حساسیت دارویی چیست ؟

گاهی افراد برای بدست آوردن سلامتی خود به دارو احتیاج دارند. ممکن است وقتی به پزشک مراجعه می کنید داروهایی را برای بازیابی سلامتی شما تجویز نماید و این اطمینان نیز حاصل شود که با خوردن این داروها سلامتی شما بازگردد. اما وقتی این داروها استفاده می شود واکنش های آلرژیک در بدن ایجاد شود و بیمار دیگر قادر به استفاده از این داروها نیست.وقتی نسبت به دارویی آلرژی دارید، سیستم ایمنی بدن، آن را به اشتباه به عنوان یک مهاجم می بیند. در این هنگام بدن شما با ترشح مواد خاصی مانند مقادیر زیادی هیستامین به ماده وارده شده به بدن پاسخ می دهد تا حساسیت برطرف شود.اگر فکر می کنید نسبت به دارویی خاصی آلرژی دارید، حتما به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است یک روش درمانی دیگر وجود داشته باشد که بتواند برای شما جایگزین کند.

آلرژی دارویی چیست؟

آلرژی به دارو هنگامی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی بدن به اشتباه یک دارو را به عنوان یک ماده مضر، مانند ویروس یا باکتری تشخیص دهد. هنگامی که سیستم ایمنی بدن دارو را به عنوان یک ماده مضر تشخیص داد، آنتی بادی اختصاصی برای آن دارو را تولید می کند. البته ممکن است اولین باری باشد که دارو مصرف می کنید، اما گاهی اوقات آلرژی ایجاد نمی شود تا زمانی که مصرف آن به دفعات تکرار شود.

علائم آلرژی دارویی

حتی در افرادی که حساسیت های خاصی ندارند هم آلرژی پنهانی وجود دارد. بسیاری از داروها می توانند مشکلاتی ایجاد کنند و بدن در طی یک واکنش آلرژیک، هیستامین ترشح کند. شایع ترین علائم آلرژیک به شرح زیر است:

• کهیر
• خارش پوست یا چشم
• احساس درد و تورم در دهان و گلو
• آبریزش بینی
• خس خس سینه
• تنگی نفس
• تب

آنافیلاکسی چیست؟

یک واکنش نادر و خطرناک در برابر آلرژی به دارو است که باعث اختلال در عملکرد سیستم های بدن می شود.

علائم آنافیلاکسی

• سفت شدن راه های هوایی و گلو، باعث اختلال در تنفس می شود.
• حالت تهوع یا گرفتگی شکم
• استفراغ یا اسهال
• سرگیجه یا سبکی
• ضعف، نبض سریع
• افت فشار خون
• از دست دادن هوشیاری

داروهایی که معمولا باعث حساسیت می شوند

• پنی سیلین و آنتی بیوتیک های مرتبط
• آنتی بیوتیک های حاوی سولفونامید ها (sulfonamides)
• داروهای ضد تشنج (Anticonvulsants)
• آسپرین، ایبوپروفن و دیگر داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی
• داروهای شیمی درمانی

تشخیص حساسیت دارویی

تشخیص حساسیت دارویی گاهی سخت است . حساسیت به پنی سیلین تنها نوعی از آلرژی ها است که به صورت دقیق با آزمایش پوستی قابل تشخیص است. برخی از علائم حساسیت دارویی مانند کهیر، جوش یا دانه های پوستی و آسم با علائم گروه دیگری از بیماری ها شباهت دارند.پزشک متخصص آلرژی این سوالات را با بیمار مطرح خواهد کرد:

• فکر می کنید چه داروهای منجر به واکنش آلرژیک در شما شده اند؟
• چه زمانی مصرف دارو را آغاز و چه زمانی آن را متوقف کرده اید؟
• چه مدت بعد از مصرف دارو متوجه علائم خود شده اید؟ و چه مشکلاتی را تجربه کرده اید؟
• علائم تا چه مدت وجود داشتند و چه زمانی از بین رفتند؟
• آیا هیچ گونه داروی دیگری در این مدت مصرف کرده اید؟
• آیا داروهای گیاهی، ویتامین ها و یا املاح معدنی مصرف کرده اید؟

