اصطلاح «پنجه شیطان» یا «ریشه پنجه شیطان» اشاره به گیاه "هارپاگوفیتوم پروکامبِنس"، یک گیاه یافت شده در جنوب آفریقا و ماداگاسکار دارد. در فرم تکمیلی، پنجه شیطان از ریشههای خشک شده این گیاه حاصل میشود. پزشکان سنتی و مردم آفریقایی و اروپایی قرنها برای درمان بیماریهای گوارشی، کاهش تب، کاهش درد و درمان برخی علائم حاملگی، پنجه شیطان را تجویز کردهاند.
اغلب گمان میکردند که مزایای پنجه شیطان به علت وجود ایریدوئیدگلیکوزیدهای ارزشمند موجود در آن، مانند هارپاگوسید، است. ایریدوئیدها ترکیبات ضدالتهابی هستند که بیشتر در گیاهان یافت میشوند و به مولکولهای گلوکز متصل میگردند. به همین دلیل است که کل ترکیب ایریدیوئیدگلوکوزید نامیده میشود. ریشه پنجه شیطان، به گفته انجمن دانشمندان فیتوتراپی اروپایی، باید حاوی حداقل یک درصد هارپاگوسید باشد. پنجه شیطان همچنین حاوی بیوفلاونوئیدهای مفید و فیتواسترولها است که آنتیاکسیدانهای گیاهی با خواص ضد اسپاسم می باشند (به همین علت از آن در درمان مشکلات گوارشی کمک میگیرند).
گیاهان در طب سنتی کاربرد گسترده ای دارند. گیاه پنجه شیطان یکی از هزاران گیاهی است که در طب سنتی برای درمان بیماری ها استفاده می شود. این گیاه، بومی صحرای کالاهاری در جنوب آفریقا است و در ساواناهای نامیبیا، آفریقای جنوبی و بوتسوانا رشد می کند. پنجه شیطان، به دلیل ظاهر میوه آن که در قلاب هایی پوشیده شده است که روی پوست حیوانات قرار می گیرد، نامگذاری شده است. سپس این دانه ها در حین پرسه زدن حیوانات، توزیع میشوند. مردم از ریشه و غده های این گیاه برای تهیه دارو برای طیف وسیعی از بیماری ها از جمله آرتروز، کمردرد و آرتریت روماتوئید استفاده میکنند.
مطالعات نشان می دهند در صورتی که افراد مبتلا به آرتروز از پنجه شیطان به تنهایی یا به همراه سایر قرص های مکمل و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) استفاده کنند، کاهش درد ناشی از بیماری را تجربه خواهند کرد. برخی شواهد نشان می دهند که پنجه شیطان به اندازه داروی آهسته رهش آرتروز با نام دیاسرین (Diacerhein) برای تسکین درد زانو و لگن پس از 16 هفته درمان موثر خواهد بود.
جالب است، این ریشه ضدالتهابی همچنین ممکن است راه جدیدی برای کاهش وزن باشد. یک مطالعه نشان داده که پنجه شیطان میتواند گرلین یا همان هورمون گرسنگی را متوقف کرده و یا سرعت تولید آن را آهستهتر کند. با کاهش فشارهای گرسنگی، افرادی که پرخوری را تجربه میکنند دچار کاهش اشتها شده که این به کاهش وزنشان کمک میکند. همچنین ممکن است این گیاه به افراد مبتلا به چاقی، به طور بالقوه به جلوگیری از بیماری قلبی مرتبط با وزن (سخت شدن شریانها) با روش خاصی که باعث سرکوب التهاب میشود، کمک کند.
عصاره پنجه شیطان التهابات بدن را به میزان زیادی کاهش می دهد و عفونت را از بین می برد. به طور مثال، پزشکان گیاهی وقتی انگشت بریده می شود و عفونت می کند از این گیاه استفاده می کنند. حتی این گیاه می تواند برای درمان آنفولانزا مفید باشد. عصاره پنجه شیطان سیستم ایمنی بدن را تقویت می کند و می تواند خطر ابتلا به بیماری مزمن را کاهش دهد. از این گیاه می توان برای درمان التهابات مزمن در بیماری های قلبی، دیابت و اختلالات مغزی استفاده کرد. همچنین، این گیاه برای درمان بیماری التهابی روده، آرتریت و نقرس مفید است.
