ترس، پیش داوری یا انگ بیماری؟ نام ایدز ملغمه ای از قضاوت اجتماعی و ناآگاهی در باب یک بیماری عفونی را در ذهن تداعی می کند. تا جایی که در برخی جوامع در نظر عام به غول بی شاخ و دم می ماند. بنابر همین تلقی، اکثر مبتلایان می کوشند درگیری با ویروسِ عاملِ این بیماری را انکار کنند. این نگرش منفی به یک بیماری عفونی، کم و بیش در جوامع مختلف دیده می شود و شدت واکنش ها و طرد اجتماعیِ بیماران، به فرهنگ و آموزش جامعه بستگی دارد. در پرتو پیشرفت های نوین در پزشکی می توان امیدوار بود که از شدت مرگ آوری این بیماری کاسته شود و در عوض، افراد مبتلا یا ناقل این بیماری نیز، به جای پنهان کردن بیماری خود، آن را بپذیرند و دیگران را نیز در جریان ابتلای خود قرار دهند تا به این ترتیب، شیوع این بیماری متوقف شود.
اهمیت آشنایی با بیماری اچ آی وی / ایدز
پنهان کاری و محرومیت اجتماعیِ مبتلایان به ایدز، ناشی از بی اطلاعی است. درگیری با HIV به علت ناشناخته بودنِ ابعاد مختلف آن، می تواند افراد آلوده را تا مرز ابتلا به بیماری ایدز پیش ببرد. عدم پیگیری درمان، در نهایت سلامت عمومی را به خطر خواهد انداخت. در حالی که درمان ها علیه ایدز، پیشرفت چشمگیری داشته اند و با انجام به موقع آن ها، تأثیر قابل توجهی بر کاهش عوارض و افزایش طول عمر بیمار خواهد شد. از آنجا که آلودگی با این ویروس به مرور عملکرد دستگاه ایمنی بدن را تضعیف می کند، آگاهی از عملکرد مرحله به مرحله ویروس در بدن، می تواند به راهنمایی برای پیشگیری و کنترل بیماری ایدز مبدل شود. ارمغان این آگاهی، افزایش طول عمر بیماران و ایجاد سدی در برابر مرگ ناشی از یک بیماری عفونی قابل کنترل است. مرور علمی روند بیماری ایدز، ابعاد گوناگون فعالیت ویروس در بدن را برای علاقه مندان به مباحث پزشکی روشن می کند.
«ایدز» (AIDS) مخفف عبارت انگلیسی (Acquired Immune Deficiency Syndrome) و معادل «نشانگان نقص ایمنی اکتسابی» است. در ابتدای ورود ویروس «HIV» به بدن، فرد مبتلا به ایدز نیست و مدت زمان نسبتاً زیادی طول می کشد تا ویروس در سایه بی توجهی به درمان، فرد را به ایدز مبتلا کند. بنابراین پیگیری مسیر بیماری زایی آن در بدن، گستره دید و نحوه مواجهه صحیح با ایدز را نمایان می کند. تأثیرگذاری مخرب این ویروس با ایجاد عفونت و اختلال در دستگاه ایمنی بدن آغاز می شود. نقص ایمنی حاصل از HIV، به دلایل ژنتیکی، ارثی، جهش های مادرزادی یا جنینی نیست، بلکه اکتسابی است. اختلال عملکرد ایمنی بعد از عفونت، «نقص ایمنی اکتسابی» خوانده می شود چون بدن قبل از ورود ویروس، از ایمنی برخوردار است ولی با ابتلا به ایدز، دچار نقص خواهد شد.
علل بروز اچ آی وی / ایدز چه چیزهایی هستند؟
ویروس HIV باعث تخریب سلول های ایمنی بدن ازجمله CD4 (نوعی سلول سفید خونی) می شود. این سلول ها نقش بسیار مهمی در سیستم ایمنی انسان دارند و کاهش آن ها باعث تضعیف سیستم ایمنی فرد شده، که اگر برای درمان آن اقدامی صورت نگیرد باعث ایجاد بیماری ایدز می شود. تعداد سلول های CD4 در خون فرد سالم حدود ۵۰۰ تا ۱۶۰۰ سلول در هر میلی متر مکعب است، در حالی که تعداد این سلول ها در افراد مبتلا به ایدز حدود ۲۰۰ سلول در هر میلی متر مکعب است.
