در مورد شیرین‌کننده‌های رژیمی چه می دانید؟

انواع مختلفی از قندهای مصنوعی وجود دارد که احتمالا متوجه آن ها در نوشابه های گازدار، شیرینی، فست فودها و موادغذایی کنسروی شده اید. قند های مصنوعی به تولید کنندگان اجازه می دهد تا محصولات شان را تحت عنوان " رژیمی " یا " بدون قند " به فروش برسانند و به اصطلاح آن را سالم جلوه دهند؛ اما با این وجود ایمنی و عوارض جانبی آن ها جای بحث دارد که در این قسمت در این باره توضیح خواهیم داد.

آیا مصرف شیرین کننده مصنوعی بی خطر است؟

امروزه بسیاری افراد با اهداف مختلفی مصرف قند و شکر را در رژیم غذایی خود کاهش داده و با شیرین کننده جایگزین می کنند.
دلایلی همچون:

• کنترل قند خون
• کاهش و کنترل وزن
• کمک به درمان کبد چرب
• کاهش ریسک بیماری های قلبی و عروقی
• کمک به کنترل و درمان دیابت

شیرین کننده های رژیمی معمولاً به عنوان جایگزین های شکر یا قند استفاده می شوند؛ طعم آنها چندین برابر شیرین تر از شکر است اما مقدار کالری آنها کم و یا بدون کالری هستند. این شیرین کننده ها در خوراکی های مختلف استفاده می شوند و بی خطر بودن آنها توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) تأیید شده است، در نتیجه مصرف در حد مجاز آنها خطری برای انسان ایجاد نمی کند. همچنین قند خون را بالا نمی برند، در برنامه کاهش وزن به شما کمک می کنند و خطر پوسیدگی دندان را کم می کنند. در ادامه انواع شیرین کننده رژیمی و نکات مربوط به آنان را مرور می کنیم.

به طور کلی شیرین کننده ها به دو گروه تقسیم می شوند:

• شیرین کننده های مغذی (Nutritive Sweeteners): این گروه حاوی کربوهیدرات هستند و کالری دارند، بنابراین مصرف آنها باید حساب شده باشد تا منجر به اضافه وزن نگردد.
• شیرین کننده های غیرمغذی (Non-nutritive Sweeteners): دارای کالری اندک و یا فاقد کالری هستند. طعم شیرین آنها بسیار بیشتر از شکر معمولی (ساکارز) است. این شیرین کننده ها می توانند جایگزین طعم شیرین قند یا نوشیدنی های انرژی زای شیرین باشند.

قندهای الکلی

قندهای الکلی در محصولات غذایی به منظور کاهش میزان مصرف کربوهیدرات به طور گسترده استفاده می شوند و تأثیر کمتری روی افزایش قند خون دارند. این شیرین کننده ها به تنهایی یا در ترکیب با سایر شیرین کننده ها استفاده می شوند. انرژی تأمین شده توسط قندهای الکلی به علت تفاوت در هضم و جذب آهسته یا ناقص آنها متفاوت است. سوربیتول، مانیتول، زایلیتولو ایزومالت در این گروه قرار دارند.

مصرف زیاد سوربیتول و مانیتول به علت عدم جذب کامل در روده ها موجب اسهال می شود. به طور کلی مصرف این نوع شیرین کننده ها در افراد دیابتی چاق که دارای چربی خون بالایی نیز هستند، توصیه نمی شود. بنابراین قبل از مصرف فرآورده های غذایی رژیمی به برچسب روی آنها که بیانگر ترکیباتشان است دقت کنید.

ساخارین (Saccharin) چیست؟

ساخارین به عنوان یک شیرین کننده غیرمغذی اولین بار در سال 1879 کشف و مورد استفاده قرار گرفت. این شیرین کننده 200 تا 700 برابر شیرین تر از شکر معمولی است و کالری ندارد. ساخارین در نوشیدنی ها، آب میوه ها، غذاهای فرآوری شده و در پخت و پز به صورت روزانه مصرف می شود. بیش از 30 مطالعه انسانی نشان داد که ساخارین برای مصرف انسان بی خطر است و در سال 2000 از لیست خوراکی های سرطان زا حذف شد.

آسپارتام (Aspartame) چیست؟

آسپارتام به عنوان یک شیرین کننده مغذی با ساختار پروتئینی از دو آمینواسید فنیل آلانین و اسید آسپارتیک تشکیل شده است. این شیرین کننده رژیمی در سال 1965 کشف شد و استفاده از آن در سال 1981 توسط FDA تأیید شد. طعم آسپارتام 200 برابر شیرین تر از شکر معمولی است و از آنجایی که کالری دارد، کمتر از آن استفاده می شود. آسپارتام نسبت به گرما مقاوم نیست و طعم شیرین آن با حرارت تغییر می کند، بنابراین معمولاً به تنهایی برای پخت و پز استفاده نمی شود. این شیرین کننده اغلب به صورت ترکیب با شیرین کننده آسه سولفام پتاسیم تولید می شود و طعم آن با پخت و پز تغییر نمی کند.

