نابینایی یا کوری به معنی نداشتن قدرت بینایی است. فرد نابینا قادر به دیدن نیست. به معنای دقیق کلمه “نابینایی” بیانگر ناتوانی فرد در تمایز تاریکی از نور و روشنایی در هر دو چشم است. اصطلاحات نابینا و نابینایی در جامعه ما اصلاح شده است تا طیف گسترده ای از اختلالات بینایی را در بر بگیرد. نابینایی امروزه اغلب برای توصیف افت شدید بینایی در یک یا هر دو چشم با حفظ اندکی از قدرت بینایی باقی مانده استفاده می شود. اختلال در بینایی یا کم بینایی، به این معنی است که بینایی فرد حتی با عینک، لنزهای تماسی، دارو یا جراحی بهبود نمی یابد. اختلال در بینایی می تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد.
علل کوری موقتی چشم
شایع ترین علت کوری در یک چشم کاهش جریان خون است.شریان های کاروتید در گردن خون را از قلب به چشم و مغز منتقل می کنند.گاهی اوقات پلاک (توده های چربی) روی دیواره این رگ های خونی انباشته شده مقدار خونی را که می تواند از داخل آنها عبور کند کاهش می دهد. تکه های کوچک این پلاک حتیممکن است جدا شود و جریان خون را مسدود کند.باریک شدن یا انسداد رگ های خونی رساننده خون به چشم می تواند باعث ایجاد کوری موقتی شود.لخته شدن خون هم می تواند باعث ایجاد انسداد گردد. یک لخته خون توده ای ژله مانند از خون است که از حالت مایع به وضعیتی نیمه جامد استحاله پیدا می کند.اگر یک لخته خون شریان شبکه ای را مسدود کند، به این وضعیت زیر عنوان اکلوژن شریان شاخه شبکیه ای یا اکلوژن شریان شبکه ای مرکزی اشاره می شود.
شایع ترین علل نابینایی
برخی از بیماری ها و مشکلات چشمی می توانند منجر به کوری و نابینایی افراد شوند، از جمله:
آب سیاه
گلوکوما چشم (آب سیاه) بیماری چشمی است که در آن عصب های بینایی فرد دچار آسیب می شود. این عارضه معمولاً زمانی اتفاق می افتد که مایعات در بخش جلویی چشم جمع شوند. این آب اضافه جمع شده در جلوی چشم فشار چشمی را افزایش داده و در نتیجه عصب بینایی فرد دچار آسیب خواهد شد. یکی از علت های اصلی نابینا شدن افراد بالاتر از 60 سال بروز بیماری گلوکوما یا آّب سیاه است. البته می توان با تشخیص و درمان به موقع تا حد زیادی از نابینایی فرد پیشگیری کرد.
دژنراسیون ماکولا
دژنراسیون ماکولا وابسته به سن و یا تخریب لکه زرد یک بیماری چشمی است که معمولاً شروع آن از سن 60 سالگی بوده و به مرور زمان ماکولا یا همان قسمت مرکزی شبکیه چشم دچار آسیب شده و در نتیجه فرد دچار اختلالات بینایی خواهد شد. بیماری دژنراسیون ماکولا وابسته به سن AMD یا ARMD به ندرت باعث از دست دادن بینایی می شود زیرا در نتیجه این بیماری تنها قسمت مرکزی بینایی تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. با این حال آسیب دیدن ماکولا در قسمت مرکزی شبکیه باعث می شود تا فرد نتواند مستقیم را به خوبی ببیند و این یعنی مشکل در مطالعه، رانندگی و انجام تمامی کارهایی که نیاز به دید مستقیم دارد.
آب مروارید
آب مروارید نواحی متراکم و ابری است که در عدسی چشم ایجاد شده و از زمانی شروع می شود که پروتئین های موجود در چشم به صورت انبوه درآمده و از ارسال تصاویر واضح به لنز توسط لنز جلوگیری می کنند. آب مروارید به آرامی پیشرفت کرده و در نهایت بینایی را مختل می کند. ممکن است هر دو چشم افراد به آب مروارید مبتلا شوند، اما معمولاً به طور هم زمان تشکیل نمی شوند. آب مروارید در سالمندان شایع است. طبق گفته انستیتوی چشم ملی، بیش از نیمی از افراد در ایالات متحده آب مروارید دارند یا تا 80 سالگی تحت عمل جراحی آب مروارید قرار گرفته اند.
شب کوری چیست؟
علائم رایج آب مروارید شامل موارد زیر است:
- تاری دید
- مشکل دیدن در شب
- چراغ های اطراف هاله
- افزایش حساسیت به خیرگی
- رنگ ها را کمرنگ می بینند.
