معرفی رمان جنگ چهره‌ی زنانه ندارد اثر سوتلانا الکسیویچ

یکشنبه، 10 مرداد 1400 زمان مطالعه 10 دقیقه

کتاب جنگ چهره‌ی زنانه ندارد در چند سال اخیر به یکی از مشهورترین کتاب‌های جهان با موضوع جنگ تبدیل شده است. این رمان درباره زنان روسی‌ است که در جنگ جهانی دوم در جبهه حضور داشتند و با آلمان‌ها جنگیدند.

درباره کتاب جنگ چهره ی زنانه ندارد

کتاب جنگ، چهره ی زنانه ندارد، اعتراف، سند و یادداشتی است بر خاطرات و تجارب افرادی زخم دیده در جنگ. بیش از 200 زن در کتاب جنگ، چهره ی زنانه ندارد حرف هایی برای گفتن دارند و توضیح می دهند که چگونه دختران جوان در آرزوی عروس شدن، به جبهه ی جنگ رفته و به سربازان خط مقدم در سال 1941 تبدیل شدند. بیش از پانصدهزار زن در شوروی، دوشادوش مردان در فاجعه ی بزرگ جنگ جهانی دوم شرکت داشتند و نه تنها افراد زخمی و مجروح را نجات داده و مداوا می کردند، بلکه به تک تیراندازی، منفجر کردن پل ها، شناسایی مواضع دشمن و جنگ رودررو نیز مشغول بوده اند. آن ها با دشمنی می جنگیدند که با بی رحمی تمام به سرزمین، خانه و فرزندان شان حمله کرده بود. نویسنده ی روس این اثر، سوتلانا الکساندرونا الکسیویچ، چهار سال را صرف کار بر روی کتاب کرده، از بیش از صد شهر و روستا بازدید و داستان ها و خاطرات کهنه سربازان زن را ثبت و ضبط کرده است. مطبوعات شوروی از کتاب جنگ، چهره ی زنانه ندارد به عنوان «گزارشی روشن و آشکار از گذشته ای دور و تأثیرگذار بر کل کشور» یاد کرده اند. اصلی ترین ویژگی جنگ، چهره ی زنانه ندارد، تجارب و داستان های باورنکردنی و شوکه کننده ی زنان در جنگی خون بار است.

خلاصه کتاب جنگ چهره ی زنانه ندارد

کتاب جنگ چهره ی زنانه ندارد، روایت مستند این زنان است زنانی که بهترین سال های جوانیشان را در جنگ گذراندند و سرنوشتشان برای همیشه زیر سایه ی جنگ باقی مانده است. خانم سوتلانا آلکسیویچ در این کتاب صدای این زنان سرباز شده است و جنگ را از دریچه ی نگاه آنان روایت کرده است. هرکسی که به روح انسان علاقه مند است باید کتاب جنگ چهره ی زنانه ندارد را بخواند.

«جنگ جهانی دوم»، تلخ ترین تراژدی تاریخ

جنگ جهانی دوم دوران تاریک 6 ساله ای از قرن بیستم است که زندگی انسان های بسیاری را درگیر خود کرد. در این جنگ تمام عیار بیشتر کشورهای جهان درگیر شدند و بیش از 100 میلیون انسان از 30 کشور مختلف جهان به طور مستقیم تحت تاثیر آن قرار گرفتند. ابر قدرت های آن زمان از تمام منابع انسانی و علمی و طبیعی شان استفاده کردند تا در این جنگ پیروز باشند. آمارهای جنگ جهانی انسان را میخکوب می کند. جمعیتی بین 50 تا 85 میلیون از مردم جهان در این سال ها کشته شده اند.جرقه های جنگ جهانی دوم با حمله ی «ژاپن» به «چین» در سال 1937 زده شد، اما تاریخ رسمی شروع جنگ جهانی را آغاز حمله ی آلمان نازی به غرب لهستان در اول سپتامبر 1939 می دانند. در ادامه این اتفاق کشورهای فرانسه و انگلستان علیه آلمان اعلام جنگ کردند. در آغاز آلمان ها به شدت در جنگ پیشرفت کردند آن ها توانستند مناطق بسیاری از اروپا را تحت کنترل خود درآورند. در ادامه آلمان توانست فرانسه را به اشغال درآورد و انگلستان را نیز محاصره کند.پس از آن آلمان و شوروی قراردادی تحت عنوان قرارداد عدم تعرض امضا کردند، اما آلمان به این قرارداد پایبند نماند. آن ها بزرگ ترین عملیات جنگ جهانی را علیه روسیه برنامه ریزی کردند. عملیات «بارباروسا» در ژوئیه 1941 آغاز شد. اما همه چیز برای آلمان ها طبق برنامه پیش نرفت. زمین های گسترده ی شوروی و سرمای دیوانه کننده این کشور برای نیروهای آلمانی غیر قابل باور بود و آن ها در شوروی زمین گیر شدند. بعد از این اتفاق ورق در جنگ به سمت متفقین برگشت و جبهه ی آلمان ها به شدت تضعیف شد. پس از آن آلمان در نبردهای متعددی مانند «استالینگراد» و «کورسک» از شوروی شکست خورد و همچنین بسیاری از متحدانش را از دست داد. در نهایت برلین به دست ارتش سرخ افتاد و آلمان تسلیم شد. ایتالیا هم قبلا تسلیم شده بود. تنها کشوری که مقاومت کرد ژاپن بود که نتیجه ی این مقاومت دو حمله ی هسته ای به «هیروشیما» و «ناکازاکی» بود. جنگ با پیروزی کامل «متفقین» پایان یافت.

