مریم گلی با نام علمی Salvia officinali گیاهی است از خانواده نعناعیان (Lamiaceae)، که با نام های دیگری همچون مریمی، مریم چمنی، خرنه، ناعمه، مریمیه، شالبیه، مریمیمه صغیره، مریم گلی دارویی، مریم گلی باغی و سالوی نیز شناخته می شود. این گیاه یکی از گیاهان مقدس رومی ها بوده است، به طوریکه گذشتگان اعتقاد خاصی در مورد خواص انرژی مثبت آن داشتند و در آیین های مختلف و به شیوه های مختلف با سوزاندن مریم گلی سعی در پاکسازی محل از انرژی منفی داشتند و معتقد بودن مریم گلی خاصیت پاکسازی قوی در بین گیاهان را داراست. این گیاه دارای خواص درمانی بسیاری نظیر ضد التهاب (به ویژه بر روی مخاط ها)، مدر و قابض است. امروزه از مریم گلی در صنعت غذاسازی برای معطر کردن سوسیس و کالباس نیز استفاده می کنند.
گیاه مریم گلی مفید برای قلب:
2 قاشق چایخوری مریم گلی حاوی حدود 20 میلی گرم کلسیم و مقدار زیادی پتاسیم است که برای عملکرد مناسب سیستم قلبی عروقی و حفظ ریتم ضربان قلب ضروری هستند. این گیاه فاقد کلسترول است و سدیم کمی دارد. از این رو، باید کسانی استفاده کنند که دارای مشکلات کلسترولی هستند تا از اختلالات قلبی و عروقی محافظت کنند.
مریم گلی برای بهبود عملکرد قلب
مریم گلی فاقد کلسترول و سرشار از کلسیم، پتاسیم و البته میزان کمی سدیم است که تمامی این موارد در تنظیم مشکلات ناشی از کلسترول و در نتیجه رفع برخی اختلالات قلبی-عروقی مؤثر است.
خواص گیاه مریم گلی
مریم گلی دارای طبع گرم می باشد و از خواص این گیاه می توان به تقویت کننده بدن، زیاد کننده اشتها، شادی آور (در صورت استنشاق این گیاه)، میکروب کش (اگر برگ این گیاه را مصرف کنید دارای خاصیت ضد میکروب می باشد) و همچنین برای درمان کم خونی مفید فایده است. سایر فواید مریم گلی عبارتند از:
- قاعده آور است و درد ترشحات ناشی از قاعدگی زنان را رفع می کند. همچنین، گر گرفتگی و تعریق در دوران یائسگی را کاهش می دهد.
- اگر به گلودرد دچار شده اید می توانید دم کرده گل این گیاه را مصرف کنید تا دردتان کاهش یابد.
- در صورت شستشو پوست با جوشانده این گیاه، خارش های پوستی از بین می روند.
- دم کرده این گیاه برای درمان بیماری های گوارشی مانند نفخ، سوء هاضمه، اسهال و سوزش سر دل مفید می باشد. همچنین، ضد ورم روده و کولیت روده می باشد.
- در صورت گزش حشرات می توانید گیاه تازه مریم گلی را در منطقه گزیده شده، بگذارید و سوزش ناشی از گزیدگی را کمتر کنید.
- ضماد این گیاه برای سوختگی درمان خوبی است.
- مهمترین خشک کننده شیر است.
- مریم گلی آرام بخش بوده و مصرف جوشانده آن باعث تقویت حافظه، افزایش تمرکز و کاهش استرس می شود. علاوه بر این، برای افسرگی، بیماری آلزایمر و پارکینسون مناسب است.
- سهولت زایمان را به همراه دارد، اگر شخص نازایی این گیاه را مرتبا مصرف نماید در درمان نازایی او به آن شخص کمک خواهد کرد.
- برای ورم کلیه، پوست چرب، رماتیسم، فعال کننده جریان خون و سل مفید است.
- از مریم گلی به عنوان ضد التهاب، ضد عرق و ضد باكتری استفاده می شود.
- در التهابات دهان و گلو به صورت غرغره و دهانشویه طبیعی كاربرد دارویی دارد.
- در كاهش قند خون هم به صورت سنتی مصرف می شود.
نسخه های درمانی گیاه مریم گلی در طب سنتی
- یک تا دو قاشق غذاخوری از برگ های ساییده شده مریم گلی را بر روی یک لیتر آب سرد بریزید و بجوشانید. سپس، بگذارید سرد شود. این دم کرده به عنوان دهان شویه استفاده می شود و غرغره آن برای درمان التهاب دهان و گلو (التهاب لوزه ها) و همچنین، التهاب لثه ها بسیار موثر است.
