درباره اهرام مصر چه می دانید؟

اهرام سه‌گانه جیزه که از حدود سال 2550 پیش از میلاد ساخته شده‌اند، با رمز و علم پنهانی ارتباط پیدا کرده‌اند و نمادهای حکمت ازلی، سرزمین مصر، پایداری ابدی و فنون جادوگری بودند. اهرام جیزه نقطه اوجی در تکامل شیوه معماری مقابر مصر در دوره پادشاهی کهن است که با ساختن مصطبه‌ها، گورهای اولیه مصریان که غالباً آجری یا سنگی بودند، آغاز و با هرم پلکانی زوسر پیشرفت کرد.

از سال 2650 تا 2300 قبل از میلاد، 80 هرم در مصر ساخته شد. اولین هرم بزرگ را دومین پادشاه از دودمان سوم فراعنه بنام جوزر بر پا کرد و این سنت تا دودمان هجدهم ادامه یافت. بعد از آن تا بیست و پنجمین فرعون دیگر هرمی ساخته نشد.

معروف‌ترین هرم مصر کدام است؟

هرم بزرگ جیزه که در پاراگراف قبل به آن اشاره کردیم مشهورترین، اولین و قدیمی‌ترین هرم مصر است. جالب است بدانید که تا امروز در سراسر مصر بالغ بر صد هرم کشف شده اما اکثریت گردشگران تنها عازم کرانه غربی نیل می‌شوند تا سه‌گانه‌ای به محوریت هرم جیزه را مشاهده کنند. در نظر داشته باشید که این هرم تنها عضو باقیمانده از هفت شگفتی معروف تاریخ بشر است و اگر تا به امروز برنامه‌ای برای دیدنش نداشته‌اید، امسال وقت تجدید در برنامه‌های سفر است. درباره سایر اهرام، ارتفاع، تاریخ ساخت و قصه‌های عجیب و غریب هر کدام، راهنمای تور مصر توضیحات لازم را زیر آفتاب داغ قاهره ارائه خواهد داد و ما در اینجا حوصله شما را با اعداد و ارقام سر نمی‌بریم.

سازنده اهرام مصر کیست؟

نخستین بار اولین هرم در مصر توسط معماری با نام ایهموتپ در 2620 سال پیش از میلاد مسیح ساخته شد. او در آغاز این هرم را برای شاه مصری زمان خود با نام جوزر یا زوسر «مستابا» ساخت تا در زمان خاکسپاری جسد او را پیش از انتقال به درون مقبره در آن قرار دهند. آرامگاه جوزر، قدیمی‌ترین هرم ساخته شده در دو طبقه در مصر باستان است و با سنگ سرخ خارا پوشانده شده است. این هرم از دهلیزی زیر زمینی با عمق 27 متر تشکیل شده است. ورودی مقبره دریچه‌ای دایره‌ای شکل است که با تخته سنگ گرانیتی به وزن سه تن بسته شده است.

ایهموتپ یکی از دانشمندان مصر باستان در سده 27 پیش از میلاد (2650 - 2600 پیش از میلاد) است که در سلسله سوم پادشاهی در دستگاه فرعون جوزر یکی از فراعنه مصر به‌عنوان صدراعظم خدمت می‌کرد. نام او ایهموتپ در مصری به‌معنای کسی است که با خود صلح به‌همراه می‌آورد. او نخستین معمار، مهندس و پزشکی است که نام وی در تاریخ آمده است. ایهموتپ را به‌عنوان شاعر و فیلسوف نیز می‌شناختند. ایهموتپ جزو انگشت‌شمار افرادی است که با وجود قرار نگرفتن در طبقه اشرف پس از مرگ تندیسی در کنار تندیس فراعنه مصر داشت. او کاهن اعظم پرستگاه خورشید نیز بوده است.