درباره نویسنده کتاب جنگ چهره ی زنانه ندارد

سوتلانا الکساندرونا الکسیویچ، روزنامه نگار و نویسنده ی بلاروسی، متولد 1948 در اوکراین از پدری بلاروسی و مادری اوکراینی زاده شد. وی پس از فارغ التحصیل شدن از مدرسه در چند نشریه ی محلی به عنوان خبرنگار مشغول کار شد. شهرت او به عنوان روزنامه نگار به دلیل نوشتن و روایت در مورد رویدادهای کشورش چون جنگ جهانی دوم، جنگ شوروی و افغانستان، سقوط اتحاد جماهیر شوروی، فاجعه ی چرنوبیل و گفت وگو و مصاحبه با شاهدان این واقعه است که منجر به آزار و اذیت او توسط نظام حاکم آن دوره شد. از جمله آثار او می توان به «جنگ چهره ی زنانه ندارد»، «صداهایی از چرنوبیل؛ تاریخ شفاهی یک فاجعه هسته ای» و «پسران روئین چهره» (درباره ی وقایع افغانستان) اشاره کرد. کسب جایزه ی نوبل ادبیات، جایزه ی مدیسی و جایزه ی صلح ناشران آلمان، بخشی از افتخارات این بانوی نویسنده است.

سوتلانا الکساندرونا الکسیویچ

جنگ چهره ی زنانه ندارد؛ انتشار در ایران

«جنگ جهانی دوم» سوژه ی کتاب های زیادی در سراسر جهان بوده است که بسیاری از آن ها به فارسی ترجمه شده اند. به قفسه ی تاریخ جنگ جهانی در کتابفروشی های کشورمان که سر بزنید کتاب های زیادی پیدا می کنید که با این موضوع نوشته شده اند. از میان این کتاب ها می توان به «جنگ ناشناخته: روایت آلمانی از جنگ جهانی دوم»، «یک تمدن، یک باور ، یک پیشوا»، «تاریخچه و بررسی رویدادهای مهم جنگ جهانی دوم» و .... اشاره کرد. جای کتاب جنگ چهره ی زنانه ندارد تا همین چندسال قبل در میان این کتاب ها خالی بود.با اینکه بیش از بیست سال از اولین انتشار کتاب خانم آلکسیویچ می گذرد تا سال 1395 کسی برای ترجمه ی آن به فارسی اقدام نکرده بود. سال 95 «عبدالمجید احمدی» مترجم ایرانی، این کتاب را از روسی به فارسی برگرداند و نشر چشمه آن را مننتشر کرد. کتاب جنگ چهره ی زنانه ندارد با استقبال کم سابقه ای روبه رو شد و در کم تر از سه ماه به چاپ سوم رسید.

قسمتی از کتاب جنگ چهره ی زنانه ندارد

به خاطر زندگی جونشون رو از دست می دادن، در حالی که هنوز نمیدونستن زندگی یعنی چی. درباره همه چی فقط تو کتابا خونده بودن.

بعد از جنگ، تا مدت ها می ترسیدم بچه دار شم. وقتی بعد از هفت سال بچه دار شدم، تازه آروم شدم. اما تا به امروز نمی تونم هیچی رو ببخشم. و نمی بخشم. من وقتی اسرای آلمانی رو می دیدم، خوشحال می شدم. خوشحال می شدم از این که اونا رو تو این وضعیت می دیدم؛ هم سرشون توی کیسه بود و هم پاهاشون. اونا رو از خیابونای روستا عبور می دادن، التماس می کردن؛ «مادر، نون بدید… نون…». تعجب می کردم از این که روستایی ها از خونه هاشون بیرون می اومدن، یکی بهشون نون می داد، یکی یه تیکه سیب زمینی. پسر بچه ها پشت سر اسرا می دویدن و به طرف شون سنگ پرتاب می کردن…