پزشک بعد از پرسیدن این سوال ها در مورد دیگر حساسیت های دارویی از شما سوالاتی خواهد پرسید. بهتر است که در هنگام ملاقات با پزشک داروها را با خود به همراه داشته باشید. اگر هر کدام از این داروها باعث بروز آلرژی شده باشد، پزشک می تواند آن ها را با نمونه های دیگر جایگزین کند.
در جریان معاینه پزشک مشکلات ناشی از حساسیت دارویی و دلایل غیر آلرژیک را بررسی خواهد کرد. بسته به دارویی که باعث حساسیت دارویی شده، پزشک آزمایش پوستی و در موارد محدودی آزمایش خون تجویز خواهد کرد.
نتایج آزمایش خون کمک می کند تا یک واکنش تاخیری شدید (severe delayed reaction) شناسایی شود، این مورد معمولاً زمانی انجام می شود که پزشک نگران درگیری همزمان چند سیستم بدن با مواد آلرژن باشد.این واکنش های نادر تحت عنوان رش های دارویی به همراه ائوزینوفیلی (drug rash with eosinophilia) و علائم سیستمیک و یا DRESS syndrome شناخته می شوند.

مدیریت و درمان حساسیت دارویی

اگر به حساسیت دارویی مبتلا هستید:

• پزشک خود را در جریان حساسیت خود به دارویی خاص و علائمی که تجربه می کنید قرار دهید.
• در مورد داروهای مرتبطی که نباید مصرف کنید با پزشک خود صحبت کنید
• در مورد داروهایی که می توانید به جای داروهای ایجاد کننده ی آلرژی جایگزین کنید از پزشک خود مشورت بگیرید
• برای اینکه در مواقع اضطراری، حساسیت دارویی شما برای کادر درمان مشخص باشد، گردنبند و یا دستبندهای مخصوص هشدار به همراه داشته باشید.

هنگام مصرف دارو باید به چه نکاتی توجه کنیم؟

• هنگام مصرف دارو و بروز علائم آلرژی زا، از سابقه ی مصرف دارو با پزشک تان صحبت کنید.
• تست های پوستی، خونی برای تشخیص حساسیت انجام دهید.
• بسیاری از درمان ها برای از بین بردن آلرژی، نیاز به قطع مصرف داروی آلرژی زا دارد.
• مصرف دارو های ضد حساسیت به عنوان یک مسکن موقت عمل می کنند و درمان قطعی به شمار نمی رود.
• رعایت رژیم غذایی برای کسانی که نسبت به دارو حساسیت دارند، اهمیت زیادی دارد.
• برای درمان آلرژی طبق دستورات پزشک عمل کنید.
• تحت هیچ شرایطی از دارو های گیاهی و دمنوش ها برای درمان آلرژی استفاده نکنید چون احتمال تشدید شدن آلرژی وجود دارد.
• از خاراندن بیش از اندازه محل ایجاد حساسیت اجتناب کنید.

آیا آلرژی دارویی همیشه خطرناک است؟

نه همیشه. علائم آلرژی دارویی ممکن است خیلی خفیف باشد که شما به سختی آن ها را متوجه خواهید شد. شما ممکن است چیزی بیش از یک خارش خفیف را تجربه نکنید. بااین وجود، آلرژی دارویی شدید می تواند تهدیدکننده زندگی باشد. این می تواند باعث آنافیلاکسی شود. آنافیلاکسی یک واکنش ناگهانی، تهدیدکننده زندگی و واکنش کامل بدن به دارو یا سایر آلرژی ها است. واکنش آنافیلاکتیک می تواند چند دقیقه پس از مصرف دارو رخ دهد. در برخی موارد ممکن است طی ۱۲ ساعت پس از مصرف دارو اتفاق بیافتد. علائم عبارت اند از: ضربان نامنظم قلب، مشکل تنفس، ورم ناگهانی می باشند. آنافیلاکسی می تواند در صورت عدم درمان به موقع، کشنده باشد. اگر بعد از مصرف دارو هر یک از علائم را داشته باشید به نزدیک ترین مرکز اورژانس بروید.