وجود این شخص به‌وسیله دو کتیبه تایید شده است. نخست کتیبه‌ای روی پایه مجسمه جوزر و دیگری به‌وسیله خط هیروگلیف که بر دیوار محوطه تاریخی هرم پلکانی جوزر نوشته شده است. پس از هرم جوزر، هرم باستانی خوفو تاثیرگذارترین و نقطه عطفی در معماری و طراحی اهرام مصر باستان محسوب می‌شود.

داخل اهرام مصر

ورودی هرم خوفو در ارتفاع 17 متری از سطح زمین قرار گرفته است. این هرم دارای سه اتاق اصلی، اتاق پادشاه در بالاترین بخش، اتاق ملکه در قسمت‌های میانی و اتاقی نیمه کاره رها شده در سنگ بنای هرم است. هنوز کاربردهای بسیاری از راهروها و اتاق‌های این مجموعه ناشناخته باقی‌مانده است. در سال 1993 مهندسی آلمانی رباتی را برای عبور از راهرویی فرستاد که ورودی آن در اتاق ملکه بود. این ربات پس از طی مسیری 65 متری و شیب‌دار به دری برخورد کرد. پس از گذشت چند سال در سال 2001 مجوز ایجاد سوراخی کوچک روی آن درب به جهت حفاری صادر شد؛ اما تصاویری گرفته شده نشان داد که در فاصله 30 تا 50 سانتی‌متری درب اول دری دیگر وجود دارد.

فضای داخلی هرم خوفو بسیار منحصر‌به‌فرد است و خصوصیاتی معماگون دارد. در این هرم اتاقی نیمه‌کاره در زیرزمین با عملکردی سحر‌آمیز وجود دارد؛ تعدادی دریچه برای هوا از زیرزمین به اتاقک‌های بالایی راه پیدا می‌کنند. این دریچه‌ها نیز توسط ربات‌هایی مورد بررسی قرار گرفته‌اند؛ اما چند بلوک مسیر را مسدود کرده‌ بودند. در زمان ورود به هرم خوفو باید از اتاقکی بسیار باریک با مسیری صعودی عبور کنید. با عبور از اتاقک ناگهان به فضایی خیره‌کننده‌ای می‌رسید که با عنوان گالری بزرگ شناخته می‌شود. این گذرگاه مخروطی تا ارتفاع 8٫74 متر ادامه پیدا می‌کند و به اتاق پادشاهی که تماما از گرانیت قرمز ساخته شده منتهی می‌شود.

بالای اتاق شاه، پنج اتاق برای تمدد اعصاب وجود دارد که با صفحات سنگی عظیمی پوشیده شده‌اند. این صفحات سقفی بسته را شکل می‌دهند تا وزن بنای کوه مانند بالای خود را تحمل کنند. تابوت پادشاهی دقیقا در مرکز هرم از سنگ‌های گرانیتی قرمز تراشیده شده قرار گرفته است. اتاق خاکسپاری با سنگ‌های گرانیتی عظیم، مهر و موم و ورودی دریچه‌ها توسط سنگ‌های آهک پر شده است تا باز کردن آن پیچیده و سخت باقی بماند. شاید علت این پیچیدگی در ورود به اهرام مصر قرار دادن گنجینه فرعون به‌همراه او در هرم خوفو باشد.

آرامگاه خوفو دارای هفت گودال بزرگ قایق مانند است که پنج تا از این گودال‌ها در سمت شرقی هرم قرار گرفته است. این عناصر به‌شکل قایق درآمده آجری، نوعی مدل از انتقال پادشاهان در زندگی پس از مرگ به ستارگان بودند. دفن قایق‌ها سابقه‌ای طولانی در بستر مردگان سلطنتی دارد. ناوگانی از 14 قایق با قایق‌های چوبی واقعی به طول متوسط 18 تا 19 متر در دودمان اول مصر در محوطه آبیدوس، قبرستان شاهان اولیه مصر کشف شده است؛ با این حال در آرامگاه خوفو صرفا گودال‌هایی شبیه به قایق وجود داشته است نه قایق‌های واقعی.