راه های انتقال اچ آی وی / ایدز چیست؟
به طور کلی ویروس اچ آی وی (HIV) از طریق تماس مستقیم با موارد زیر منتقل می شود:
- خون
- ترشحات واژن و مقعد
- مایع منی مردان
- شیر مادر
مهم ترین علائم ابتلا به اچ آی وی / ایدز چیست؟
علائم ابتلا به HIV ایدز، کاهش وزن بدن بیش از 10 درصد در ماه، تعریق شبانه، سرفه و تب، آفت های دهانی و تبخال بی علت و اسهال طولانی مدت و بیش از یک ماه است.متأسفانه افراد زمانی متوجه ابتلا به HIV ایدز می شوند که ویروس وارد بدنشان شده است. ممکن است این ویروس تا 20سال علامتی نداشته باشد. این در حالی است که ویروس در مدت نهفتگی قابل انتقال به دیگران است حتی ممکن است نتیجه آزمایش پس از ورود ویروس تا یک ماه نیز منفی باشد.
ویروس اچ آی وی / ایدز چه مراحلی دارد؟
وقتی افراد دچار HIV می شوند و درمانی دریافت نمی کنند، معمولا مشکلشان با سه مرحله از بیماری پیشرفت می کند. داروی درمان HIV با نام ART شناخته می شود و اگر بر اساس تجویز مورد استفاده قرار بگیرد، به افراد در تمام مراحل این بیماری کمک می کند. درمان می تواند پیشرفت بیماری از یک مرحله به مرحله دیگر را آهسته تر کند و یا از انتقال به مرحله بعد پیشگیری کند. همچنین افراد مبتلا به HIV که داروی این بیماری را مصرف می کنند در صورت عدم تشخیص حتی به واسطه رابطه جنسی خطر انتقال را به شریک خود ندارند.
مرحله ۱: HIV حاد طی ۲ تا ۴ هفته بعد از آلوده شدن به HIV / ایدز
افراد ممکن است بیماری آنفلوانزا مانندی را تجربه کنند که چند هفته ای ادامه پیدا می کند. این واکنش طبیعی بدن به آلودگی است. وقتی افراد دچار آلودگی حاد HIV می شوند، مقدار زیادی از این ویروس را در خونشان دارند که فوق العاده واگیردار هستند. اما افراد دچار آلودگی حاد HIV از اینکه دچار این بیماری شدند بی خبرند؛ چون ممکن است اصلا احساس بیماری نداشته باشند. برای اینکه متوجه شویم شخصی دچار آلودگی حاد HIV است، انجام آزمایش آنتی ژن یا آنتی بادی یا آزمایش اسید نوکلئیک، ضروری است. اگر فکر می کنید از راه رابطه جنسی یا مواد مخدر در معرض HIV قرار گرفته اید و یا دچار علائمی مانند آنفلوانزا هستید به دنبال مراقبت های پزشکی باشید و برای تست تشخیص آلودگی حاد HIV درخواست دهید.
مرحله 2: بدون علامت بالینی
به این دوره، آلودگی HIV بدون علامت یا آلودگی مزمن HIV می گویند.در طول این دوره، HIV همچنان فعال است اما در سطح بسیار پایین تولید مثل می کند. افراد در این دوره ممکن است هیچگونه علائمی نداشته باشند و مریض نشوند. برای افرادی که دارو دریافت نمی کنند یا به درمان HIV نپرداختند این دوره می تواند یک دهه یا بیشتر طول بکشد اما برخی نیز ممکن است زودتر از این دوره عبور کنند. افرادی که برای درمان HIV از دارو استفاده می کنند ممکن است چندین دهه در این مرحله باقی بمانند. مهم است بدانید افراد در این مرحله نیز همچنان می توانند HIV را به دیگران منتقل کنند اما همانطور که گفته شد کسانی که دارو مصرف می کنند خطری برای انتقال HIV به شریک خود ندارند. در پایان این دوره بار ویروسی فرد شروع به بالا رفتن می کند و تعداد سلول های T کمتر و کمتر می شود. با این اتفاق فرد به علت افزایش سطح ویروس در بدنش شاهد علائم خواهد بود و به مرحله سوم بیماری منتقل می شود.
مرحله ۳: سندروم نقص ایمنی اکتسابی اچ آی وی / ایدز
ایدز شدیدترین مرحله آلودگی HIV است. سیستم ایمنی افراد مبتلا به ایدز شدیدا آسیب دیده است طوری که دچار چندین نوع بیماری می شوند که بیماری های فرصت طلب نام دارند. بدون درمان، افراد مبتلا به ایدز معمولا تنها ۳ سال زنده می مانند. علائم معمول ابتلا به ایدز شامل لرز، تب، عرق کردن، غدد لنفاوی ملتهب، ضعف و کاهش وزن است. زمانی ایدز در فرد تشخیص داده می شود که تعداد سلول های CD4 به زیر ۲۰۰ عدد در میلی متر برسد یا فرد، دچار برخی از بیماری های فرصت طلب شده باشد. افراد مبتلا به ایدز ممکن است بار ویروسی بالایی داشته باشند و فوق العاده آلوده شوند.
