تواند در بدن پخش شده و منجر به شوک سپتیک شود.قانقاریای خشک یک بیماری غیر معمول است که در آن برخی از قسمت های بدن خشک می شوند و متعاقباً به دلیل کمبود جریان خون سیاه می شوند. حتی ممکن است در موارد شدید پوست و بافت ها از بین بروند. قانقاریای خشک با انواع دیگر قانقاریا متفاوت است، زیرا هیچ عفونت همراه ناشی از سوختگی یا آسیب های دیگر وجود ندارد که باعث قطع شدن خون بخشی از بدن شود و همچنین چرک یا مایعات دیگر دفع نمی شود. قانقاریا را می توان به دسته های مختلفی طبقه بندی کرد، از جمله:
قانقاریا خشک
این نوع با پوست خشک و پژمرده با رنگ قهوه ای تا ارغوانی مایل به آبی تا سیاه مشخص می شود. قانقاریا خشک وقتی اتفاق می افتد که یکی از اعضای بدن شما اکسیژن کافی را دریافت نمی کند. در نهایت، آن بخش بدن شروع به زوال کرده و می میرد. در قانقاریا خشک، پوست بسته است و هیچ نشانه ای از عفونت وجود ندارد. قانقاریا خشک معمولا به دلیل تصلب شرایین و تجمع مواد چرب در دیوار شریان ایجاد می شود.
قانقاریا تر
ویژگی های رایج قانقاریای مرطوب شامل تورم، تاول و ظاهر مرطوب در بافت آسیب دیده به دلیل ترشح ترشحات است.قانقاریا تر وقتی اتفاق می افتد که بافت های بدن شما با برخی از انواع باکتری عفونی شوند. این بافت ها با مرطوب شدن و تجزیه شدن نسبت به باکتری واکنش نشان می دهند. این فرآیند منجر به مرگ بافت های بدن می شود. قانقاریا تر به دلیل امکان گسترش عفونت به بخش های دیگر، فوریتی تر از قانقاریا خشک است.
قانقاریا گازی
نوعی از باکتری به نام کلستریدیا منجر به قانقاریا گازی می شود. این باکتری عفونتی ایجاد می کند که باعث ایجاد حباب های گازی و سموم در داخل ناحیه آسیب دیده می شود. گازهای مذکور منجر به مرگ بافت می شوند. اگرچه این نوع از قانقاریا در ایالات متحده بسیار نادر است، اما می تواند کشنده باشد. هر سال حدود ۱۰۰۰ نفر در ایالات متحده به قانقاریا گازی مبتلا می شوند. در صورت عدم درمان، این بیماری ۱۰۰ درصد احتمال مرگ دارد. در صورت درمان مناسب، برخی از مطالعات نشان داده اند که نرخ مرگ و میر زیر ۵ تا ۱۰ درصد است.
علائم قانقاریا
زمانی که گانگرین بر روی قسمتی از پوست و بافت شما تاثیر بگذارد، ممکن است علائم و نشانه های زیر را به همراه داشته باشد:
- تغییر رنگ پوست: ممکن است رنگ پوست به آبی، بنفش، سیاه، سفید و یا قرمز تغییر کند. ( رنگ پوست به نوع گانگرین بستگی دارد )
- تورم و یا تشکیل تاول همراه با مایع بر روی پوست
- بروز یک خط روشن بین پوست سالم و پوست آسیب دیده
- درد ناگهانی و شدید در محل بروز قانقاریا و سپس احساس بی حسی در همان محل
- نازک و درخشان شدن پوست و بی مو شدن آن قسمت از پوست
- حساس شدن پوست به لمس و سرد شدن آن قسمت از پوست
چه افرادی تحت تاثیر قانقاریا قرار می گیرند؟
هر فردی به ویژه پس از یک آسیب دیدگی جدی می تواند به قانقاریا مبتلا شود. اما گروه خاصی از افراد در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به آن هستند.این افراد شامل بیماران مبتلا به بیماری های بلند مدت تاثیرگذار روی رگ های خونی هستند:
- دیابت – یک بیماری مادام العمر که باعث می شود سطح قند خون بیش از حد بالا برود.
- تصلب شرایین – وضعیتی که طی آن عروق با ماده چربی به نام پلاک مسدود شده و باعث گرفتگی آن و محدود شدن جریان خون می شود.
- بیماری شریان محیطی (PAD) – وضعیتی که طی آن تجمع چربی ها در رگ ها، خونرسانی به عضلات پا را محدود می کند.
- رینود – وضعیتی که طی آن رگ های خونی در قسمت های خاص بدن (معمولا انگشتان دست و پا) به دماهای پایین (سرما) واکنشی غیر طبیعی نشان می دهند.
نحوه درمان قانقاریا
هرچه درمان قانقاریا زودتر انجام شود، احتمال موفقیت آن بیشتر است.درمان های اصلی قانقاریا شامل جراحی برای از بین بردن بافت آسیب دیده (معروف به دبریدمان) و مصرف آنتی بیوتیک برای درمان هر نوع عفونت زمینه ای است.ممکن است در بعضی موارد برای بازگرداندن جریان خون در ناحیه آسیب دیده به جراحی نیاز باشد.در موارد شدیدتر ممکن است نیاز باشد که تمام قسمت بافتی که دچار آسیب و مردگی شده مانند انگشت پا، پا (از مچ به پایین) یا پایین تر از زانو قطع شود.به این عمل قطع عضو گفته می شود.
- دبریدمان بافت: در موارد جدی قانقاریا، ممکن است نیاز به برداشتن بافت یا عضو مرده وجود داشته باشد. به این فرایند، دبریدمان (debridement) گفته می شود. این کار می تواند با ابزار جراحی یا مواد شیمیایی انجام شود. هدف از این نوع جراحی، برداشتن بخش آسیب دیده برای جلوگیری از گسترش عفونت و پاکسازی بدن از بافت مرده است. در یکی از اشکال جایگزین دبریدمان به نام دبریدمان حشره ای، از لارو مگس یا مگس پاشنه برای خوردن و از بین بردن بافت مرده استفاده می شود.
- آنتی بیوتیک ها: در صورت وجود باکتری ها در بدن، ممکن است پزشک آنتی بیوتیک تجویز کند. این داروها اغلب به صورت داخل وریدی تجویز می شوند یا از طریق یک سوزن به صورت مستقیم وارد جریان خون می شوند.
- جراحی عروق: در مواردی که گردش خون ناکافی منجر به قانقاریا شده است، جراحی عروق (جراحی بر روی دریچه ها یا رگ ها) ممکن است برای بهبود گردش خون از رگ ها به بافت های بدن تجویز شود.
- اتاقک اکسیژن هایپرباریک: قرار دادن یک فرد مبتلا به قانقاریای گازی در یک محیط خاص پر از اکسیژن می تواند سرعت رشد باکتری را کاهش دهد. این کار امکان بهبود پوست را فراهم می کند. همچنین اکسیژن را به بافت های آسیب دیده می رساند تا بتوانند خود را بازسازی کنند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
قانقاریا یک وضعیت جدی بوده و نیاز به درمان فوری دارد. اگر متوجه درد دائمی و یک یا چند نشانه زیر در هر منطقه از بدن خود شده باشید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
- تب پایدار
- تغییرات پوستی: از جمله تغییر رنگ، تورم، گرما، تاول و یا جراحاتی که از بین نمی روند
- درد ناگهانی در محل جراحی یا ترومایی که اخیرا رخ داده است
- رنگ پریدگی پوست، همچنین سرد و بی حس شدن پوست
بیماری کبود شدن لب ها چیست؟