علاوه بر این گودال‌های قایقی شکل در سمت جنوبی هرم‌ها نیز دو گودال عظیم و مستطیل شکل با قایق‌هایی کاملا از هم جدا شده کشف شد. یکی از این قایق‌ها خارج و بازسازی شد. این قایق با طول 43٫3 متر از 1224 قطعه ساخته شده که با طناب به هم دوخته شده بودند. به نظر می‌رسد این قایق‌ها برای آخرین سفر زمینی پادشاه در مراسم تشییع جنازه او مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

فضای داخلی هرم خفرع نسبت به هرم خوفو ساده‌تر و فاقد نقش و نگار است و تنها از یک اتاق خاکسپاری، یک اتاق فرعی کوچک و دو راهرو شکل گرفته است. فضای معبد خاکسپاری در پایه نسبت به هرم خوفو پیچیده‌تر است و با 52 مجسمه‌ از پادشاه در اندازه‌های واقعی و بزرگ‌تر پر شده است.

در حین حفاری هرم خفرع، مجسمه‌ای باشکوه در اندازه واقعی شاه کشف شد که از سنگ بسیار سختی با نام مگالیتی (Megalith) ساخته شده است. این مجسمه شاه را نشان می‌دهد که روی تختی شیر مانند نشسته است و در دو طرف آن دو گیاه پاپیروس (papyrus) و لوتوس (lotus)، به‌عنوان نماد مصر علیا و سلفی قرار دارد.

مجسمه شاه کشف شده، نشان بسیار مهمی در مصر باستان و معروف به اتصال دو سرزمین است که بیانگر وظیفه اصلی پادشاه در حفظ یکپارچگی کشور زیر اقتدار فرمانروایی واحد است. پایه مجسمه‌ها و سایر قطعات کشف شده نشان می‌دهد که این تنها یکی از 23 تصویر فرعون در این معبد بوده است.

هرم منکائور کوچک‌ترین هرم در میان اهرام سه‌گانه مصر، چند ویژگی منحصر‌به‌فرد دارد؛ بسیاری بر این باور هستند که هرم منکائور نمایشی از سری جدید اهرام مصر است که اعلام می‌کند اهرام فراعنه آینده چگونه خواهد بود. این هرم تزیینات بسیار ویژه‌ای در ورودی خود و نقاشی‌های منتشر نشده زیادی مرتبط با دوره‌های پادشاهی مختلف دارد. این مجموعه از نقاشی‌ها به فرم مستطیل‌های هندسی است؛ درهای کاذب تو‌در‌تو (False door) نقاشی شده درون یکدیگر قرار گرفته‌اند. در واقع درهای کاذب کاربردی واقعی ندارند و نمایشی هنری هستند که روی دیوار حکاکی یا نقاشی می‌شوند. این مدل از نقاشی‌ها از عناصر معمول معماری آن دوره بوده و در مجموعه خوفو نیز که 50 سال قبل‌تر ساخته شده نیز مواردی از این دست وجود دارد.

از دیگر ویژگی‌های متفاوت هرم منکائور می‌توان به معماری خاص اتاق خاکسپاری اشاره کرد که با راهرویی به اتاق دیگری متصل می‌شود که در آن چند مخزن برای نگهداری از تاج‌های فرعون و کوزه‌های مخصوص برای نگهداری اعضای داخلی بدن برای زندگی پس از مرگ تعبیه شده است.

ساخت اهرام مصر چگونه بوده است؟

فرضیه های بحث برانگیز زیادی در مورد ساخت اهرام ارائه شده است. نظریه عمومی بر این باور استوار است که سنگهای عظیم از معادن با استفاده از اسکنه های مس تراشیده شده اند. سپس، این بلوک ها به بالا کشیده شدند. با این حال، درباره روش مربوط به جابجایی و جایگذاری این سنگها اختلاف نظرهای زیادی وجود دارد.
شکل نیروی کار نیز مورد بحث و جدل فراوانی است. و البته آنچه مسلم است این است که نیروی کار بسیار سازمان یافته، و با پیروی از یک فرایند سازمان یافته و برنامه ریزی شده شامل سه مرحله بوده است.

