جراحی همراه با ارتودنسی برای عارضه های وسیع فک و دندان از قبیل ناهنجاری های مادرزادی، اختلالات رشد و یا آسیب های تروماتیک اکتسابی، با هدف بهبود عملکردهای جویدن، تکلم و تنفس گزینه انتخابی جراحی محسوب می شود. در کنار این موارد، جراحی فک و صورت در ارتودنسی، زیبایی صورت را نیز بهبود می بخشد اگر اجزای استخوانی و اسکلتالی صورت وجود داشته باشد و یا بیمار در سن مناسب مراجعه ننماید ممکن است نیازمند جراحی فک و صورت باشد.
به عبارت دیگر بیمار نیاز به ارتودنسی و جراحی فک با هم دارد و درمان ارتودنسی پیش نیاز جراحی فک می باشد. برخی از این مشکلات اگر بیمار در سن مناسب مراجعه نکند و نیاز به جراحی فک داشته باشد شامل موارد زیر است:
- جلو بودن فک پایین
- عقب بودن شدید فک پایین
- عدم وجود چانه
- انحراف فک پایین
- انحراف فک بالا
- تنگی شدید فک بالا
- مشاهده شدن لثه به مقدار زیاد هنگام لبخند زدن
- نقایص و سندرم های مادزادی
- عوارض ناشی از ضربه به فک وصورت
اگر می خواهید بدانید که بایت ایده آل به چه صورت است، بهترین کار این است که بایت سالم را از سه جهت مختلف بررسی کنیم. ابتدا ببینیم بایت نرمال از روبرو به چه صورت است.در یک بایت ایده آل لبه های دندان های پیشین فک بالا باید با بخش فوقانی لب پایین موازی باشد. اگر دندان های بالا بیش از حد بلند باشد، لبخند حالت لثه ای پیدا می کند و بخش زیادی از لثه هنگام لبخند زدن دیده می شود. بالعکس اگر دندان ها بسیار کوتاه باشد، مینای دندان به اندازه کافی هنگام لبخند زدن دیده نمی شود و چنین لبخندی بیمار را مسن تر از سن واقعی یا بدون دندان نشان می دهد. زمانی که دندان ها به هم نزدیک باشد، باید حدود یک دوم تا یک سوم از بلندی دندان های پایین دیده شود. چنانچه دندان های ثنایای بالا بخش زیادی از دندان های پایین را بپوشاند، عارضه ای به نام دیپ بایت به وجود می آید. اگر دندان های بالا به اندازه کافی با دندان های پایین همپوشی نداشته باشد، ناهنجاری اپن بایت ایجاد می شود. در بایت ایده آل قوس بالایی اندکی پهن تر از قوس پایین است. اگر قوس بالا بسیار باریک یا پهن باشد، به گونه ای که دندان های بالا جلوتر یا عقب تر از دندان های پایین قرار بگیرد، با ناهنجاری کراس بایت مواجه می شویم. ارتباط مهم دیگری که بین دندان های بالا و پایین نسبت به هم و همچنین نسبت به صورت وجود دارد، موقعیت میدلاین (خط بین دندان های ثنایای میانی) است. خط بین دندان های ثنایای بالا باید با وسط لب بالا و خط بین دندان های ثنایای پایین باید با وسط لب پایین در یک راستا باشد.
نمای دومی که اکثر بیماران به آن توجه می کنند، حالتی است که با پایین نگاه کردن در آیینه از بالا دندان های پایین را می بینند. از این زاویه تمام دندان ها باید با هم هم تراز باشد و قوسی با یک انحناء یک دست را تشکیل دهند. تمام دندان ها باید با هم در تماس باشد، به بیان دیگر دندان ها نه روی هم قرار گرفته است و هم پوشی دارد و نه فاصله دار است. بررسی دندان های بالایی برای بیماران دشواتر است، درهر حال دندان های بالا نیز باید با هم هم تراز باشد و فاصله دار یا روی هم قرار گرفته نباشد.
انواع مال اکلوژن چیست؟
دشوارترین جهت بررسی بایت نگاه کردن از کنار است. بهترین روش برای ارزیابی بایت از کنار این است که ارتباط دندان ها را با توجه به تماس آنها با هم و شیوه روی هم قرار گرفتن شان بررسی کنیم. کاسپ یا برآمدگی های تیز دندان های بالا باید بین دو دندان پایین قرار بگیرد. پشت دندان های پیشین بالا باید تماس مختصری با جلوی دندان های پایین داشته باشد. به این ترتیب وقتی دهان بسته می شود، دندان های بالا باید جلوتر از دندان های پایین قرار بگیرد. لبه های دندان های بالا نباید مستقیماً روی لبه های دندان های ثنایای پایین یا پشت آنها قرار بگیرد؛ اگر دندان های بالا عقب تر از دندان های پایین باشد، مشکل آندربایت به وجود می آید. همچنین دندان های بالا نباید بسیار جلوتر از دندان های پایین باشد و هیچ تماسی با آنها نداشته باشد، اگر این گونه باشد، مشکل اوربایت ایجاد می شود.
در حالت طبیعی دندانهای جلوی فک بالا باید در حدود 2 الی 3 میلیمتر از دندانهای فک پایین را از نظر عمودی بپوشانند. در صورت وجود دیپ بایت دندانهای قدامی فک بالا مقدار زیادی از دندانهای قدامی فک پایین را می پوشاند و بدین ترتیب دندانهای پایین کمتر از حد طبیعی دیده می شوند و در بعضی موارد ممکن است دندانهای قدامی فک پایین به بافت نرم کام برخورد نمایند و باعث آزردگی مخاط بافت نرم فک بالا شود. اشکال در تکامل فکین و یا رویش نامتناسب و بیش از حد دندانهای قدامی فک بالا و پایین و یا زمینه ارثی می تواند از عوامل ایجاد کننده دیپ بایت (Deep bite) باشد.
عدم درمان می تواند عوارضی مثل آسیب به لثه در ناحیه جلوی دندانهای پایین (به دلیل تماس با لبه جونده دندانهای بالا) ، آسیب به کام (در اثر برخورد لبه جونده دندانهای فک پایین با کام)، سایش زود هنگام دندانها و یا بروز مشکلات گیجگاهی فکی (TMJ problem) و ظاهری ناخوشایند ایجاد نماید. درمان زود هنگام (قبل از بلوغ) در درمان دیپ بایت از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر بیمار قبل از بلوغ مراجعه نماید با دستگاههای متحرک و ثابت ارتودنسی می توان به راحتی دیپ بایت را درمان کرد . در صورت مراجعه بیمار در سنین بالا (بعد از بلوغ) نیاز بهجراحی فک خواهد بود.
