به گزارش سایت خبری ساعد نیوز، استرس حسی است که همه ما آن را تجربه کردیم. مثلا صبح خواب می مانیم و دیر به محل کار می رسیم. استاد در دانشگاه اعلام می کند که فردا امتحان دارید. وقتی که مهمان زنگ می زند که تا ۱۰ دقیقه دیگر می رسد یا وقتی برای مصاحبه قرار داریم. در این موقعیت ها استرس و دلشوره می گیریم انگار کسی تشت آبی را در دلمان قرار داده است و در آن لباس می شوید. ضربان قلب کم کم بالا می رود و تند نفس می کشید. دست و پایتان را گم کردید و نمی دانید از کجا شروع کنید. همیشه احساس می کنیم تحت فشار هستیم و انگار کسی می گوید زود باش تو نمی توانی. استرس سبب تند غذاخوردن می شود و اصلا طعم و مزه غذا را حس نمی کنید. حتی گاهی اوقات تازه ناهار خورده اید ولی باز هم احساس گرسنگی دارید و دلتان خوراکی های شیرین و خوشمزه یا غذاهای شور و سرخ کردنی می خواهد. اصلا متوجه مقدار غذایتان نیستید. بعد یادتان می افتد که یک هفته رژیم داشتید ولی الان همه چیز را خراب کردید و کالری های آن هفته را یک جا دریافت کردید. استرس، بخش خیلی طبیعی از زندگی است که به هیچ وجه امکان فرار از آن وجود ندارد. تنها مردگان استرس ندارند. استرس چیز زیاد بدی نیست چون اگر نباشد هیچ تلاشی برای رسیدن به هدف هایتان نمی کنید و یا کلا فراموش می کنید. مثلا اگر شب امتحان استرس نداشته باشید درس نمی خوانید.
تاثیر استرس بر افزایش اشتها
کورتیزول باعث آزادسازی گلوکز می شود تا سوخت لازم برای مبارزه یا پیکار را فراهم کند و آدرنالین نیز سیستم عصبی را برای انجام فعالیت، تحریک می کند. هنگامی که مواقع بحرانی پایان می یابد، آدرنالین پراکنده می شود اما کورتیزول و گلوکزی که به رگ های خونی وارد می شود، باعث افزایش انسولین و تحریک اشتها می شود تا بدن را تشویق کند که دوباره ذخایر سوختی خود را ذخیره کند تا برای رویارویی بعدی آماده باشد.
بنابراین با وجود اینکه به ندرت انرژی خود را صرف برخوردهای استرس زا می کنیم، هنوز هم مشغول خوردن خوراکی هستیم! به این دلیل که پس از این گونه برخوردها، به شدت احساس خستگی می کنیم. پس برای اینکه انرژی مان افزایش یابد، بدن چربی بیش از اندازه ای در احشا یا در اعماق شکم ذخیره می کند و از این طریق، خطر بیماری های قلبی و بیماری دیابت را افزایش می دهد. به همین ترتیب رابطه مستقیم استرس با چاقی به وجود می آید.
در پایان باید اشاره کرد که استرس می تواند روی سلامت فیزیکی، روحی و احساسی شما اثرگذار باشد. استرس بر بدن شما تأثیرگذار است، حتی اگر متوجه آن نشوید! خوردن کالری بیشتر از اندازه ای که بتوانید مصرفش کنید، موجب افزایش وزنتان می شود. بسیاری از افراد انگیزه های هیجانی دارند که باعث تغذیه ناسالم می شود؛ اما تعادل میان تغذیه سالم و ورزش باعث می شود تا سوخت و ساز کالری هایتان را افزایش دهید.
بسیاری از افراد گمان می کنند استرس و چاقی با هم مرتبط هستند و حالا تحقیقات علمی نیز رابطه مستقیم استرس با چاقی را ثابت کرده اند. و به نظر می رسد واکنش های بیوشیمیایی خاص، می تواند به توضیح رابطه ی بین استرس و چاقی کمک کند.
