افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز (lactose intolerance) قادر به هضم کامل قند شیر یا لاکتوز نیستند. در نتیجه، آن ها بعد از غذا خوردن یا آشامیدن فرآورده های لبنی دچار اسهال، گاز و نفخ می شوند. عدم تحمل لاکتوز که گاهی عدم جذب لاکتوز (lactose malabsorption) نامیده می شود، معمولاً بی خطر است اما گاهی علائم آن ناخوشایند و آزار دهنده خواهد بود.
تولید مقدار کم آنزیم لاکتاز در روده کوچک معمولاً مسئول بروز عدم تحمل لاکتوز است. از طرفی دیگر گاهی فرد با مقدار کمی آنزیم لاکتاز هم قادر است تا فرآورده های لبنی را هضم کند. اما اگر سطح آنزیم لاکتاز بسیار ناچیز باشد، فرد بعد از خوردن و آشامیدن فرآورده های لبنی علائم عدم تحمل لاکتوز را نشان خواهد داد.
علائم عدم تحمل لاکتوز
علائم و نشانه های رایج عدم تحمل لاکتوز عبارتند از:
- اسهال؛
- باد شکم؛
- دردهای شکمی؛
- سوءهاضمه.
سایر علائمی که ممکن است در اثر عدم تحمل لاکتوز بروز کند، عبارتند از:
- نفخ شکمی؛
- ورم شکم؛
- حالت تهوع.
متأسفانه علائم بالا ممکن است در اثر بیماری های گوارشی مختلفی ایجاد شوند، بنابراین مشاهده ی آنها نشانه ای قطعی برای تشخیص عدم تحمل لاکتوز نیست.یبوست از علائم عدم تحمل لاکتوز نیست. علائم عدم تحمل لاکتوز در بزرگسالان، نوزادان و کودکان مشابه است. شدت علائم و نشانه های عدم تحمل لاکتوز در افراد مختلف متفاوت است و می تواند با تغییر میزان لاکتوز دریافتی، تغییر کند. برخی از افرادی که از عدم تحمل لاکتوز رنج می برند، می توانند مقادیر کم لاکتوز را تحمل کنند. اما عده ای دیگر با دریافت کمترین مقدار لاکتوز نیز علائم شدیدی را تجربه می کنند.
علت بروز علائم عدم تحمل لاکتوز
لاکتوز جذب نشده از روده ی باریک عبور می کند و به روده ی بزرگ می رسد. در روده ی بزرگ یک نوع باکتری طبیعی وجود دارد که با دارا بودن لاکتاز قادر است لاکتوز را بشکند، آن را به گلوکز و گالاکتوز تبدیل کند و مورد استفاده قرار بدهد. این باکتری با مصرف این قندها گاز هیدروژن آزاد می کند. بیشترِ هیدروژنِ آزادشده، توسط سایر باکتری های موجود در روده مصرف می شود. بخشی از گاز پس از جذب در روده ی بزرگ، از طریق ریه ها و در حین تنفس و بخشی نیز از طریق باد شکم از بدن خارج می شود. در روده ی بزرگ برخی افراد نوعی باکتری وجود دارد که باعث تبدیل گاز هیدروژن به گاز متان می شود. این افراد گاز متان یا هردو گاز هیدروژن و متان را از طریق باد شکم یا تنفس دفع می کنند.
تمام لاکتوزی که به روده ی بزرگ می رسد، توسط باکتری های روده ای شکسته نمی شود. بخشی از لاکتوز تجزیه نمی شود و آب را از طریق اسمز به روده ی بزرگ می کِشد. نتیجه ی این امر آبکی شدن مدفوع و اسهال است.
شدت علائم عدم تحمل لاکتوز در افراد مختلف متفاوت است. یکی از دلایل این امر مقدار متفاوت لاکتوز در رژیم غذایی افراد است. هرچه میزان لاکتوز مصرفی فرد بیشتر باشد، احتمالا شدت علائم بیشتر است.