- دید دوتایی در چشم آسیب دیده
- نیاز به تغییرات مکرر در عینک طبی
تنبلی چشم
تنبلی چشم که در اصطلاح پزشکی به آن «آمبلوپیا» نیز گفته می شود زمانی اتفاق می افتد که مغز چشم سالم را برای دیدن انتخاب می کند و در نهایت یکی از چشم ها کارایی خود را از دست خواهد داد. در نهایت نیز مغز به کلی سیگنال های دریافتی از چشم ضعیف یا همان چشم «تنبل» را نادیده گرفته و به آن ها هیچ توجهی نمی کند. چنین وضعیتی باعث اختلال بینایی فرد خواهد شد.
معمولاً چشمی که دچار تنبلی می شود هیچ تفاوتی با چشم سالم نخواهد داشت. البته گاهی اوقات ممکن است چشم در جهت متفاوتی نسبت به چشم دیگر در حرکت باشد. به همین خاطر از اصطلاح «تنبل» برای چشمی که دچار اختلال شده، استفاده می شود. چنین بیماری ای معمولاً فقط یکی از چشم ها را درگیر کرده ولی به طور کلی دید هر دو چشم تحت تأثیر آن قرار خواهد گرفت.
عارضه تنبلی چشم بیشتر در کودکان اتفاق افتاده و موجب کاهش قدرت بینایی کودک خواهد شد. باید به این نکته دقت داشته باشید که تنبلی چشم کاملاً با چپ شدن چشم یا لوچی متفاوت بوده و به این موارد استرابیسموس گفته می شود. هرچند که استرابیسموس نیز می توانند در طولانی مدت منجر به بروز تنبلی چشم شود ولی این اتفاق تنها در صورتی می افتد که چشم سالم بسیار بیشتر از چشم دارای عیوب انکساری مورد استفاده قرار بگیرد. در صورتی که آمبلیوپیا درمان نشود، ممکن است فرد بینایی اش را به صورت موقت یا دائمی از دست بدهد.
آیا کوری قابل پیشگیری است؟
نابینایی با ترکیبی از آموزش و دسترسی به مراقبت های پزشکی خوب قابل پیشگیری است. بسیاری از دلایل آسیب زای کوری را می توان از طریق محافظت از چشم جلوگیری نمود. همچنین علل تغذیه ای نابینایی از طریق رژیم غذایی مناسب قابل پیشگیری است. بسیاری از موارد کوری ناشی از گلوکوم را نیز از طریق تشخیص زود هنگام و درمان مناسب می توان پیشگیری کرد. آمار اختلال در بینایی و نابینایی ناشی از بیماری های عفونی امروزه با اقدامات بین المللی بهداشت عمومی بسیار کاهش یافته است.
اکثر نابینایی های ناشی از رتینوپاتی دیابتی با کنترل دقیق میزان قند خون، ورزش، جلوگیری از چاقی، نکشیدن سیگار و مصرف غذاهایی که باعث افزایش خون نمی شوند (قندهای پیچیده تر از کربوهیدرات های ساده) قابل پیشگیری هستند. امروزه به دلیل شرایطی که در نتیجه زندگی طولانی تر ایجاد می شود، تعداد افراد نابینا یا کم بینا افزایش یافته است. با افزایش میانگین طول عمر جمعیت جهانی، نابینایی بیشتری در اثر بیماری هایی مانند دژنراسیون ماکولا نیز وجود خواهد داشت. با این حال، این بیماری ها به حدی شایع هستند که تحقیقات و درمان درمورد آن هابه طور مداوم در حال تحول و پیشرفت است. در معاینات منظم چشم اغلب می توان یک بیماری بالقوه که ممکن است باعث کوری شود را کشف و پیش از از بین رفتن بینایی آن را درمان کرد.
از دست دادن ناگهانی بینایی چطور درمان می شود؟
درمان نابینایی موقتی در یک چشم با شناسایی اختلال پزشکی زیربنایی مسبب نابینایی آغاز می شود.برای مثال، اگر لخته های خون محرک کوری چشم باشند، پزشکان با توجه به امکان وجود استروک ممکن است موارد زیر را توصیه کنند:
- داروهای رقیق کننده خون مثل وارفارین (کومادین) یا آسپیرین
- داروهایی برای کاهش فشار خون مثل بتا بلوکرها، مهار کننده های آنزیم تبدیل انژیوتنسین (ace)، آنتاگونیست های گیرنده II انژیوتنسین، بلوک کننده های کانال کلسیم، و تیازیدها
- عمل جراحی، مثل اندارترکتومی کاروتید، برای پاکسازی پلاک در شریان های کاروتید
- پزشک در عین حال ممکن است تغییرات سبک زندگی شامل موارد زیر را توصیه کند:
- کاهش مصرف غذاهای پرچرب و فرآوری شده
- افزایش میزان ورزش روزانه