واکنش های شبیه به آلرژی دارویی

بعضی از داروها می توانند موجب واکنش های آنافیلاکسی (شوک آنافیلاکتیک) برای کسانی که اولین بار از آن ها استفاده کنند، شوند. داروهایی که می توانند واکنش مشابه آنافیلاکسی ایجاد کنند عبارت اند از: مورفین، آسپرین، برخی از داروهای مورد استفاده در شیمی درمانی، رنگ هایی که در بعضی اشعه های X استفاده می شود. این نوع واکنش معمولاً شامل سیستم ایمنی نمی شود و حساسیت واقعی ندارد. بااین حال، علائم و درمان آن همانند آنافیلاکسی واقعی است و این همان چیزی است که خطرناک است.

تفاوت بین عوارض جانبی ناشی از مصرف دارو و آلرژی دارویی چیست؟

آلرژی به مواد دارویی فقط بر روی افراد خاص تأثیر می گذارد؛ که همیشه شامل سیستم ایمنی بدن است و همیشه منجر به اثرات منفی می شود. بااین حال، عوارض جانبی ممکن است در هر فرد اتفاق بی افتد. همچنین معمولاً شامل سیستم ایمنی نمی شود عوارض جانبی یک دارو می تواند مفید و یا مضر باشد که ربطی به کار اصلی دارو ندارد. به عنوان مثال، آسپرین که برای درمان درد استفاده می شود، اغلب باعث عوارض جانبی مضر ناراحتی معده می شود. بااین حال، همچنین دارای اثر جانبی مفید کاهش خطر ابتلا به حمله قلبی و سکته مغزی می باشد. همچنین استامینوفن که برای درد استفاده می شود، می تواند باعث آسیب کبدی شود؛ و نیتروگلیسیرین که برای گسترش عروق خونی و بهبود جریان خون استفاده می شود، ممکن است عملکرد روانی را به عنوان عوارض جانبی بهبود بخشد.

چگونه آلرژی دارویی درمان می شود؟

چگونگی کنترل آلرژی مواد دارویی به این بستگی دارد که چقدر شدید است. با یک واکنش شدید آلرژیک به یک دارو، شما به احتمال زیاد باید از دارو به طور کامل اجتناب کنید. احتمالاً پزشک شما سعی می کند مواد دارویی را جایگزین کند که به آن حساسیت ندارید. اگر یک واکنش آلرژیک خفیف به دارو داشته باشید، پزشک ممکن است آن را برای شما تجویز کند؛ اما آن ها همچنین ممکن است داروهای دیگری برای کمک به کنترل واکنش شما تجویز کنند. بعضی از داروها می توانند پاسخ ایمنی را مختل کرده و علائم را کاهش دهند. آن ها شامل:

آنتی هیستامین ها

بدن شما زمانی که یک ماده را به عنوان ماده ای آلرژیک و مضر تشخیص دهد هیستامین تولید می کند. انتشار هیستامین ممکن است باعث علائم آلرژی مانند تورم، خارش یا سوزش می شود. یک آنتی هیستامین، تولید هیستامین را مسدود می کند و ممکن است علائم یک واکنش آلرژیک را آرام کند. آنتی هیستامین ها به عنوان قرص ها، قطره چشم، کرم ها و اسپری بینی استفاده می شود.

کورتیکواستروئیدها

آلرژی به مواد دارویی می تواند تورم مجاری تنفسی و سایر علائم جدی را ایجاد کند. کورتیکواستروئیدها می توانند به کاهش التهاب و این مشکلات کمک کنند. کورتیکواستروئیدها به عنوان قرص، اسپری بینی، قطره چشم و کرم ها وجود دارند. آن ها همچنین به عنوان پودر یا مایع برای استفاده در تنفس و مایع برای تزریق یا استفاده در یک نبولایزر استفاده می شوند.

برنشودها

اگر آلرژی دارویی شما موجب خس خس سینه یا سرفه باشد، پزشک ممکن است یک برونکودیلاتور را توصیه کند. این دارو مجاری تنفسی را باز می کند و تنفس را آسان تر می کند. برانکوادلاتورها به صورت مایع و پودری برای استفاده در انالایزر یا نبولایزر استفاده می شوند.