3 مرحله ساخت اهرام

نیروی کار به یک روند خاص بستگی داشت و سه مرحله مهم را دنبال می کرد: انتخاب محل مناسب ساخت ، آماده سازی محل و بالا بردن بلوک ها.

• مرحله اول:اولین قدم در ساخت هرم، انتخاب مکان مناسب بود. با توجه به اینکه مصریان باستان معتقد بودند که هر کجا که خورشید غروب می کند، دروازه ای برای زندگی پس از مرگ است، این سازه باید در سمت غربی رود نیل قرار می گرفت.
  اهرام همچنین باید بالاتر از سطح زمین به دور از خطر طغیان نیل، قرار می گرفتند. با این حال، نمی توانست از ساحل نیل خیلی دور باشد، زیرا از رودخانه، برای انتقال بلوک های سنگ آهک با کیفیت خوب به آن طرف رود نیل استفاده میشد.
  محلی که برای ساخت هر هرم انتخاب شده بر اساس فاصله هرم تا محل اقامت پادشاه مربوطه در نظر گرفته شده است، زیرا پادشاه باید می توانست به طور منظم از آنها بازدید کرده و توسعه و پیشروی را بررسی کند.

• مرحله دوم: هیچ وقت هیچ برنامه ای برای ساخت اهرام ثلاثه مصر پیدا نشد، اما ساخت اهرام امری اتفاقی نبود زیرا اندازه گیری های به کار رفته از درجه دقت بالایی برخوردار بودند.
  کارگران ابتدا با جدا کردن ماسه های سست از سنگ، یک پایه محکم تهیه کردند. پس از آن، پایه سنگ باید کاملاً صاف ساخته می شد. کارگران ممکن است این کار را با ساختن دیوارهای کم گل در اطراف پایه و برش کانالها به صورت شبکه ای روی سطح انجام داده باشند. سپس، آنها کانال ها را با آب پر کرده و سطح آب را مشخص کردند. پس از تخلیه آب، سنگ برآمده به اندازه سطح مشخصی بریده شد و همه فرورفتگی ها با سنگ پرشده و یک سطح کاملاً تراز ایجاد شد.

• مرحله سوم: گاهی اوقات از صخره های سنگی به عنوان هسته اصلی هرم برای نجات و نگه داشتن کار استفاده می شد. اتاق ها و معابر داخلی به طور مستقل ساخته شده و هرم اصلی در اطراف آنها بنا شده است. این طور به نظر می رسد که، برخی از سازندگان هرم سلطنتی نظرشان را در مورد مکان ترجیحی خود برای محل های تدفین تغییر داده بودند. سپس هرم داخلی با سنگهای آهکی برش خورده از فلات صحرا ساخته شد. هنگامی که ساختار اصلی به پایان رسید، ساخت هرم با قرار دادن آن در بلوک های سنگ آهک ریز تراشیده و پوشیده از Tura تکمیل شد.
  سنگهای به کار رفته در ساختمان اهرام، آجر کوچک نبوده است. اندازه آجرهای هرم متفاوت است و بزرگترین را می توان در اتاق پادشاه پیدا کرد. این سنگهای خاص با بلوکهای سنگ آهک معمولی متفاوت هستند و در عوض از گرانیت ساخته شده اند.
  روش دقیق بالا بردن اهرام مشخص نیست. قرقره ها تا زمان روم اختراع نشده بودند. با این حال، هرودوت مورخ یونانی از اهرم هایی که برای بالا بردن بلوک ها از یک سطح به سطح دیگر استفاده میشده سخن به میان آورده است. همچنین گفته می شود که، کارگرانی که به صورت تیمی کار می کردند از سطح شیب دار برای انتقال موقعیت بلوک ها استفاده می کردند.