آبسه مقعدی یکی از دلایل اصلی بروز فیستول و جزء بیماری های خطرناک نشیمن گاه محسوب می شود که ناشی از ایجاد دمل و تجمع چرک ناشی از عفونت در ناحیه اطراف مقعد و راست روده می باشد. به عبارت ساده تر به حفره عفونی و پر از چرک نزدیک مقعد، آبسه مقعدی گفته می شود.گفتنی است در صورت بسته شدن دهانه غده هایی که در نزدیکی مقعد هستند، غده دچار عفونت می شود و با گذشت زمان متورم و حاوی چرک و عفونت خواهد شد که این روند زمینه ساز بروز آبسه در نزدیکی مقعد می شود.
علل ایجاد آبسه مقعدی
این بیماری می تواند بر اثر علت های مختلفی روی دهد و همان طور که میدانید آبسه به معنی تجمع چرک و عفونت در ناحیه مقعد است. این عفونت می تواند به دلیل وجود برخی از باکتری های شایع یا برخی از قارچ ها روی دهد. دو باکتری استافیلوکوک و اشرشیاکولی، شایع ترین باکتری های عامل آبسه مقعدی هستند. این عفونت ها می توانند از راه برقراری رابطه جنسی مقعدی و … منتقل شوند. البته آبسه می تواند در اثر عوامل و بیماریهای دیگری ایجاد شود، که از جمله آنها می توانیم به این موارد اشاره کنیم:
- کولیت
- استفاده از داروهایی مانند پردنیزون
- ایدز
- بارداری
- سل
- آپاندیسیت
- شقاق مقعدی
- قرار دادن اجسام خارجی در داخل مقعد
- بیماری های مقاربتی
- بیماری روده التهابی مانند بیماری کرون یا کولیت زخمی
- دیابت
- دیورتیکولیت
- بیماری التهابی لگن (PID)
انواع آبسه مقعدی
- آبسهٔ دور مقعدى : این آبسه زير پوست مقعد و پائين ترين قسمت مجرا مقعدى ايجاد مى شود.
- آبسهٔ ایسکیورکتال : حفرهٔ ایسکیورکتال را اشغال مى کند (اين نوع شايع نيست)
- آبسهٔ رترورکتال (پشت مقعد عميق) : این نوع در فضاى رترورکتال قرار دارد.
- آبسهٔ زير مخاطي : در زير مخاط بلافاصله و در بالای مجرا مقعد ایجاد می شود.
- آبسهٔ کناره اى (مارژينال) : در مجرا مقعدى در زير آنودرم ایجاد می شود.
- آبسهٔ پِلوى رکتال (لگنى – رکتومي، سوپرالواتور) : بالای عضلهٔ بالابرندهٔ مقعد و زير صفاق قرار دارد.
- آبسهٔ بين عضلانى : بين لايه هاى عضلات اسفنکتر قرار دارد.
- آبسهٔ جانبى : ممکن است از درون مثلثى که درست در پشت مقعد قرار دارد عبور کند و به سمت مخالف دور بزند تا يک آبسهٔ به شکل نعل اسب تشكيل دهد.
علائم آبسه مقعدی
درد ناحیه مقعد که هنگام نشستن تشدید می شود
- تورم، قرمزی و حس درد یا سوزش در ناحیه مقعد
- خروج عفونت یا خونابه از مقعد
- درد و سوزش مقعد هنگام اجابت مزاج
- آبسه های حاد تر ممکن است با علائم زیر همراه باشد:
- تب و لرز
- حالت تهوع
- احساس خستگی مداوم و ضعف
- دردهای شکمی
چه عواملی باعث تشدید و افزایش آبسه مقعد می شود؟
- جسم خارجی
- بواسیر بیرون زده
- ابتلا به بیماری های گوارشی
- زخم ایجاد شده ناشی از دفع استخوان یا تیغ ماهی
درمان آبسه مقعدی
آبسه آنوركتال (anorectal abscess) به حفره ی عفونی و پر از چرک نزدیک مقعد نیز آبسه مقعدی گفته می شود. اين آبسه ممكن است درست در ناحيه سوراخ مقعدي يا به طور عمقي تر در جدار راست روده تشكيل شود. به دلیل آسیب رسیدن به غدد مترشحه داخل مقعد ناشی از عبور مدفوع خشک یا مدفوع اسهالی، این غدد ممکن است عفونی شده و آبسه مقعدی ایجاد شود.