کمردرد برای بسیاری بار سنگین است. در واقع، تخمین زده شده است که 80٪ از بزرگسالان آن را در برخی مواقع تجربه می کنند. در کنار اثرات ضد التهابی، پنجه شیطان به عنوان یک مسکن نیز عمل می کند، به ویژه برای کمردرد. محققان این را به هارپاگوساید، یک ترکیب گیاهی فعال در پنجه شیطان نسبت می دهند. در یک مطالعه، عصاره هارپاگوساید به نظر می رسد که به طور مشابه به عنوان یک داروی ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID) به نام Vioxx موثر است. پس از 6 هفته، کمردرد شرکت کنندگان به طور متوسط 23 درصد با هارپاگوساید و 26 درصد با NSAID کاهش یافت. همچنین، دو مطالعه بالینی نشان داد که 50 تا 100 گرم هارپاگوساید در روز در مقایسه با عدم درمان در کاهش کمردرد مؤثرتر است، اما برای تأیید این نتایج به مطالعات بیشتری نیاز است.
درحالیکه تحقیق در این زمینه هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد، اما شواهدی وجود دارد که نشان میدهد پنجه شیطان میتواند به پسرفت لنفوم فولیکولار کمک کند. در یک واحد سرطانی در یک بیمارستان، پزشکی متوجه شد که لنفوم یک بیمار پس از 10 ماه بدون شیمیدرمانی، بهبود جزئی پیدا کرده است. بیمار پزشک را از مصرف دو مکمل که یکی از آنها پنجه شیطان بود، باخبر کرد. پس از آشنا شدن با این درمان طبیعی، یکی دیگر از بیمارانی که در گروه حمایتی قرار داشت، ابتدا از پنجه شیطان استفاده کرد و پس از آن 11 ماه پسرفت مشابه این بیماری را تجربه کرد که نیز به مدت چهار سال ادامه یافت. هنگامی که بیماران مبتلا به اختلالات مختلف آرتریت مورد بررسی قرار گرفتند، این موضوع آشکار شد که پنجه شیطان به میزان قابل توجهی درد در دست، مچ دست، آرنج، شانه، لگن، زانو و کمر را کاهش میدهد.
یکی دیگر از مزایای این گیاه که هنوز مطالعات پیشرفتهای روی آن صورت نگرفته است، اثر درمانی آن بر روی گروهی از بیماریهای کلیوی به نام بیماریهای گلومرولی است. این بیماریها مربوط به التهاب است و به بیماریهایی اطلاق میشود که به فیلترهای کوچک کلیه که خون را پاک میکنند، آسیب میرساند. عصاره پنجه شیطان به مهار تشکیل نوعی از نیتریتها کمک میکند که نشان میدهد که این عصاره ممکن است داروهای ضدالتهابی بالقوه در درمان بیماریهای التهابی گلومرولی محسوب شوند.
اطلاعات کافی در مورد عوارض احتمالی پنجه شیطان وجود ندارد. اکثر منابع میگویند اگر شما باردار یا در دوران شیردهی هستید، بهتر است از مصرف آن اجتناب کنید زیرا نتایج ناشناخته است. افراد مبتلا به مشکلات قلب، فشارخون بالا، فشارخون پایین، دیابت، سنگ کلیه یا بیماری زخم معده باید از پنجه شیطان جلوگیری کنند. گزارشهای دیگری نیز نشان میدهد که پنجه شیطان میتواند تولید اسید معده را افزایش دهد، بنابراین اگر شما از سوزش سردل مزمن رنج میبرید، ممکن است یک عامل در نظر گرفته شود. یک گزارش موردی در سال 2015، پرفشاری سیستمیک (فشارخون بالا) را در بیمار مصرفکننده پنجه شیطان نشان داد.
بعضی از داروها به طور بالقوه میتوانند با پنجه شیطان تداخل داشته باشند؛ از جمله داروهایی که توسط کبد تغییر میکند، زیرا پنجه شیطان ممکن است باعث کند شدن فرایند شکسته شدن این مواد توسط کبد شود. داروی انعقاد خون وارفارین (با نامهای تجاری مانند کومادین و یانتوون) نیز ممکن است تحت تأثیر این گیاه قرار بگیرد. داروهای دیگر که ممکن است با روشهای جزئی با پنجه شیطان تعامل داشته باشند، شامل گلیکوپروتئینP، مسدودکنندههای H2 و مهارکنندههای پمپ پروتئین یا PPI هستند.