خود تقویتی و چاقی
جنبه ی غافلگیرکننده ی رابطه مستقیم استرس با چاقی تمایل به «خودتقویتی» است. بانی تاب دیکس (Bonnie Taub-Dix) متخصص کاهش وزن و سخنگوی انجمن رژیم غذایی آمریکا می گوید: «غالبا، افراد وقتی دچار استرس می شوند، خوراکی های نامناسبی می خورند» و در ادامه می گوید: «این مسئله موجب افزایش وزن می شود که این افزایش وزن نیز اضطراب آور است. این اضطراب یعنی تمام تلاش هایتان برای کاهش استرس به هدر رفته است.»
رابطه مستقیم استرس با چاقی به این دلیل است که استرس، همیشه با تغییرات بیوشیمیایی مرتبط بوده است و کاری می کند هوس غذا خوردن کنید و در نهایت منجر به چاقی می شود.
رابطه ی بیولوژیکی استرس و چاقی
رابطه مستقیم استرس با چاقی به لحاظ بیولوژیکی به این دلیل است که زمانی که دچار استرس هستید، تمایل دارید غذاهای خانگی که چربی یا قند بالایی دارند، بخورید؟ محققان معتقدند که ممکن است هورمون های خاصی در این روند نقش داشته باشند. از جمله:
سروتونین:
یکی از دلایل رابطه مستقیم استرس با چاقی این است که زمانی که ما در وضعیت استرس به غذاهای خانگی چاق کننده می رسیم، شروع به خوددرمانی می کنیم! تاب دیکس می گوید: «هنگامی که شما کربوهیدرات مصرف می کنید، میزان ترشح هورمون سروتونین در بدن تان بیشتر می شود».
سروتونین به لحاظ شیمیایی حس خوبی در بدن ایجاد می کند و باعث می شود حال تان خوب شود و احساس بهتری داشته باشید. تاب دیکس معتقد است: «جای تعجب ندارد که انتخاب غذا در افراد تحت استرس، انتخاب هوشمندانه ای نخواهد بود. اغلب کربوهیدرات هایی که افراد به سمت آن ها می روند پر از چربی هستند، چیزهایی مثل کلوچه، شیرینی، شکلات و کوکی ها». تاب دیکس تأکید می کند که افراد در این مواقع معمولا تمایلی به خوردن غذاهایی مثل ماکارونی با آرد سبوس گندم ندارند.
کورتیزول:
محققان کشف کرده اند که استرس مزمن باعث بالا رفتن بیش از حد هورمون کورتیزول در بدن می شود. هورمونی حیاتی که مدیریت ذخیره سازی چربی و مصرف انرژی بدن را به عهده دارد. کورتیزول هورمونی است که به عنوان افزایش دهنده ی اشتها شناخته می شود و ممکن است باعث شود، هوس کنید غذاهای چرب و شیرین بخورید.
نوروپپتیدY:
مطالعات نشان می دهد بدن ما در مواقع استرس ممکن است مواد غذایی را به نوعی متفاوت پردازش کند. مطالعه ای که در این زمینه و رابطه مستقیم استرس با چاقی صورت گرفته است، نشان می دهد موش آزمایشگاهی که تحت رژیم پرچربی و پرشیرینی قرار دارد، زمانی که در فشار استرس قرار می گیرد بیشتر مواد غذایی که وارد بدنش شده است، تبدیل به چربی می شود و موشی که تحت رژیم نرمال بوده، در شرایط استرس وزن کمتری پیدا کرده است. محققان متوجه شدند که این پدیده با مولکولی به نام نوروپپتیدY مرتبط است که هنگام بروز استرس از سلول های عصبی آزاد می شود و تجمع چربی در بدن را تقویت می کند. ظاهرا رژیم سرشار از چربی و قند، نورپپتیدY بیشتری آزاد می کند.
توقف چرخه ی استرس و چاقی
اگر واقعا می خواهیم بدانیم وقتی تحت فشار استرس هستیم چگونه از اضافه شدن وزن مان جلوگیری کنیم، باید بدانیم چگونه در این شرایط سخت، خوردن غذاهای ناسالم را ترک کنیم:
۱. اجازه ندهید بیش از اندازه گرسنه شوید.