درمان آبسه مقعدی با دارو
برای درمان آبسه مقعدی با دارو معمولا آنتی بیوتیک های مختلفی توسط پزشک متخصص تجویز می شود. آنتی بیوتیک ها معمولا وقتی بیمار علائم شدید تری دارد و یا مشکلات عفونی و بیماری های مقاربتی از دلایل بروز آبسه مقعدی می باشد و یا بعد از عمل جراحی تجویز می شوند. درمان های دارویی به وسیله آنتی بیوتیک ها معمولا پیشگیری کننده بوده و داروهای تجویز شده با توجه به دوز بیماری بین 7 تا 10 روز مورد استفاده قرار می گیرد. رایج ترین آنتی بیوتیک هایی که برای آبسه مقعدی تجویز می شوند عبارتند از:
- سیپروفلوکساسین
- مترونیدازول
- آمپی سیلین / سولباکتام
درمان آبسه مقعدی به وسیله جراحی
درمان آبسه مقعدی به وسیله جراحی یکی از اصلی ترین روش های درمان این عارضه می باشد. در روش جراحی، معمولا برشی در نزدیکی پوست ناحیه مقعد ایجاد شده تا عفونت آبسه تخلیه شود. این کار را می توان در مطب پزشک با بی حسی موضعی و به صورت سرپایی و یا در اتاق عمل تحت بیهوشی عمومی نیز انجام داد.
در جراحی آبسه مقعدی با لیزر، یا به اصطلاح لیزر درمانی، انتهای عصب ناحیه مورد نظر با لیزر بریده می شود و عروق کوچک بریده شده را ترمیم می کند. لیزر درمانی درد و خونریزی بسیار کمی را برای بیمار به دنبال دارد و میزان موفقیت آن به مراتب بیشتر از جراحی و برش آبسه برای تخلیه عفونت است.
عوارض عدم درمان آبسه مقعدی
در صورت بی توجهی و عدم درمان آبسه های مقعدی، ممکن است با مشکلات زیر روبرو شوید:
- تشکیل فیستول
- گسترش باکتری و آلودگی به سایر نقاط بدن
- بی اختیاری مدفوع
- تومورهای بدخیم مقعدی
پیشگیری از آبسه مقعدی
موارد چگونگی پیشگیری از آبسه های مقعدی خیلی شناخته شده نیستند، اما برخی از نکات و موارد وجود دارد که برای جلوگیری از ابتلا به این عارضه توصیه می شود تا آنها را رعایت کنید:
- درمان عفونت های مقاربتی و هرگونه عفونت مقعدی است.
- استفاده از کاندوم هنگام رابطه جنسی مقعدی، در جلوگیری از ابتلا به آبسه های مقعدی و انتقال هرگونه عفونت از شریک جنسی جلوگیری می کند. رابطه جنسی مقعدی یکی از مهمترین دلایل بروز آبسه مقعدی می باشد.
- حفظ بهداشت و پاکیزه نگه داشتن ناحیه مقعد یک محافظت مهم برای پیشگیری از آبسه مقعدی در کودکان و بزرگسالان است.
- شستن منظم پوست مقعد با آب و خشک کردن آن با دستمال مرطوب نیز خطر ابتلا را کاهش می دهد.
- اجتناب از پوشیدن لباس های زیر تنگ و لباس هایی از جنس پلی استر نیز سبب کاهش حساسیت ها و تحریک ناحیه مقعد می شود.
- مصرف مداوم مایعات حداقل 6 تا 8 لیوان در روز به نرم شدن مدفوع و پیشگیری از یبوست کمک می کند.
- مصرف انواع غذاها و سبزیجات پر فیبر که مانع بروز یبوست می شود.