آسه سولفام پتاسیم یا آسه سولفام-کا (Acesulfame K) چیست؟

آسه سولفام-کا یک شیرین کننده غیرمغذی است که از ترکیب یک اسید آلی و پتاسیم تولید به دست می آید و در سال 1988 برای مصرف در صنایع غذایی مورد تأیید FDA قرار گرفت. طعم آن 200 برابر شیرین تر از شکر معمولی بوده و اغلب به صورت ترکیب با سایر شیرین کننده ها مصرف می شود. ازآنجایی که طعم شیرین آسه سولفام-K (Ace-K) با حرارت تغییری نمی کند و مقاومت گرمایی دارد، می تواند برای پخت و پز مصرف شود. همچنین این شیرین کننده به طور معمول در دسرهای سرد، شکلات ها، نوشیدنی ها و مواد غذایی پخته نیز استفاده می شود.

شیرین کننده آسپارتام ـ آسه سولفام چیست؟

این طعم دهنده مقدار کمی کالری دارد و از ترکیب دو شیرین کننده آسپارتام و آسه سولفام-K با نسبت وزنی آسپارتام (64 درصد) و آسه سولفام-K (36 درصد) ساخته شده است، بنابراین بیشتر آسپارتام دارد و افراد مبتلا به فنیل کتونوری (PKU) در مصرف آن دقت کنند. طعم آن تقریباً 350 برابر شیرین تر از شکر معمولی است و برای صبحانه و صنایع غذایی مانند شیرینی ها، شکلات ها، آدامس ها، دسرها و نوشیدنی های رژیمی و همچنین ساخت بعضی از داروهای خوراکی به طور گسترده استفاده می شود.

سوکرالوز (Sucralose)چیست؟

سوکرالوز یک شیرین کننده غیرمغذی بوده که طعم آن 600 برابر شیرین تر از شکر معمولی است. این شیرین کننده به طور معمول در دسرهای سرد (مانند ژله ها)، آدامس ها، شکلات ها، نوشیدنی ها و مواد غذایی پخته استفاده می شود. سوکرالوز در حرارت پایدار است و طعم شیرین آن تغییری نمی کند، بنابراین به عنوان جایگزین شکر در پخت و پز غذا، شیرینی و کیک استفاده می شود.

نئوتام (Neotame)چیست؟

نئوتام یک شیرین کننده غیرمغذی است و تقریباً 7000 تا 13000 برابر شیرین تر از شکر معمولی است. این شیرین کننده مشتقی از ترکیب دو آمینواسیدی فنیل آلانین و آسپارتیک اسید است. اگرچه نئوتام حاوی فنیل آلانین است، اما مقدار آن بسیار کم است و به مقدار ناچیزی در بدن آزاد می شود. این شیرین کننده نیز نسبت به حرارت مقاوم است، بنابراین برای پخت و پز غذا مناسب است، اما به ندرت در صنایع غذایی استفاده می شود.

آدوانتام (Advantame) چیست؟

آدوانتام نیز یک شیرین کننده غیرمغذی است و تقریباً 20000 برابر شیرین تر از شکر معمولی است. این شیرین کننده نیز نسبت به حرارت مقاوم است و می تواند در آشپزی استفاده شود.

استویا (Stevia) چیست؟

گلیکوزیدهای استویول (استویوزید و ربادیوزید A) ترکیبات طبیعی گیاه استویا (Stevia rebaudiana Bertoni) هستند و معمولاً با نام استویا شناخته می شوند. برگ های کامل این گیاه حاوی ترکیباتی هستند که همه آنها طعم شیرینی ندارند، بنابراین عصاره شیرین برگ های این گیاه در سال 2008 به منظور مصرف در صنایع غذایی استخراج شد.

این شیرین کننده غیرمغذی است و طعم آن 200 تا 400 برابر شیرین تر از شکر معمولی است. شیرین کننده استویا در مقدار مناسب، طعم شیرینی دارد اما ممکن است در مقادیر بالاتر تلخ مزه شود. با این حال باید توجه شود عصاره برگ و گیاه استویا خام به طور کلی بی خطر (GRAS) شناخته نمی شوند و تأیید FDA را برای استفاده در مواد غذایی ندارد.

