چند راه درمانی فک آنرمال بر اساس شرایط بیمار

رشد بیش از اندازه فک بالا منجر به جلو زدگی فک بالا (ماگزیلا) و یا طول بیش از اندازه آن می شود. در چنین مواردی دهان به شکل نرمال بسته نمی شود. گاهی اوقات علت جلوتر به نظر رسيدن فک بالا، کمبود رشد فک پایین است.

یکی از مشکلاتی که به علت جلو زدگی فک بالا رخ مي دهد، به هم خوردن وضعیت بایت نرمال است. در حالت نرمال در هنگام بسته بودن فکها (بایت)، فک بالا کمی جلوتر از فک پایین قرار داشته و دندانهای جلویی بالایی به صورت صاف و قائم، کمتر از یک سوم سطح جلوی دندان های جلویی پایینی را می پوشانند

اما هنگامی که فک بالا جلوتر از حالت نرمال قرار داشته باشد، دندان های جلویی بالا فاصله افقی بیش از اندازه با دندان های جلوی پایینی دارند. به این وضعیت اورجت زياد گفته می شود. اوربایت زياد يا ديپ بايت به وضعیتی گفته می شود که در آن دندان های جلویی بالایی سطح زیادی از دندان های جلوی پایینی را پوشانده و یا حتی ممکن است به طور کامل با آنها هم پوشانی داشته باشند به طوری که هنگام بسته بودن فکها دندان های پایین دیده نمی شوند (دیپ بایت).

در موارد ديپ بايت شديد دندان هاي جلوي فك پايين در هنگام بستن دهان به لثه پشت دندان هاي بالا(كام)ضربه وارد كرده و سبب زخم و آزردگي بافتي مي شود.

گاهی اوقات ممکن است اورجت زياد همراه با اوربایت زياد باشد. همچنین ممکن است اوربایت وجود داشته باشد بدون این که فک بالا جلو زدگی داشته باشد بنابراین لزوماً جلو زدگی فک بالا و اوربایت به هم وابسته نیستند.

پیش از پرداختن به چند اصطلاح رایج در مورد روابط دندانی و فکی لازم است ابتدا حالت نرمال و طبیعی در روابط فکی و دندانی تعریف شود.صورت یک فرد در بعد عمودی به سه بخش تقسیم می شود:

• فوقانی: از خط طبیعی مو (Hair Line) تا گودی بین دو ابرو
• میانی: از گودی بین دو ابرو تا زیر بینی
• تحتانی: از زیر بینی تا زیر چانه

در یک فرد نرمال این سه بخش می بایست بطور تقریبی مساوی یکدیگر باشند.از نمای نیم رخ و در بعد قدامی خلفی (جلو عقب بودن فکین) فک بالا و پایین نسبت به یکدیگر و نسبت به جمجمه می بایست در یک راستا قرار داشته باشند به طوری که نیم رخ یک فرد نرمال تقریبا مستقیم و یا کمی محدب باشد.
در روابط دندانی نیز هنگام قرارگیری دندان ها بر روی هم دندان های فک بالا می بایست در حدود 2-3 میلی متر بیرون تر از دندان های فک پایین قرار بگیرند. همچنین دندان های قدامی (نیش و پیشین) فک بالا در حدود 2 تا 3 میلی متر دندان های پایین را در بعد عمودی بپوشانند. حال به اصطلاحات مربوط به ناهنجاری های دندانی – فکی می پردازیم.

کراس بایت (Cross Bite)

به حالتی گفته می شود که هنگام قرارگیری دندان های دو فک بر روی هم، دندان های فک بالا داخلی تر از دندان های فک پایین قرار گیرند. این حالت می تواند در دندان های خلفی به صورت یک طرفه یا دو طرفه و یا در دندان های قدامی دیده شود. در هنگام وجود کاستی در رشد فک بالا و یا رشد بیش از حد فک پایین این وضعیت شایع است. کراس بایت می تواند دندانی و یا اسکلتی و یا به هر دو صورت ایجاد شود.

رابطه ی کلاس یک، دو و سه دو فک

این سه اصطلاح روابط دو فک (و دندان های آنها) را در بعد قدامی خلفی (جلو و عقب بودن) تعریف می نمایند به طوریکه رابطه کلاس یک یا نرمال حالتی است که فک پایین در حدود 2 تا 3 میلی متر عقب تر از فک بالا قرار گیرد. رابطه ی کلاس دو وقتی است که فک پایین بیش از 2 تا 3 میلی متر عقب تر از فک بالا قرار گیرد و حالت کلاس 3 حالتی است که فک پایین جلوتر از فک بالا قرار گیرد.
این سه حالت نیز می توانند به شکل دندانی، اسکلتی و یا به هر دو صورت وجود داشته باشند.

اپن بایت و دیپ بایت (open bite and deep bite)

این اصطلاحات به ناهنجاری های مربوط به رابطه ی عمودی دندان های دو فک نسبت به یکدیگر اطلاق می گردد. اپن بایت حالتی است که هنگام قرارگیری دندان های دو فک بر روی یکدیگر تعدادی از آنها به یکدیگر نرسند و بین آنها فاصله ای وجود داشته باشد و در مقابل دیپ بایت حالتی است که هنگام قرارگیری دندان های دو فک بر روی یکدیگر تعدادی از آنها -معمولا دندان های قدامی یا پیشین- به میزان بیش از حد یکدیگر را در بعد عمودی بپوشانند.