چگونه بفهمیم دچار اچ آی وی / ایدز هستیم؟
تنها راه اطمینان از اینکه آلوده هستید یا خیر انجام آزمایش است. دانستن وضعیت تان کمک می کند انتخاب های سالمی انجام دهید تا از ابتلا یا انتقال HIV پیشگیری کنید. برخی افراد ممکن است ۲ تا ۴ هفته بعد از آلودگی، بیماری آنفلوانزا مانندی را تجربه کنند ( مرحله اول) اما برخی نیز ممکن است در طول این دوره احساس بیماری نکنند. علائم این دوره شبیه به آنفلوانزاست و شامل تب، لرز، تعریق شبانه، گرفتگی عضلات، گلو درد، خستگی، التهاب غدد لنفاوی یا زخم های دهانی می باشد. این علائم ممکن است از چند روز تا چندین هفته طول بکشند. در طول این مدت، آلودگی HIV ممکن است در آزمایش خود را نشان ندهند اما افراد مبتلا به شدت واگیردار هستند و می توانند آلودگی را به دیگران منتقل کنند. اگر شما هم این علائم را دارید، بدان معنا نیست که دچار HIV هستید. هر کدام از این علائم ممکن است به دلیل بیماری های دیگر نیز اتفاق بیافتد، اما اگر این علائم را بعد از قرار گرفتن در معرض HIV تجربه کردید سریعا به یک پزشک مراجعه کنید. همانطور که گفته شد تنها راه تشخیص قطعی، انجام تست آلودگی HIV است.
آیا اچ آی وی / ایدز درمان دارد؟
در حال حاضر درمان موثری برای HIV وجود ندارد اما با مراقبت های پزشکی مناسب HIV را می توان کنترل کرد. افرادی که قبل از پیشرفت بیماری متوجه آن شوند، می توانند به کمک درمان های موجود طول عمری شبیه به یک فرد سالم داشته باشند. همانطور که گفته شد ایدز سیستم ایمنی بدن را ضعیف و آن را برای ابتلا به بیماری های دیگر آماده می کند. بهترین راه برای مبارزه با ایدز دوری از رفتار های پرخطر مانند مصرف مواد مخدر و رابطه جنسی با افراد متعدد است. امیدواریم روز جهانی ایدز بهانه ای باشد برای آگاهی دادن به اطرافیان تان درباره راه های مبارزه و درمان ویروس ایدز.
اصول پیشگیری از اچ آی وی / ایدز کدام است؟
الفبای پیشگیری از ایدز با «پرهیز»، «پایبندی»، «استفاده از ابزار ایمن» و «درمان» است.در «پرهیز» باید به افراد یاد دهیم که از رفتارهای پرخطر جنسی بپرهیزند و پیش از ازدواج خویشتن داری کنند.لزوم «پایبندی» به ارزش های اخلاقی و اسلامی و آموزش به افراد مجرد و متأهل برای پایبندی به خانواده، جامعه و همسر نقش مؤثری در کاهش ابتلا به بیماری های عفونی و HIV ایدز دارد.
استفاده از ابزاری که مانع از ابتلا به ویرویس HIV ایدز می شود نیز اهمیت زیادی دارد. متأسفانه برخی فکر می کنند پیشنهاد در این خصوص به معنی این است که آموزشگران با رفتارهای جنسی مبتلایان موافقند در حالی که این روش برای عدم ابتلای سایر افراد پیشنهاد می شود.
اهمیت درمان در 24 ساعت اول ورود ویروس به بدن
در گام آخر توصیه می شود افراد در 24 ساعت اولیه ورود ویروس به بدن که معمولا در پی تماس های جنسی، نامطمئن و تزریق خون و فرآورده های خونی آلوده اتفاق می افتد به درمانگاه های بیماری های رفتاری مراجعه کنند. این درمانگاه ها به مدت یک ماه داروهای «زیدوودین» و «لاموودین» را به صورت رایگان در اختیار مبتلایان می گذارند و مشخصات و نشانی فرد را نیز ثبت نمی کنند. این دارو به صورت قرص و کپسول وجود دارد و مبتلایان باید از هر کدام 3 عدد به صورت روزانه مصرف کنند.
با توجه به مطالب فوق می توان گفت که در ابتدای ورود ویروس «HIV» به بدن مدت زمان نسبتاً زیادی طول می کشد تا ویروس در سایه بی توجهی به درمان، فرد را به ایدز مبتلا کند. بنابراین پیگیری مسیر بیماری زایی آن در بدن و نحوه مواجهه صحیح با ایدز الزامی است.
ایدز چه مدت بعد از رابطه جنسی قابل تشخیص است؟