عوارض مصرف بیش از حد شیرین کننده های رژیمی

در سال های اخیر توجه مردم به سلامت محصولات غذایی بیشتر شده است. به همین دلیل بسیاری از افراد سعی می کنند با کاهش مصرف غذا های حاوی مقادیر بالای شکر، نمک و چربی سبک زندگی خود را تغییر دهند. در حال حاضر بسیاری از مردم به مصرف غذا های حاوی شیرین کننده های بدون کالری روی آورده اند که این شیرین کننده ها به مراتب شیرین تر از شکرند؛ اما کالری ندارند. انواع مختلفی از این شیرین کننده ها وجود دارد که چند مورد از آن ها را سازمان غذا و داروی برای مصارف غذایی مجاز شمرده است. آسپارتام، سوکرالوز، آسه سولفام پتاسیم، استویول از جمله این شیرین کننده هایند. جالب است بدانید شیرینی این مواد به ترتیب (۱۶۰ تا ۲۰۰ برابر)، (۴۰۰ تا ۸۰۰ برابر)، (۱۸۰ تا ۲۰۰ برابر)، (۲۰۰ تا ۳۰۰ برابر) برابر شکر (ساکاروز) است. بسیاری از این شیرین کننده ها با روش های شیمیایی ساخته می شوند، به جز استویول که از برگ های گیاه استویاست و بدن انسان قادر به تجزیه آن نیست. بسیاری از این شیرین کننده ها حساسیت جوانه های چشایی را نسب به شیرینی کاهش می دهند. به دنبال استفاده از آن ها جوانه های چشایی زبان قادر به درک شیرینی طبیعی مثل شیرینی میوه ها نیست. در نتیجه، مصرف کننده همیشه به دنبال شیرینی و غذای شیرین است.

۱- افزایش احساس گرسنگی

مصرف این شیرین کننده ها در پیام های گرسنگی بدن تداخل ایجاد می کند. در واقع پس از مصرف این ترکیبات، بدن نمی تواند به طور مؤثری از مواد غذایی حاوی آن ها استفاده کند. مصرف شیرین کننده های رژیمی مانع ترشح هورمون تنظیم کننده قند خون شده و باعث افزایش حس گرسنگی می شود.

۲- ناهنجاری های متابولیکی

مطالعات نشان می دهد احتمال ابتلا به ناهنجاری های متابولیکی در افرادی که نوشیدنی های رژیمی بیشتری مصرف می کنند، دو برابر بیشتر از افرادی است که از این نوشیدنی ها استفاده نمی کنند. ناهنجاری های متابولیکی شامل افزایش فشار خون، سطح قند خون، میزان تجمع چربی اطراف شکم و سطوح غیرطبیعی کلسترول است. این ناهنجاری ها خطر ابتلا به سکته مغزی و بیماری های قلبی را افزایش می دهد.

۳- ابتلا به دیابت نوع دو

مطالعات انجام شده در جوامع اروپایی حاکی از آن است که نوشیدنی های حاوی شکر و انواع شیرین شده کننده های رژیمی، خطر ابتلا به دیابت نوع دو را زیاد می کنند. خطر ابتلا به دیابت نوع دو در افرادی بسیار بالاست که روزانه حداقل یک نوشابه رژیمی یا حاوی شکر مصرف می کنند. حتی افرادی که وزن طبیعی دارند پس از مصرف نوشیدنی های حاوی این نوع شیرین کننده ها مستعد ابتلا به دیابت نوع دو خواهند شد.

۴- ایجاد حساسیت در بیماران خاص

اسپارتام (یکی از شیرین کننده های رژیمی) در بیماران مبتلا به فنیل کتونوری (بیماری متابولیکی ارثی نوزادان) ممکن است مشکلاتی ایجاد کند. چرا که در ساختار آن فنیل آلانین وجود دارد. لذا باید هشدار لازم در زمینه وجود این ترکیب روی بسته بندی درج شود. اثراتی نظیر سردرد، افسردگی، مشکلات رفتاری- شناختی، واکنش های عصبی و بیماری های کلیوی مزمن با مصرف بیش از حد محصولات حاوی شیرین کننده های رژیمی گزارش شده است که به مطالعات بیشتر و دقیق تری در این زمینه نیاز است. پزشکان مصرف این مواد را در دوران بارداری توصیه نمی کنند. چرا که هم خطر بروز توده های سرطانی را افزایش می دهد و هم خطر زایمان زودرس را بالا می برد. در هر صورت باید با پزشک درباره میزان مصرف آن مشورت شود. چون این شیرین کننده ها میزان مصرف شکر را به طور قابل توجه ای کاهش می دهند؛ مصرف آن ها در داخل کشور نیز رو به افزایش است. بنابراین برای ارتقای سطح سلامت عمومی باید مصرف کلیه شیرین کننده ها کاهش یابد، نه فقط شکر. بهتر است مصرف کنندگان به ترکیبات درج شده روی بسته بندی مواد غذایی توجه کرده و با آگاهی بیشتری نسبت به انتخاب و خرید آن اقدام کنند.

خاصیت نخود فرنگی برای لاغری بدن چیست؟