- استعمال خارجی از محلول دم کرده مریم گلی به صورت لوسیون یا کمپرس، برای زخم ها نیز استفاده می شود.
- برای کسانی که عرق شبانه دارند، خوردن یک فنجان از دم کرده مریم گلی، قبل از خواب، بسیار موثر است.
- برای بچه هایی که مبتلا به پتوز مقعد یا خارج شدن آن هستند، باید مریم گلی را بجوشانید و کودک را در آب آن بنشانید. این عمل را آن قدر تکرار کنید تا بیماری بهبود یابد.
- برای درمان خارش کشاله ران ها و همچنین خارش واژن و دستگاه تناسلی، از جوشانده مریم گلی به صورت شستشو، استفاده کنید.
نکته:
مصرف بی رویه مریم گلی، برای سیستم اعصاب مرکزی مضر است. همچنین، در صورت مصرف زیاد آن، فشار خون دچار نوسان می شود، لذا در مصرف آن زیاده روی نکنید. علاوه بر این، گیاه مریم گلی برای زنان باردار (به ویژه در ماه های ابتدایی) باعث سقط جنین و در زنان شیرده سبب کم شدن شیر می شود.
عوارض جانبی مریم گلی
مریم گلی معمولا در آشپزی استفاده می شود و این مسئله باعث می شود که فکر کنید کاملا بی ضرر است. البته اگر به مقادیر توصیه شده در دستورهای آشپزی از مریم گلی استفاده شود، به طور کلی عارضه ای ایجاد نمی کند. ولی باید توجه داشته باشید که مریم گلی حاوی توژون (thujone) و کافور (camphor) است. توژون و کافور عطرهای گیاهی و روغنی ای هستند که اگر در مقادیر بالا و به صورت خوراکی مصرف شوند، به طور بالقوه خطرناک هستند و عوارض جانبی جدی مانند تشنج و آسیب به اندام ها را به دنبال دارند. هنوز حد مجاز مصرفی که به طور گسترده پذیرفته شده باشد، تعیین نشده است، ولی در گزارش کمیته ی محصولات دارویی گیاهیِ آژانس داروهای اروپای اتحادیه ی اروپا (EU European Medicines Agency Committee on Herbal Medicinal Products)، دریافت ۶ میلی گرم توژون از محصولات مورد استفاده برای اهداف دارویی به عنوان حد مجاز ایمن و بی خطر توصیه شده است. مصرف ۳ تا ۶ فنجان چای مریم گلی در روز مشکلی ایجاد نمی کند و موجب نمی شود که به آستانه ی سمّی شدن (toxicological threshold) برسیم. ولی مطالعه ی دیگری نشان می دهد که مصرف روزانه ی چای مریم گلی باید کمتر از این مقدار باشد. بر اساس یافته های آنها میانگین توژون و کافور به ترتیب، ۴٫۴ و ۱۶٫۷ میلی گرم در لیتر (mg/L) در چای خوراکی و ۱۱٫۳ و ۲۵٫۴ میلی گرم در لیتر در چای دارویی است. میزان توژون، کافور و سایر ترکیباتی که در چای مریم گلی وجود دارد، بسته به عواملی که قدرت و توانایی این گیاه را تحت تأثیر قرار می دهد، مانند فرآیند تولید (مانند روش های برداشت، خشک کردن و عصاره گیری) و زمان دم کشیدن، بسیار متغیر است. زنان باردار نباید از مریم گلی بیش از مقادیر معمول مورد استفاده در آشپزی استفاده کنند. زیرا مصرف بالای توژون موجب انقباضات رحمی می شود. گرچه گاهی به مادران شیردهی که با تولید بیش از حد شیر روبه رو هستند (یا مادرانی که قصد دارند کودک خود را از شیر بگیرند) توصیه می شود که برای کاهش تولید شیر خود از چای مریم گلی استفاده کنند، زنان شیرده باید پیش از مصرف چای مریم گلی (به دلیل توژون موجود در آن) با پزشک خود مشورت کنند. عوارض جانبی مریم گلی شامل مشکلات خفیف گوارشی، جوش های پوستی، فشارخون بالا یا پایین (بسته به نوع مریم گلی استفاده شده) و پایین آوردن سطح قندخون در افراد مبتلا به دیابت است. این نگرانی نیز وجود دارد که ممکن است برخی از انواع مریم گلی مانند مریم گلی اسپانیایی (Salvia lavandulaefolia) اثراتی شبیه استروژن داشته باشند. بنابراین افرادی که مشکلات هورمونی دارند، نباید مریم گلی مصرف کنند. مریم گلی در مقادیر زیاد می تواند با داروهای مختلفی مانند آرام بخش ها، داروهای ضدتشنج و داروهای دیابت تداخل پیدا کند.