حساسیت دارویی چه مدت بعد از مصرف یک دارو بروز می کند؟

این زمان از فردی به فردی دیگر متفاوت است. برخی از افراد بلافاصله بعد از مصرف یک دارو به آن واکنش نشان می دهند، اما برخی دیگر ممکن است بارها یک داروها را مصرف کنند و تنها یکبار به آن حساسیت نشان دهند. در بیش تر موارد علائم یک الی دو ساعت بعد از مصرف دارو ظاهر می شود، اگر واکنش فرد به دارو از نوع نادر تاخیری باشد این مدت زمان بیش تر خواهد بود. علائم حساسیت های دارویی غیر رایج شامل تب، تاول پوستی و درد مفاصل است.

آیا علائم حساسیت دارویی با علائم دیگر حساسیت ها متفاوت است؟

علائم ناشی از حساسیت دارویی ممکن است مانند دیگر واکنش های آلرژیک بوده و می تواند شامل کهیر، دانه های پوستی، خارش، خس خس سینه و سرگیجه، استفراغ و حتی آنافیلاکسی باشد. معمولاً ترکیبی از این علائم در حساسیت دارویی فرد را درگیر می کند و اگر تهوع و یا استفراغ رخ دهد، ناشی از عوارض جانبی داروهاست.

درمان حساسیت دارویی چیست؟

به مانند دیگر آلرژی ها اولین قدم پیشگیری است. زمانی که فرد متوجه می شود که دارویی خاص باعث بروز علائم حساسیت دارویی در او می شود، باید دست از مصرف آن بردارد. از پزشک خود بخواهید که این دارو را برای شما تجویز نکند.
در صورت بروز حساسیت دارویی فرد باید فورا تحت مراقبت های پزشکی قرار گیرد. درمان به شدت علائم بستگی دارد. در صورت بروز آنافیلاکسی سریعا با اورژانس تماس بگیرید.

علائم حساسیت به پنی سیلین چیست؟

علائم حساسیت به پنی سیلین متفاوت بوده و می تواند خفیف تا شدید باشد. علائم شامل کهیر، ورم اطراف صورت، تنگی نفس، خس خس سینه، سرفه و مشکلات تنفسی باشد.
اگر آنافیلاکسی در حساسیت های دارویی با پنی سیلین رخ دهد در مواردی می تواند فرد را با خطر مرگ روبرو کند. این حالت معمولا سریع و ناگهانی رخ داده و به همین دلیل فرد را در معرض خطر مرگ قرار می دهد.
علاوه بر موارد گفته شده علائم شامل:

• خارش، کهیر، دانه های قرمز پوستی، احساس فشار در سینه، سخت نفس کشیدن
• ورم لب ها، گلو، زبان و صورت
• سرگیجه و از دست دادن هوشیاری، از حال رفتن و شوک

در صورت داشتن حساسیت به پنی سیلین چه دارویی را می توان جایگزین کرد؟

پنی سیلین یکی از موثرترین آنتی بیوتیک ها است، ولی پزشک با در نظر گرفتن عوامل مختلفی همچون نوع باکتری، شدت عفونت، واکنش قبلی فرد به پنی سیلین آنتی بیوتیک دیگری تجویز خواهد کرد.

رایج ترین نوع حساسیت دارویی کدام است؟

بیش ترین حساسیت دارویی مربوط به پنی سیلین است . حساسیت به پنی سیلین به معنی حساسیت به سایر آنتی بیوتیک های مشابه مانند آموکسی سیلین نیست، اما احتمال آن هم وجود دارد. از طرفی دیگر اگر یکبار به پنی سیلین حساسیت دارویی داشته اید به این معنی نیست که همیشه به آن آلرژی خواهید داشت. حساسیت به ایبوپروفن، آسپرین و داروهای ضد صرع و داروهای شیمی درمانی هم تا حدود زیادی رایج است.

آیا در صورت از بین رفتن حساسیت به دارویی خاص فرایند حساسیت زایی مانند سابق انجام خواهد شد؟

خیر، اما اگر دارویی به صورت روزانه مصرف می شود، باید یکبار حساسیت زدایی توسط پزشک متخصص انجام شود. اگر دارو هر روز مصرف شود، بدن حساسیت خود را به آن از دست خواهد داد اما اگر بین دریافت دارو فاصله زمانی دو روزه و یا بیش تر وجود داشته باشد، بدن مقدار حساسیت زدایی شده را به یاد نخواهد آورد و این فرایند باید توسط پزشک دوباره تکرار شود

نکات مهم برای نگهداری داروها در خانه