هنگامی که خیلی گرسنه می شویم یا زمان طولانی چیزی نمی خوریم، قندخون مان دچار مشکل می شود و این کاملا منطقی است. فکر کنیم زمانی که دچار افت قند می شویم برای نرمال شدن وضعیت بدن مان و البته خوب شدن حال مان هر خوراکی ای را می توانیم بخوریم!
تاب دیکس برای متوقف کردن رابطه مستقیم استرس با چاقی ، توصیه می کند که برای اجتناب از این وضعیت، بهتر است مطمئن شویم که هیچ وعده ی غذایی را از دست نمی دهیم. اندازه ی وعده ها ی غذایی را در نظر داشته باشید: طبق مشاهدات تاب دیکس وقتی استرس افراد پایان می یابد، تمایل ندارند به این فکر کنند که چه غذایی و چه مقدار از آن را خورده اند. وعده های کوچک تر کمک می کند. مصرف کل کالری بدن تان را تحت کنترل داشته باشید.
۲. میان وعده های سالم بخورید.
جهت متوقف کردن رابطه مستقیم استرس با چاقی ، تاب دیکس توصیه می کند میان وعده تان ترکیبی از پرو تئین و کربوهیدرات باشد. چون بدن این مواد را آهسته تر هضم می کند. بنابراین احساس سیری شما طولانی تر خواهد بود. میان وعده تان می تواند کلوچه ی غلات و کره ی بادام یا پنیر و یک تکه نان سبوس دار باشد. او اضافه می کند که از خوردن تنقلات و میان وعده های چرب و شیرین اجتناب کنید.
درباره ی چیزی که می خورید فکر کنید: «زمانی که افراد واقعا تحت فشار استرس هستند، فکر می کنند که توجه به رژیم غذایی استرس شان را افزایش می دهد.»
تاب دیکس ادامه می دهد: «در واقع دقیقا برعکس است، فراموش نکنید که غذا سوخت مورد نیاز بدن و مغز را تأمین می کند، زمانی که تغذیه ی مناسبی داشته باشید، بدن تان را برای مبارزه با استرس تقویت می کنید.»
۳. با استرس خود مقابله کنید.
ممکن است این کار در عمل دشوار باشد، اما باید هر چه زودتر برای متوقف کردن رابطه مستقیم استرس با چاقی ، راهی پیدا کنید. چون این امر برای سلامتی شما ضروری است. یوگا، تایچی و مدیتیشن را امتحان کنید. به طور منظم ورزش کنید و با دوستان تان وقت بگذرانید. کمک گرفتن از یک مشاور و مراجعه به روانشناس نیز می تواند عوامل استرس زای زندگی شما را کاهش دهد.
شما تنها کسی نیستید که تحت فشار استرس، به سمت خوراکی های چرب یا شیرین می روید. اما خوشبختانه می توانید جزو کسانی باشید که این چرخه را متوقف می کنید. سعی کنید استرس تان را به حداقل برسانید و روی انتخاب های بهتری برای غذا خوردن تمرکز کنید. استرس هم بخشی از زندگی ماست اما نباید منجر به اضافه وزن شود.
عوارض استرس
استرس و اضطراب زمینه ساز خیلی از بیماری های روان تنی برشمرده می شوند و چنان بنی نوع بشر را در گستره گیتی در چنبره خود درهم می فشارد که حتی در کنار عوامل رنگارنگ و گوناگون ایجاد کننده بیماری های خاص استرس را نیز از جمله متهمان و عوامل زمینه ساز این قبیل بیماری های سخت درمان و یا بدون درمان برمی شمارند.
از جمله در گروهی از افراد دارای اضافه وزن و چاقی عوامل ایجاد و پیشرفت اضافه وزن و چاقی های آنها با استرس دایمی آنها در ارتباط می باشد و رابطه مستقیم استرس با چاقی برقرار است! شما چطور؟ آیا خودتان را از جمله افراد پر استرس برمی شمارید یا خیر؟ برای خاطرجمعی و شناخت بیشتر خودتان، سوالات زیر را مطالعه فرمایید و با در نظر گرفتن وضعیت شخصی خود، جواب آری یا نه را علامت گذاری فرمایید.