خدا آدم رو نیافرید تا بره تیراندازی کنه، خدا انسان رو برای عشق و عشق ورزیدن آفرید. تو چی فکر می کنی؟

یادم می آد یه حادثه ای… رسیدیم به یه روستایی، اون جا کنار جنگل جسدهای پارتیزان ها روی زمین افتاده بود. این رو که چه بلایی سر اون بدبخت ها آوردن حتی نمی تونم به زبون بیارم، قلبم تحمل نداره. مثله کرده بودنشون، تیکه تیکه… روده هاشون رو مثل خوک بیرون ریختن…

من رو به دسته م بردن. دستور دادم: «دسته! به جای خود!» اما دسته حتا از جاش تکون هم نخورد. یکی دراز کشیده بود، یکی نشسته بود و سیگار می کشید، یکی هم که گردنش رو با صدا می چرخوند، گفت: «آخی!». خلاصه، وانمود کردن اصلاً منو ندیدن. براشون سنگین بود؛ اونا مرد بودن، بچه های شناسایی، حالا باید از یه دختر بیست ساله فرمان ببرن. من این رو خیلی خوب درک می کردم ولی مجبور بودم فرمان بدم: «بلند شید ببینم!»

اولش از مرگ میترسی، در درونت نسبت به مرگ حس شگفتی و کنجکاوی تجربه می کنی. بعدش اونقدر خسته میشی که دیگه هیچ حسی به مرگ نداری. همیشه تو حالت ناتوانی قرار می گیری. فقط یه ترس تو وجودت می مونه، این که بعد از مرگت زیبا نباشی. این هم ترس زنانه…

بعضی وقت ها به نظرم میرسد که رنج نوع خاصی از دانش است، رشته ویژه علمی است. چیزی در زندگی انسانی وجود دارد که جور دیگری قابل انتقال و محافظت نیست.

ما جهان بدون جنگ را نمی شناختیم، دنیای جنگ دنیایی بود که با آن آشنا بودیم، و مردمان جنگ تنها مردمانی که می شناختیم شان. من امروز جهان و مردمی جز این نمی شناسم. آیا جهان و مردم غیر جنگی زمانی وجود خارجی داشته اند؟

در مرکز همه ی این خاطرات این حس وجود دارد: غیر قابل تحمل است مردن، هیچ کس دلش نمی خواهد بمیرد. غیر قابل تحمل تر از آن کشتن انسان هاست. زیرا زن زندگی می بخشد. مدت زیادی انسان جدیدی را در بطنش حمل می کند. از او مراقبت می کند و بدنیایش می آورد. من فهمیدم که کشتن برای زنان دشوارتر است.

نکوداشت های کتاب صوتی جنگ چهره ی زنانه ندارد

شرح آلکسیویچ از جنگ جهانی دوم که از نگاه صدها زن روایت می شود، یک اثر خارق العاده است. موفقیت او به همان اندازه تحسین برانگیز است که تجربیات این زنان نفس گیر به شمار می رود. (گاردین)
آلکسیویچ به ما نشان می دهد که چگونه زنان ارتشی در طول جنگ و پس از آن حضور داشته اند. این صداها، به لطف این نویسنده خود بخشی از تاریخ شده اند. (فایننشال تایمز)
باشکوه.. او پس از گذشت سال ها از جنگ که مردانی درباره مردان می نوشتند و جنگ آنگونه به خاطر سپرده می شد، قصد دارد صدایی را به گوشی نسلی از زنان برساند که علاوه بر قصه گو بودن، جانباز، مادر و همسران کسانی بودند که در جنگ حضور داشتند. آلکسیویچ به خوبی یک تاریخ شفاهی ساده از جنگ جهانی دوم ارائه می دهد. (The New York Times Book Review)
دلهره آور و هیجان انگیز... آلکسیویچ با روایت این داستان ها، خدمتی بزرگ انجام داد. این کتاب داستان زنان فراموش شده را بیان می کند و به نقش پررنگ و مهم آن ها را اعتبار دوباره می دهد. (واشنگتن پست)
ما باید تصمیم بگیریم که این کتاب را در کنار گزارش ها و اخبار جهان بخوانیم. خانم آلکسیویچ هرگز سعی در ساده سازی ندارد و بدون قضاوت او گوش می دهد، رنج می برد و زندگی می کند. برای یافتن و ضبط تمام شهادت ها، زمان زیادی طول کشید و مسافت های زیادی طی شده است. ما هنوز احساس می کنیم که کنار او نشسته ایم؛ همراه با او خاطرات پارتیزان ها، مبارزان چریکی را که در پشت خط گیر افتاده اند، می شنویم. (وال استریت ژورنال)