دو راه درمانی بر اساس شرایط بیمار

یکی اینکه می توان دندانهای عقب را به سمت جلو آورد و فضای دندانهای قدامی را با به جلو آوردن دندانهای عقب بست که اگر شرایط بیمار همچنین اجازه ای را بدهد می بایست این روش درمانی انجام شود که به آن Space closure می گویند. این روش بهترین درمان است و در اکثر موارد ترجیح داده می شود که از این روش استفاده شود. زیرا فضای دندان خالی با دندانهای خود بیمار پر می شود و هیچ ایمپلنت و به عبارت دیگر جسم خارجی در دهان بیمار قرار نمی گیرد. در غیر این صورت می بایست به جای فضای دندانهای غایب ایمپلنت Implant قرار داد. در اکثر موارد توافق برای بستن فضای غایب وجود دارد تا اینکه برای بیمار ایمپلنت Implant قرار داده شود ولیکن طرح درمان نهایی بایستی براساس شرایط بیمار، وجود و یا عدم وجود شلوغی دندانها، نمای نیمرخ بیمار، میزان بیرون زدگی دندانهای قدامی و تصاویر رادیوگرافی استوار باشد.

درمان مال اکلوژن در ارتودنسی

ناهماهنگی خط وسط دندان ها

خط میانی قوس دندانهای بالا و پایین را میدلاین می گویند. در درجه اول می بایست میدلاین فک بالا با خط میانی صورت و میدلاین فک پایین با خط میانی صورت هماهنگ باشد و در درجه دوم اهمیت می بایست میدلاین دندانهای بالا و پایین با همدیگر منطبق باشند. عدم هماهنگی خط وسط دندانها یا میدلاین میتواند در اثر مشکلات فکی – اسکلتی یا انحراف فک و یا در اثر مشکلات دندانی مثل در آوردن یکطرفه دندان شیری یا دائمی، شلوغی دندانها، فقدان یک یا چند دندان باشد. اگر عدم تطابق میدلاین به علت انحراف فک باشد و اگر بیمار قبل از بلوغ مراجعه کند، می توان با دستگاههای متحرک ارتودنسی به راحتی مشکل بیمار را درمان نمود. در صورتی که بیمار بعد از بلوغ مراجعه نماید و دارای مشکلات فکی – اسکلتی باشد نیاز به جراحی فک به همراه ارتودنسی خواهد داشت. بنابراین اولویت با درمان زود هنگام و با ارتودنسی بدون جراحی است. در صورتی که بیمار دارای مشکل دندانی باشد، نیاز به درمان ثابت خواهد داشت که می تواند در هر سنی با توجه به سالم بودن شرایط لثه ای بیمار انجام شود.

وجود فاصله در دندان ها

در این نوع ناهنجاری معمولاً فک بزرگ از پدر و دندانهای کوچک از مادر به ارث گرفته می شوند. در اینصورت به علت کوچکی دندانها و به دلیل فضای اضافه موجود در قوس فکی، بین دندانها فاصله می افتد. از عوامل دیگری که باعث ایجاد فاصله در بین دندانها می باشد، می توان به نهفتگی یک یا تعدادی از دندانها، فقدان یک یا تعدادی از دندانها، بیرون زدگی دندانهای قدامی، بزرگ بودن زبان و غیره اشاره کرد. وجود فاصله بین دندانها باعث تحلیل لثه، ایجاد جرم روی دندانها، گیر مواد غذایی در بین دندانها، کاهش بازدهی عملکرد دندانها و عدم زیبایی می گردد که نیاز به درمان دارد. معمولاً فاصله بین دندانها می بایست به روش ارتودنسی ثابت درمان گردد ولی اگر بیمار دارای مشکل فکی هم باشد می بایست در ابتدا مشکل فکی بیمار تصحیح گردد و بعد از تصحیح فکین که حتماً باید قبل از بلوغ انجام شود می بایست با درمانهای ثابت ارتودنسی فواصل بین دندانها را بست در بعضی بیماران به علت فقدان یک یا دو دندان ممکن است بین دندانها فاصله وجود داشته باشد در این موارد 2 راه درمانی براساس شرایط بیمار وجود دارد.

یکی اینکه می توان دندانهای عقب را به سمت جلو آورد و فضای دندانهای قدامی را با به جلو آوردن دندانهای عقب بست که اگر شرایط بیمار همچنین اجازه ای را بدهد می بایست این روش درمانی انجام شود که به آن Space closure می گویند. این روش بهترین درمان است و در اکثر موارد ترجیح داده می شود که از این روش استفاده شود. زیرا فضای دندان خالی با دندانهای خود بیمار پر می شود و هیچ ایمپلنت وبه عبارت دیگر جسم خارجی در دهان دبیمار قرار نمی گیرد. در غیر این صورت می بایست به جای فضای دندانهای غایب ایمپلنت Implant قرار داد. در اکثر موارد توافق برای بستن فضای غایب وجود دارد تا اینکه برای بیمار ایمپلنت Implant قرار داده شود ولیکن طرح درمان نهایی بایستی براساس شرایط بیمار، وجود و یا عدم وجود شلوغی دندانها، نمای نیمرخ بیمار، میزان بیرون زدگی دندانهای قدامی و تصاویر رادیوگرافی استوار باشد.