خودآزمایی
۱ آیا قبل از اینکه به طرف افزایش وزن و چاقی سوق پیدا نمایید به دلیلی بسیار تحت فشار روانی بود ه اید؟
۲ آیا همواره این احساس را دارید که تحت فشار و کنترل خانواده، جامعه و بالادست های خود هستید؟
۳ آیا مسئولیت سرپرستی و رسیدگی خانواده با شما است، یا به علت شغلی که دارید، پاسخگویی در قبال مراجعین را عهده دار می باشید؟
۴ آیا وضعیت شغلی و اجتماعی خود را بطور مداوم در معرض خطر احساس می کنید؟
۵ آیا در چهارچوب خانواده به بهانه های مختلف و به دلایل گوناگون تحت فشار قرار داده می شوید؟
۶ آیا دوست و همدم خود یا هر کس دیگری که با او صمیمی بوده و با اعتماد کامل به گفتگو نشسته دردل می کردید را از دست داده اید؟
۷ آیا همواره این احساس در شما وجود دارد که چرا بندرت مورد تحسین قرار داده می شوید؟
۸ آیا در قبال فشارهای وارده خانوادگی، شغلی، اجتماعی و غیره عکس العمل شما شدیدتر است؟
۹ آیا از جمله افرادی به حساب می آیید که فشارهای عصبی و روحی خود را با خوردن تسکین می دهید و به این امر اعتقاد دارید که فقط اشتغال به خوردن و آشامیدن شما را به خود مشغول می دارد؟
ارزیابی و تفسیر
اگر از سوالات مطرح شده به بیش از ۲ سوال جواب مثبت داده اید، علت چاقی و اضافه وزن شما اگر تنها به استرس دائمی شما بستگی نداشته باشد، قسمت اعظم دلایل چاقی تان را استرس زمینه سازی نموده است.
عوامل بازدارنده و تعدیل کننده استرس ها
بطور معمول افراد در وضعیت عادی به ۳۰۰ میکروگرم اسیدفولیک یا ویتامین B9 در طول روز نیازمند می باشند، ولی در بعضی از افراد بطور موروثی و یا تحت تأثیر شدت استرس های وارد شده، به میزان نیازشان افزوده تر می گردد و اگر مواد مصرفی آنها که حاوی این ویتامین می باشد، تحت اثرات مخرب گرما، نور یا در طول انبار کردن، حمل، توزیع و … حفاظت نشوند، آسیب دیده و تخریب می شود و از بین می رود و یا به علل مختلف عزیزانی که نیاز تغذیه ای خود را در رستوران های مختلف یا کانتین های توزیع و ارائه غذا تامین می سازند، به علت آنکه فرآیند غذای تهیه شده در مراحل مختلف از فراهم شدن مواد اولیه، شست و شو، پخت و پز و…، تا مرحله ای که به مصرف کنندگان ارائه می شود،۹۰درصد از مقادیر اولیه مواد غذایی حاوی اسیدفولیک از بین می رود و نابود می گردد.
از این جهت حتی افرادی که تحت استرس قرار ندارند، امکان تامین نیاز روزانه خود به اسید فولیک و سایر عناصر مهم از طریق مواد غذایی مصرفی خود را ندارند، چرا که این قبیل افراد به ندرت به خوردن غذاهای تازه و سالم روی می آورند. جیره غذایی روزمره این چنین افرادی را غذاهای آسان دسترس، شیرینی، شکلات و نوشابه های مختلف تشکیل می دهد. بدین ترتیب رابطه مستقیم استرس با چاقی ، قوی تر از قبل می شود.
اگرچه در کوتاه زمانی احساس نشاط و سرخوشی از میل کردن این قبیل تولیدات به دست می آورند، ولی به سرعت این دوران ماه عسل با این غذاهای خوش خط و خال و معطر و اشتها برانگیز و شور و شیرین و ترد و آسان بلع سپری شده و عادت نمودن آنها به چنین مواد غذایی فاقد ریزمغذی های لازم برای تامین نیازهای زیستی، هر روز گسترده تر از پیش و پایدار تر و ماندگارتر می شود.