علت دیگر، تفاوت در میزان کمبود لاکتاز در افراد مختلف است. کمبود لاکتاز در روده ی افراد می تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد. بنابراین مقادیر کم لاکتوز در کسانی که از کمبود لاکتاز شدید رنج می برند، عوارض شدیدی بر جای می گذارد، ولی در کسانی که کمبود لاکتاز متوسط یا خفیف دارند، مشکلی ایجاد نمی کند.
درنهایت ممکن است مقدار مساوی لاکتوز که به روده ی افراد می رسد نیز علائم متفاوتی بر جای بگذارد. شاید علائم در برخی شدید، در برخی متوسط و در برخی خفیف باشد. دلیل این امر به طور دقیق مشخص نیست. ولی به نظر می رسد تفاوت در باکتری های روده ای افراد در این امر مؤثر است.
انواع عدم تحمل لاکتوز
افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز (lactose intolerance) قادر به هضم کامل قند شیر یا لاکتوز نیستند. در نتیجه، آن ها بعد از غذا خوردن یا آشامیدن فرآورده های لبنی دچار اسهال، گاز و نفخ می شوند. عدم تحمل لاکتوز که گاهی عدم جذب لاکتوز (lactose malabsorption) نامیده می شود، معمولاً بی خطر است اما گاهی علائم آن ناخوشایند و آزار دهنده خواهد بود.عدم تحمل لاکتوز سه نوع دارد و در هر نوع عوامل متفاوت و مختلفی باعث بروز عدم تحمل لاکتوز خواهد شد.
عدم تحمل لاکتوز اولیه
افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز اولیه، که شایع ترین نوع این عارضه هم به شمار می رود، در آغاز زندگی مقدار کافی و مناسبی از لاکتاز را تولید می کنند. نوزادان که همه ی مواد مغذی مورد نیاز خود را از شیر می گیرند به لاکتاز نیاز دارند.
زمانی که کودکان شیر ماده را با مواد غذایی دیگر جایگزین می کنند، مقدار لاکتاز تولید شده به صورت طبیعی پایین تر می رود. این مقدار هنوز به حد کافی و مورد نیاز برای گوارش مواد لبنی مصرفی فرد بزرگسال است . در عدم تحمل لاکتوز اولیه اما مقدار لاکتاز تولید شده در بزرگسالی به حد زیادی کاهش می یابد و بنابراین گوارش مواد لبنی به سختی ممکن خواهد بود.
عدم تحمل لاکتوز ثانویه
این نوع از عدم تحمل لاکتوز زمانی رخ می دهد که تولید لاکتاز در روده کوچک بعد از بیماری، آسیب و یا جراحی کاهش پیدا کند. بیماری هایی که در بروز عدم تحمل لاکتوز ثانویه نقش دارند، عبارتند از:
- عفونت ها
- بیماری سلیاک
- رشد بیش از حد باکتریایی
- بیماری کرون
درمان بیماری های زمینه ای ممکن است باعث بازیابی سطح لاکتاز و بهبود علائم و نشانه ها شود. با این همه این فرایند ممکن است زمان بر بوده و به سرعت رخ ندهد.
عدم تحمل لاکتوز مادرزادی و یا تکاملی
این نوع از عدم تحمل لاکتوز بسیار نادر است . اما نوزادانی که با عدم تحمل لاکتوز به دنیا می آیند دچار فقدان لاکتاز هستند. این عارضه به صورت ژنتیکی و طبق الگویی به نام اتوزوم غالب (autosomal recessive) منتقل می شود. به عبارتی دیگر هم پدر و هم مادر باید یک گونه ژن را به فرزند منتقل کنند تا فرزند مبتلا شود . نوزادان نارس هم به دلیل ناکافی بودن سطح لاکتاز می توانند به عدم تحمل لاکتوز مبتلا شوند.
عوامل خطر برای ابتلا به عدم تحمل لاکتوز
عواملی که باعث می شود فرد برای ابتلا به عدم تحمل لاکتوز مستعدتر باشد، عبارتند از:
- افزایش سن: عدم تحمل لاکتوز معمولاً در بزرگسالی رخ می دهد. این بیماری در میان نوزادان و کودکان چندان رایج نیست.
