زنگوله بال (نام علمی: Tetrax tetrax) پرنده ای بزرگ از خانوادهٔ هوبرگان و تنها گونهٔ پرندگان زنگوله بال است. زیستگاه این پرندگان مرکز و جنوب اروپا تا غرب و مرکز آسیا است. پرندگان اروپای جنوبی اغلب ساکن هستند ولی دیگر گروه ها در زمستان به سرزمین های جنوبی تر مهاجرت می کنند. جمعیت زنگوله بال ها به دلیل نابودی محدودهٔ زیستی و تولید مثلی آن ها رو به کاهش است و در وضعیت نزدیک به تهدید نسل قرار گرفته اند.
راستی چرا این پرنده را زنگوله بال نام گذاشته اند؟ مگر زنگوله به بال هایش هست؟ این را باید از کسانی پرسید که نخستین بار صدای بال زدن این پرنده را شنیدند و به یاد زنگوله افتادند. خیلی هم بیراه نگفته اند. صدایی که این پرنده با بال زدن های تندش پدید می آورد چیزی مانند صدای زنگوله است. به ویژه نرها که در بال زدن شتاب دارند و بیش از اندازه بی حوصله اند. انگار تند و تند می خواهند به کار و زندگی شان برسند و زمانی برای درنگ و ماندن ندارند.
مشخصات ظاهری زنگوله بال
گونه زنگوله بال، 43 سانتی متر طول دارد. مورد علاقه ی شکارچیان بوده و هم اندازه قرقاول با سر کوچک، گردن نسبتا بلند و مستقیم است. پرو بال نر، در هنگام تولید مثل به رنگ خاکستری مایل به قهوه ای، گردن گلوی سیاه و سفید، روتنه شنی قهوه ای و زیرتنه سفید خاکستری دیده می شود. در پرنده ماده، روتنه کمرنگ تر است و رگه رگه هایی با راه راه های عرضی سیاه قهوه ای در آن دیده می شود. همچنین زیرتنه سفید مایل به خاکستری و نخودی و پهلوها راه راه تیره رنگ، بدون نشانه مشخصی روی گردن و سر، مشاهده می شود. در بهار، پرنده نر، هنگام نمایش های جنسی در هوا، گردن را متورم و صاف نگه داشته و اندکی حاشیه های صورت را پف دار می کند. در زمستان ها، معمولا به صورت گروه های بزرگ دیده شده و اغلب لابه لای پوشش های علفی و بوته ها خود را مخفی می سازد.
جفت یابی زنگوله بال
رفتار تماشایی زنگوله بال ها را باید هنگام جفت یابی دید. در این زمان زنگوله بال ها نر دور هم گِرد می آیند و گردنشان را صاف و بلند می گیرند و با پُف دادن پَرهای گردن کوشش می کنند نگاه زنگوله بال های ماده را به سوی خود بِکشند. در این کار، چشم و هم چشمی آشکاری میان زنگوله بال ها نر روی می دهد و هر کدام می کوشند تا از دیگری پیش بیفتند. زنگوله بال ها نر گاه تک همسر می مانند و گاهی چند همسری را برمی گزینند.نرها و ماده ها تا اندازه ای با هم تفاوت دارند. نرها کله ای خاکستری رنگ دارند و گردنی سیاه. در زیر گردن آن ها دایره ای سفیدرنگ دیده می شود. روتنه ی آن ها هم قهوه ای خاکی است، به همراه خط های موج دار سیاه رنگ. ماده ها روتنه ای راه راه و پُر از خال، به ویژه در پهلو دارند.
دیگر مشخصات زنگوله بال
- تغذیه :زنگوله بال ها معمولا از مواد گیاهی سبز و دانه های خشک تغذیه می کند اما در فصل زمستان که رویش گیاهان کمتر است از حشراتی چون ملخ ، مارمولک وجوندگان کوچک و پرندگان نیز تغذیه می کند.
- زیستگاه زنگوله بال :زنگوله بال ها دشت های سرسبز و مزارع گندم و شبدر و غیره و در گذشته پرنده زنگوله بال ، در فصل زمستان نسبتا فراوان بوده است و به تعداد خيلي كم در ايران زاد و ولد مي كرده و اما در حال حاضر اين پرنده در معرض خطر انقراض نسل قرار دارد ، ضمن مهاجرت همه ساله تعداد قابل ملاحضه ای در شمال خراسان و قسمت شرقی دشت مغان دیده می شوند . در سال ۸۳ حدود ۵۰ قطعه زنگوله بال در پناهگاه حیات وحش میانکاله مشاهده شده اند .
- حفاظت :جمعیت این گونه به دلیل نابودی محدوده زیستی و تولید مثلی شان روبه کاهش است و در وضعیت نزدیک به تهدید نسل قرار گرفته اند.
معرفی پرنده منحصر به فرد یلوه خالدار