- نژاد: عدم تحمل لاکتوز در میان افراد آفریقایی، آسیایی، لاتین تبار و افرادی با ریشه آمریکایی سرخپوستی شایع تر است
- تولد پیش از موعد: نوزادانی که به صورت نارس به دنیا می آیند ممکن است سطح لاکتاز خون آن ها کم تر از حد معمول باشد. چرا که سلول های مخصوص تولید کننده لاکتاز در روده کوچک در اواخر سه ماهه ی سوم بارداری ایجاد می شوند.
- بیماری های روده کوچک: بیماری های روده کوچک که باعث بروز عدم تحمل لاکتوز می شود شامل رشد بیش از حد باکتری، بیماری سلیاک و بیماری کرون است.
- برخی از درمان های سرطان: در صورت انجام پرتو درمانی برای درمان سرطان معده و یا بروز مشکلات روده ای بر اثر شیمی درمانی، خطر بروز عدم تحمل لاکتوز افزایش می یابد.
آیا اجتناب از مصرف لبنیات کار درستی است؟
اجتناب از لاکتوز به معنی اجتناب از لبنیات است که حاوی مواد مغذی زیادی است . لبنیات از منابع بسیار مغذی و مهم پروتئین ، کلسیم و ویتامین هایی مانند A ، B12 و D هستند . این ترکیب غذایی برای سلامت استخوان های شما عالی است. گنجاندن لبنیات دررژیم غذایی باعث تراکم بیشتر مواد معدنی در استخوان است ، که ممکن است با افزایش سن ، خطرپوکی و شکستگی استخوان را کاهش دهد. محصولات لبنی باعث کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 و چاقی می شوند .با این حال ، افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز ممکن است نیاز به کاهش یا حذف محصولات لبنی از رژیم غذایی خود داشته باشند ، به این ترتیب برخی مواد مغذی را از دست می دهند .
کدام غذاها حاوی لاکتوز هستند؟
لاکتوز در غذاهای لبنی و محصولات حاوی لبنیات یافت می شود.
- محصولات لبنی زیر حاوی لاکتوز است:
- شیر گاو (انواع)
- شیر بز
- پنیر (شامل پنیرهای سفت و نرم)
- بستنی
- ماست
- کره
- غذاهایی که با سس شیری درست می شوند
- مواد جامد شیر
- پودر شیر
- کشک
- پروتئین آب پنیر
- کازئین شیر
- سرشیر
- پنیر
- شیر مالت
- مواد جامد شیر خشک
- خامه ترش
- کنسانتره پروتئین آب پنیر
- محصولات فرعی شیر
منابع غیر لبنی حاوی کلسیم
غذاهای لبنی منابع بسیار خوبی از کلسیم هستند ، اما برای جذب کلسیم حتما مجبور به خوردن شیر نیستید. بدون مصرف غذاهای لبنی هنوز می توان یک رژیم غذایی بسیار سالم داشت. شما فقط باید غذاهای دیگری را که سرشار از کلسیم هستند ، مصرف کنید.میزان توصیه شده برای کلسیم 1000 میلی گرم در روز است .برخی از منابع خوب کلسیم غیر لبنی شامل:
- غذاهای غنی شده با کلسیم : غذاهای غنی شده با کلسیم مثل آب میوه ، نان و شیرهای غیر لبنی مانند شیر بادام ، سویا یا جو دوسر هستند. پاکت حاوی مواد ذکر شده را قبل از مصرف تکان دهید ، زیرا کلسیم می تواند در کف پاکت تهنشین شود.
- ماهی استخوان دار: ماهی های کنسرو شده دارای استخوان ، مانند ساردین یا کیلکا ، دارای کلسیم زیادی هستند.
- غذاهای گیاهی غنی از کلسیم: بسیاری از غذاهای گیاهی حاوی مقادیر مناسب کلسیم هستند. با این حال ، این کلسیم به دلیل وجود عناصر مغذی مانند فیتات و اگزالات غالباً جذب کمی دارند.
در اینجا لیستی از غذاهای بدون لاکتوز وجود دارد که سرشار از کلسیم زیستی هستند:
- شیر غیر لبنی غنی شده: 300 میلی گرم کلسیم در یک وعده 8 اونس (240 میلی لیتر)
- آب میوه یا سبزیجات غنی شده: 300 میلی گرم کلسیم در یک وعده 8 اونس (240 میلی لیتر)
- توفو غنی شده: 200 میلی گرم کلسیم در یک وعده 1/2 فنجان
- انجیر خشک: 100 میلی گرم کلسیم در پنج انجیر
- کلم پیچ: 100 میلی گرم کلسیم در یک وعده 1/2 فنجان
- کلم بروکلی: 100 میلی گرم کلسیم در یک وعده 1/2 فنجان
- جراحی لاپاراسکوپی: هر آنچه برای مراقبت از بیمار جراحی شده با این روش لازم است بدانید؟
- دانه های سویا: 100 میلی گرم کلسیم در یک وعده 1/2 فنجان
- سبزیجات بوک چوی یا خردل پخته شده: 75 میلی گرم کلسیم در یک وعده 1/2 فنجان
- کره بادام: 75 میلی گرم کلسیم در 2 قاشق غذاخوری
درمان های عدم تحمل لاکتوز
اگر نمی خواهید لبنیات را کنار بگذارید ، چند روش درمانی طبیعی وجود دارد که می تواند به شما کمک کند.
مکمل های آنزیمی
خرید آنزیم برای کمک به هضم لاکتوز امکان پذیر است. این آنزیمها به شکل قرص هستند که به شکل خوراکی استفاده می کنید یا قطره هایی است که به غذاها و نوشیدنی اضافه می کنید.با این حال ، به نظر می رسد که اثربخشی این محصولات از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد با این وجود ، مکمل های آنزیمی لاکتاز ممکن است برای برخی از افراد بسیار موثر باشد.یک مطالعه اثرات سه نوع مختلف مکمل لاکتاز را در افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز که 20 یا 50 گرم لاکتوز مصرف می کردند بررسی کرددر مقایسه با دارونما ، هر سه مکمل لاکتاز در صورت مصرف با 20 گرم لاکتوز علائم کلی را بهبود می بخشد.با این حال ، آنها در دوز بالاتر 50 گرم لاکتوز موثر نبودند.
مصرف کم و مداوم لاکتوز
اگر مشکل عدم تحمل لاکتوز دارید،می توانید با مصرف منظم لاکتوز به سازگاری بدنتان کمک کنید. تا کنون ، مطالعات کمی انجام شده ، اما مطالعات اولیه نتایج مثبتی را نشان داده اند .در یک مطالعه کوچک ، نه نفر از افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز پس از 16 روز خوردن لاکتوز ، افزایش سه برابری در تولید لاکتاز را تجربه کردند . قبل از انجام توصیه های قطعی ، آزمایشات دقیق تری لازم است ، اما ممکن است بتوان روده را برای تحمل لاکتوز آموزش داد.
پروبیوتیک ها و پری بیوتیکها
پروبیوتیک ها ، میکروارگانیسم هایی (باکتریها) هستند که مصرآن فواید زیادی برای سلامتی دارد.پری بیوتیک ها انواع فیبرهایی هستند که به عنوان غذای این باکتری ها عمل می کنند. آنها باکتریهای مفیدی را که از قبل در روده خود دارید تغذیه می کنند بنابراین باعث رشد باکتریهای مفید می شود.پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها نشان داده اند که علائم عدم تحمل لاکتوز را کاهش می دهند ، اگرچه مطالعات اندکی در این زمینه صورت گرفته است .برخی از انواع پروبیوتیک ها و پری بیوتیک ها ممکن است برای افرادی که عدم تحمل لاکتوز دارند ، از سایر موارد موثرتر باشند .تصور می شود که یکی از مفیدترین پروبیوتیک ها ، بیفیدوباکتر Bifidobacteria باشد که اغلب در ماست و مکمل های پروبیوتیک یافت می شود .
ضربه مغزی و نکات مهم در مورد آن
